Υποκατάστατα ζάχαρης ή γλυκαντικά, ονομάζονται όλες εκείνες οι φυσικές ή χημικές ουσίες, οι οποίες είναι πιο γλυκές από τη ζάχαρη, περιέχουν όμως ελάχιστες ή και καθόλου θερμίδες. Στην κατηγορία αυτή ανήκουν η ασπαρτάμη, το κυκλαμικό νάτριο, η σακχαρίνη, η φυσική στέβια και άλλες. Παρότι δημιουργήθηκαν για να καλύψουν την ανάγκη χιλιάδων σύγχρονων καταναλωτών, για καλύτερο έλεγχο του βάρους, πρόσφατα στοιχεία δείχνουν πως μπορεί να «σαμποτάρουν» την προσπάθεια για δίαιτα.
Έχουν θερμίδες οι γλυκαντικές ουσίες;
Οι θερμίδες είναι το μέτρο που χρησιμοποιείται ευρέως για να περιγράψει πόση ενέργεια αποδίδει μία τροφή στο σώμα. Ο οργανισμός με τη σειρά του χρησιμοποιεί την ενέργεια αυτή για να καλύψει τις καθημερινές του ανάγκες. Σε έναν ιδανικό κόσμο οι θερμίδες της τροφής καλύπτουν ακριβώς τις λειτουργίες του σώματος και έτσι το βάρος μένει σταθερό. Όμως κάτι τέτοιο δεν ισχύει όταν αυξάνεται το σωματικό βάρος. Στη τελευταία περίπτωση το ισοζύγιο της ενέργειας γέρνει προς την υπερβολική πρόσληψη τροφής και θερμίδων. Για να ισορροπήσει και πάλι το ισοζύγιο, θα πρέπει να περιορισθεί η πρόσληψη ή να αυξηθεί η αξιοποίηση της ενέργειας. Στο πρώτο σκέλος αποσκοπούν τα υποκατάστατα της ζάχαρης, και έχουν επιλεγεί για το ρόλο αυτό καθώς περιέχουν αμελητέα ποσότητα θερμίδων. Για την ακρίβεια τα γλυκαντικά, είναι τόσο πιο γλυκά από τη ζάχαρη, με αποτέλεσμα πολύ μικρή ποσότητα αυτών να είναι ικανή να νοστιμίσει ένα φαγητό ή ρόφημα. Από την άλλη μεριά ένα κουταλάκι ζάχαρη έχει 20 θερμίδες!
Πώς μας παχαίνουν τα υποκατάστατα ζάχαρης;
Αφού λοιπόν δεν αποδίδουν θερμίδες, πώς μας παχαίνουν τα υποκατάστατα ζάχαρης; Σύμφωνα με πρόσφατα δεδομένα, η αυξημένη κατανάλωση γλυκαντικών σχετίζεται με υψηλό Δείκτη Μάζας Σώματος, δηλαδή αρκετά επιπλέον κιλά σε σχέση με το ύψος. Οι ειδικοί πιστεύουν πως η παράδοξη αυτή παρατήρηση δεν σχετίζεται με την ενεργειακή αξία των γλυκαντικών, αλλά με τις διατροφικές συνήθειες όσων τα απολαμβάνουν. Πιο συγκεκριμένα, ένα τρόφιμο με κάποιο υποκατάστατο ζάχαρης, ναι μεν δεν περιέχει σάκχαρα, αυτό όμως δεν σημαίνει πως δεν αποτελείται από υδατάνθρακες, λιπαρά και πρωτεΐνες, που αποδίδουν θερμίδες. Συνεπώς, τα γλυκαντικά δεν αποτελούν «άλλοθι» για την υπερκατανάλωση λάιτ διατροφικών επιλογών. Την ίδια στιγμή φαίνεται πως τα υποκατάστατα ζάχαρης δεν επιτρέπουν στον εγκέφαλο να απεξαρτηθεί από την ανάγκη για «κάτι γλυκό». Έτσι μπορεί στιγμιαία να καλύπτεται η ακαταμάχητη επιθυμία για ζάχαρη, οι πιθανότητες όμως δείχνουν πως θα επιστρέψει ακόμη εντονότερη!
Τα υποκατάστατα ζάχαρης δεν αποτελούν από μόνα τους «δίαιτα». Σαφώς και συμβάλλουν στη μείωση των προσλαμβανόμενων θερμίδων, με απαραίτητη όμως προϋπόθεση πως έχετε ισορροπήσει τις διατροφικές σας αδυναμίες!
Ήβη Παπαϊωάννου, MS, RDN Διαιτολόγος, Διατροφολόγος Μέλος της Ακαδημίας Διατροφής και Διαιτολογίας, ΗΠΑ ivipapai@gmail.com
Βιβλιογραφία: Azad MB, Abou-Setta AM, Chauhan BF, Rabbani R, Lys J, Copstein L, Mann A, Jeyaraman MM, Reid AE, Fiander M, MacKay DS, McGavock J, Wicklow B, Zarychanski R. Nonnutritive sweeteners and cardiometabolic health: a systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials and prospective cohort studies. CMAJ. 2017 Jul 17;189(28):E929-E939.
