Καρκινική καχεξία ονομάζεται το μεταβολικό σύνδρομο που αγγίζει ασθενείς σε προχωρημένο στάδιο της νόσου. Επηρεάζει όλες τις φυσιολογικές λειτουργίες του σώματος, την αποτελεσματικότητα της θεραπείας και την ποιότητα ζωής. Χαρακτηρίζεται από γενικευμένη αδυναμία, απώλεια σωματικού βάρους, λίπους και μυϊκού ιστού. Ενδέχεται να εμφανισθεί ακόμα και σε άτομα με επαρκή κατανάλωση ενέργειας και πρωτεϊνών. Αυτό οφείλεται σε αλλαγές στα μονοπάτια του μεταβολισμού, που προκαλεί η ύπαρξη των καρκινικών κυττάρων.
Πώς αντιμετωπίζεται η καρκινική καχεξία;
Αναλογιστείτε πως ο μεταβολισμός είναι μία πολύπλοκη μηχανή. Η καχεξία προκύπτει όταν πολλά διαφορετικά τμήματα της μηχανής δεν λειτουργούν σωστά. Στόχος της αντιμετώπισης της καρκινικής καχεξίας είναι η προσέγγιση από μία ομάδα ειδικών υγείας καθώς απαιτείται η διαχείριση της πάθησης, ο έλεγχος της φλεγμονής, της ανορεξίας, της απώλειας βάρους, αλλά και της διάθεσης. Με πιο απλά λόγια απαιτείται η στενή συνεργασία ογκολόγων, διαιτολόγων, φυσιοθεραπευτών, ψυχολόγων και ενδεχομένως άλλων ειδικών υγείας.
Ποιός είναι ο ρόλος της διατροφής στην αντιμετώπιση της καρκινικής καχεξίας;
Υπολογίζεται πως το 25% με 75% των ασθενών με καρκίνο δεν σιτίζονται επαρκώς. Αποτέλεσμα είναι τρεις καταστάσεις γνωστές και ως υποθρεψία, καχεξία και σαρκοπενία, οι οποίες κλιμακωτά «αδειάζουν» τα διατροφικά αποθέματα. Αιτία όλων είναι τα υψηλά επίπεδα φλεγμονής στο σώμα οδηγούν σε:
- Ανορεξία
- Απώλεια βάρους
- Κόπωση, πόνος
- Κακή διάθεση
Ανάμεσα στο σύνολο των συμπτωμάτων που αυτές προκαλούν, ο πρόωρος κορεσμός, η δυσκοιλιότητα και η ναυτία είναι τα 3 πιο συχνά. Στόχος της διατροφής είναι η εξατομικευμένη διαχείριση των παρενεργειών, βάση της κλινικής εικόνας και των διατροφικών συνηθειών του ασθενούς. Η διατροφική θεραπεία επιδιώκει την ενίσχυση των αμυντικών μηχανισμών του σώματος, τη βελτίωση της ποιότητας ζωής και την βέλτιστη ανταπόκριση στη θεραπεία.
Ποια είναι τα σημαντικότερα στοιχεία της διατροφικής θεραπείας της καρκινικής καχεξίας;
- Επαρκής κατανάλωση πρωτεϊνών: Απαραίτητες για τη δόμηση των μυών και όχι μόνο, θα τις βρείτε στα ψάρια, το κρέας και τα πουλερικά. Εάν οι αλλαγές στη γεύση δεν επιτρέπουν την κατανάλωση τους προτιμήστε, τα αυγά τα γαλακτοκομικά ή τα όσπρια. Ακόμη, για να αποφύγετε τη μεταλλική γεύση, δοκιμάστε να μαρινάρετε το κρέας σε κρασί ή χυμό λεμονιού. Εάν υπάρχει δυσκολία στην κατάποση οι «αλεσμένες» τροφές δίνουν τη λύση. Θυμηθείτε πως ένα κρύο ή αλεσμένο γεύμα έχει την ίδια θρεπτική αξία με κάθε άλλο.
- Έμφαση σε αγαπημένα φαγητά: Οι ασθενείς τείνουν να καταναλώνουν μεγαλύτερες ποσότητες φαγητών που αγαπούν. Δώστε έμφαση σε τροφές που σας ευχαριστούν, ακόμη και εάν χρειασθεί να σπάσετε ένα γεύμα σε 2 ή 3 μικρότερα. Εάν η όρεξή σας είναι μειωμένη προσπαθήστε να καταναλώσετε το μεγαλύτερο γεύμα σας τις πρωινές ώρες.
- Καλά ωμέγα λιπαρά: Θα τα βρείτε στα ψάρια, στη σόγια και στους ξηρούς καρπούς. Τα τελευταία χρόνια ένα σύνολο από επιστημονικά δεδομένα τονίζουν την σημασία των καλών λιπαρών σε ασθενείς που υποβάλλονται σε χημειοθεραπεία, αλλά και στην πρόληψη της σαρκοπενίας. Εάν η κατανάλωση λιπαρών ψαριών (γαύρος, σαρδέλες, σκουμπρί) δεν είναι εφικτή, συμβουλευτείτε τον ιατρό σας για την πρόσληψη συμπληρωμάτων διατροφής με ωμέγα 3.
- Σωστή διαχείριση των συμπτωμάτων: Αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους λόγους να συμβουλευτείται έναν διαιτολόγο κατά τη διάρκεια ή μετά τη θεραπεία σας. Όπως αναφέρθηκε και νωρίτερα τα συμπτώματα από τη φαρμακευτική αγωγή και τη νόσο ποικίλουν, συνεπώς η εξατομικευμένη προσέγγιση είναι απαραίτητη.
Ήβη Παπαϊωάννου, MS, RDN Διαιτολόγος, Διατροφολόγος Μέλος της Ακαδημίας Διατροφής και Διαιτολογίας, ΗΠΑ ivipapai@gmail.com
Βιβλιογραφία Hui D. Cancer Cachexia: It Takes a Team to Fix the Complex Machinery. J Oncol Pract. 2016 Nov;12(11):1172-1173. Arends J et al. ESPEN expert group recommendations for action against cancer-related malnutrition. Clin Nutr. 2017 Oct;36(5):1187-1196.
