Η Μονάδα Εντατικής Θεραπείας (ΜΕΘ) χαρακτηρίζεται συχνά ως η «καρδιά» ενός νοσοκομείου, υποδηλώνοντας τη σπουδαιότητά της, τόσο για την αδιάκοπτη συνεχή λειτουργία της, όσο για το φάσμα και τη βαρύτητα των νοσημάτων που καλείται να αντιμετωπίσει. «Είναι το πλέον σημαντικό τμήμα του Νοσοκομείου. Η Μονάδα σώζει ζωές. Ζωές, που αν δεν υπήρχε σε λειτουργία, θα είχαν χαθεί…» επισημαίνει το Δ.Σ. της Ελληνικής Εταιρείας Εντατικής Θεραπείας (ΕΕΕΘ). Παρά τις δυσκολίες και την ψυχοσωματική κόπωση που αντιμετωπίζουν καθημερινά το ιατρικό και το νοσηλευτικό προσωπικό των Μονάδων στην Ελλάδα, εξακολουθούν να παρέχουν υψηλής ποιότητας υπηρεσίες, με ποσοστά επιβίωσης των ασθενών που αγγίζουν το 75%, ποσοστό αξιοσημείωτο σε σχέση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες.
«Στη Μονάδα Εντατικής Θεραπείας κάθε μέρα έρχεσαι αντιμέτωπος με μια νέα πρόκληση. Για να μπορέσεις να την αντιμετωπίσεις αποτελεσματικά, καλείσαι να εμπλουτίζεις συνεχώς τις γνώσεις σου, κάτι που σε οποιαδήποτε άλλη ειδικότητα δεν θα είχες την ευκαιρία, και το πιο σημαντικό, βρίσκεσαι σε εγρήγορση 24ώρες, το 24ώρο… Εντατική σημαίνει αγάπη για τον ασθενή, αγάπη για την έρευνα, την επιστήμη, τη θεραπεία, αγάπη για τη ζωή! » εξηγεί η πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Εντατικής Θεραπείας (ΕΕΕΘ), Αναστασία Κοτανίδου, καθηγήτρια Πνευμονολογίας – Εντατικής Θεραπείας της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών.
«Στην Εντατική όταν αναλαμβάνουμε έναν ασθενή, αναλαμβάνουμε εκ μέρους του να δώσουμε μαζί τη μάχη για τη ζωή του. Μια μάχη ανάμεσα στη ζωή και το θάνατο που τις αγωνίες και τον πόνο της, μοιραζόμαστε διαρκώς με τους οικείους του, οι οποίοι μας θεωρούν εκπρόσωπο του. Ο Εντατικολόγος καλείται να αντιμετωπίσει και να εξετάσει έναν ασθενή συνολικά. Π.χ ένας Παθολόγος, βλέπει το παθολογικό μέρος της νόσου, ο Xειρουργός εστιάζει στην χειρουργική αντιμετώπιση ενώ ο Εντατικολόγος, καλείται να εξετάσει κλινικά τον ασθενή από την «κορυφή του κεφαλιού μέχρι τα νύχια», παλεύοντας ταυτόχρονα με το χρόνο, προκειμένου να αποκτήσει τεκμηριωμένη άποψη και να καθορίσει άμεσα την κατάλληλη θεραπεία για τη διάσωση του» συμπληρώνει ο Γ.Γ. της ΕΕΕΘ, Βασίλης Μπέκος, Αναισθησιολόγος, Εντατικολόγος, Δ/ντής Μονάδας Εντατικής Θεραπείας στο Ναυτικό Νοσοκομείο Αθηνών.
Αβέβαιο… το μέλλον της Εντατικής
Δυστυχώς σήμερα οι νέοι γιατροί που θέλουν να εξειδικευτούν στην εντατικολογία και να συνεχίσουν, είναι λιγότεροι σε σχέση με τις ανάγκες, συμφωνούν οι δύο εκπρόσωποι του Δ.Σ. της ΕΕΕΘ. «Είναι δύσκολη η εξειδίκευση. Απαιτεί διαρκή μελέτη, απόλυτη αφοσίωση, ενώ οι οικονομικές απολαβές δεν είναι αντίστοιχες της προσπάθειας. Οι περισσότεροι από όσους γιατρούς με τις επτά ειδικότητες (παθολογία, πνευμονολογία, καρδιολογία, νεφρολογία, αναισθησιολογία, χειρουργική, παιδιατρική) που μπορούν να λάβουν την εξειδίκευση της Εντατικολογίας, προχωρήσουν στην εξειδίκευση δυστυχώς στη συνέχεια φεύγουν στο εξωτερικό, για άμεση επαγγελματική αποκατάσταση και αξιοπρεπείς οικονομικές απολαβές».
Βεβαίως, στο πρόβλημα στελέχωσης των ΜΕΘ, δεν φαίνεται να δίνει λύση, η πρόσφατη απόφαση του Υπουργείου με την κατάργηση της ισχύουσας διαδικασίας επιλογής υποψηφίων προς εξειδίκευση με προσωπική συνέντευξη, αντικαθιστώντας την με διορισμούς βάσει λίστας. Η Ελληνική Εταιρεία Εντατικής Θεραπείας εκτιμά με ιδιαίτερη βαρύτητα ότι η επιλογή των υποψηφίων βάσει λίστας, θα οξύνει μακροπρόθεσμα ακόμη περισσότερο το πρόβλημα στελέχωσης των Μονάδων Εντατικής Θεραπείας. «Με δεδομένο ότι η Εντατικολογία είναι η μοναδική εξειδίκευση για την οποία ο γιατρός ταυτόχρονα αμείβεται κατά την διάρκεια της εκπαίδευσης του, θα εισέλθουν στις ΜΕΘ γιατροί προσωρινά, μόνο και για καθαρά βιοποριστικούς λόγους, χωρίς να έχουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον να υπηρετήσουν σε ΜΕΘ μετά το τέλος της εξειδίκευσης. Έτσι θα εξειδικεύονται και μετά θα φεύγουν, στερώντας τη θέση από κάποιους άλλους που πραγματικά θα ήθελαν να συνεχίσουν και να αφιερωθούν στην Εντατική». Το Δ.Σ. της ΕΕΕΘ συμφωνεί βεβαίως στη βελτίωση του τρόπου επιλογής των υποψηφίων, με βασική προϋπόθεση την υιοθέτηση ενός αξιόπιστου και αξιοκρατικού τρόπου επιλογής καθώς η Εντατικολογία είναι δύσκολη, επίπονη εξειδίκευση και δεν δίνει στον ιατρό υψηλές αμοιβές. «Πρέπει να την αγαπάς για να την υπηρετήσεις. Και γι’ αυτό είναι απαραίτητη η αξιοκρατική επιλογή που θα περιλαμβάνει την δομημένη συνέντευξη» διευκρινίζει η κυρία Κοτανίδου.
Η μάχη των κλειστών κρεβατιών
«Εμείς οι Εντατικολόγοι όταν μιλάμε για μια πολυδύναμη Μονάδα Εντατικής Θεραπείας, εννοούμε μια Μονάδα Εντατικής, ικανή να νοσηλεύσει οποιοδήποτε κλινικά βαριά ασθενή χρειάζεται παρακολούθηση με μόνιτορ και υποστήριξη ζωτικών λειτουργιών με μηχανική αναπνοή, εξωνεφρική κάθαρση, ενδοαορτική αντλία» διευκρινίζει η πρόεδρος της ΕΕΕΘ, Αναστασία Κοτανίδου, εξηγώντας με τρόπο απλό τον «ορισμό» της ΜΕΘ. Περιστατικά που αφορούν αντιμετώπιση και αναζωογόνηση από κάθε μορφής καταπληξία (shock), οξεία αναπνευστική ανεπάρκεια, αντιμετώπιση του πολυτραυματία ασθενούς, ανεπάρκειες διαφόρων οργανικών συστημάτων, σοβαρές λοιμώξεις, σηπτικούς ασθενείς, μετεγχειρητικές επιπλοκές από πλήθος χειρουργικών επεμβάσεων, ασθενείς με μεταμοσχεύσεις οργάνων ή δότες προς μεταμόσχευση οργάνων κ.λπ.
Η διάσταση, που παρουσιάζουν διάφορες αναφορές, σχετικά με τον αριθμό των κρεβατιών στις ΜΕΘ πανελλαδικά προέρχεται από τα διαφορετικά κριτήρια βάσει των οποίων γίνεται η αντίστοιχη καταγραφή όπως επισημαίνει η κυρία Κοτανίδου. Δυστυχώς οι εμπλεκόμενοι φορείς καταγράφουν ως Μονάδες Εντατικής ακόμη και τους ειδικούς θαλάμους ασθενών που παρακολουθούν την εξέλιξη της πορείας της υγείας του ασθενούς με τη χρήση ενός απλού μόνιτορ. Πρόσφατα το υπουργείο ανέφερε ότι τα κρεβάτια στις ΜΕΘ ανέρχονται σε 670. Σε αυτά διαπιστώσαμε ότι περιλαμβάνονται κρεβάτια σε καρδιοχειρουργικές μονάδες, νεφρολογικές, κα. «Τα κρεβάτια σε πολυδύναμες ΜΕΘ είναι περί τα 400 σε λειτουργία ενώ στο σύνολο τους δεν ξεπερνούν τα 500. Τα 100-120 από αυτά παραμένουν κλειστά καθώς δεν πληρούν την ελάχιστη απαιτούμενη στελέχωση σε εξειδικευμένο ανθρώπινο δυναμικό» καταλήγει η κυρία Κοτανίδου.
Μονάδα Εντατικής θεραπείας δεν είναι μόνο ο ειδικός χώρος νοσηλείας, μόνο ο ειδικός ιατρός, ο εξοπλισμός ή ο νοσηλευτής. «Αντιθέτως ως βασική προϋπόθεση μίας Μονάδας Εντατικής Θεραπείας είναι αυτά τα τέσσερα στοιχεία μαζί, εξειδικευμένα και εκπαιδευμένα αποκλειστικά για αυτό το σκοπό», διευκρινίζει ο Γ.Γ. της ΕΕΕΘ Βασίλης Μπέκος. «Όταν ακόμη και εμείς οι εντατικολόγοι λέμε ότι έχουμε δέκα (10) κρεβάτια Εντατικής αλλά λειτουργούμε τα πέντε (5), εννοούμε ακριβώς αυτό: Ότι έχουμε τον κατάλληλο χώρο και ειδικό εξοπλισμό αλλά μας λείπει το εξειδικευμένο ιατρικό ή κατάλληλα εκπαιδευμένο νοσηλευτικό προσωπικό». Ένας νοσηλευτής υπεύθυνος σε πέντε (5)ή έξι (6) κρεβάτια δεν συνιστά μονάδα Εντατικής Θεραπείας αλλά «πεδίο άνισης και ανέντιμης μάχης» τονίζει χαρακτηριστικά ο κ. Μπέκος.
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας συνιστά κατ΄ελάχιστον το 10% περίπου του συνόλου των νοσοκομειακών κρεβατιών ενός Συστήματος Υγείας να είναι κρεβάτια Εντατικής. Στην χώρα μας μόλις το 1.9% του συνόλου των νοσοκομειακών κρεβατιών είναι κρεβάτια Εντατικής Θεραπείας ενώ περί τις 120 εξοπλισμένες κλίνες Εντατικής παραμένουν εκτός λειτουργίας. Μια ΜΕΘ πρέπει να έχει τουλάχιστον έξι (6) κρεβάτια και να υποστηρίζεται από ιατρικό προσωπικό έξι (6) ατόμων. Νοσηλευτικά στην Ευρώπη η αναλογία νοσηλευτών ανά ασθενή Μονάδας Εντατικής κυμαίνεται σε 4.5 – 6.0. « Στη χώρα μας τα τελευταία χρόνια η αναλογία ήταν 1.8 – 2.2 όπως επιδεινώθηκε λόγω οικονομικής κρίσης. Κάτω από αυτό το ποσοστό ο Διοικητής του Νοσοκομείου οφείλει να δηλώσει στους αρμόδιους φορείς την αδυναμία ασφαλούς, ηθικά και επιστημονικά, λειτουργίας ΜΕΘ εντός του νοσοκομείου του» τονίζει η πρόεδρος της ΕΕΕΘ.
Κοινός παρονομαστής για τις Μονάδες Εντατικής που δεν λειτουργούν ή υπολειτουργούν είναι η έλλειψη εξειδικευμένου προσωπικού είτε αυτό αφορά ιατρικό είτε νοσηλευτικό προσωπικό. Βασικές αιτίες, είναι το εξοντωτικό πρόγραμμα εργασίας που οδηγεί πολλές φορές το προσωπικό σε διαφυγή προς άλλα τμήματα, οι συμβάσεις που λήγουν και δεν ανανεώνονται ή καθυστερούν στην υλοποίησή τους, οι άδειες λόγω κοινωνικών κριτηρίων κ.α. Η έλλειψη ιατρονοσηλευτικού προσωπικού έχει ως αποτέλεσμα βαριά ασθενείς να βρίσκονται διασωληνωμένοι σε κοινούς θαλάμους με επιδείνωση της υγείας τους διακινδυνεύοντας τη ζωή τους και με ψυχική καταπόνηση όλων των συγγενών τους.
Δαιδαλώδεις διαδικασίες προμήθειας υλικών…
Η έλλειψη ειδικών υλικών, η διάθεση μη – ποιοτικού και αξιόπιστου αναλώσιμου υγειονομικού υλικού καθώς και σε πολλές περιπτώσεις η ύπαρξη παλαιωμένου τεχνολογικού εξοπλισμού αποτελούν δυστυχώς μια καθημερινότητα στις ΜΕΘ, σύμφωνα με τους εκπροσώπους της Ελληνικής Εταιρείας Εντατικής Θεραπείας. Αιτία όπως επισημαίνουν είναι η καθιέρωση ενός γραφειοκρατικού, περίπλοκου και δύσκαμπτου συστήματος προμηθειών που καθιστά ιδιαίτερα χρονοβόρα την υλοποίηση των προμηθειών, εξαιρετικά δύσκολη ίσως και αδύνατη την σαφή περιγραφή των ποιοτικών υλικών και σαφώς επιβαρυντική, χρονικά και ψυχικά διαδικασία για τους χρήστες της, δηλαδή το προσωπικό των Εντατικών. Από την πλευράς της η ΕΕΕΘ προτείνει με σθένος, τη σύσταση ενός κεντρικού συστήματος προμηθειών. Ενός συστήματος που κεντρικά, το Υπουργείο Υγείας θα έχει την ευθύνη διαπραγμάτευσης, τόσο της τιμής όσο και της ποιότητας των υλικών, με τοποθέτηση ενιαίου barcode ανά υλικό και δυνατότητα ατομικών χρεώσεων ανά ασθενή, δίνοντας αφενός τη δυνατότητα στους ιατρούς, της επιλογής υλικών από μία ευρεία γκάμα μεταξύ ποιότητας και κόστους, και αφετέρου στο τέλος του έτους να υπάρχει η δυνατότητα και να απαιτείται απολογισμός και αξιολόγηση της σχέσης ποιότητας/ κατανάλωσης. Διότι «εμείς στην εντατική απλά θέλουμε το ενδεδειγμένο και κατάλληλο υλικό, το δυνατόν συντομότερα και πάντα σε επάρκεια» σημειώνουν οι υπεύθυνοι ιατροί.
