Μία απλή αναζήτηση στο Google αρκεί για να σας πείσει πως ένας από τους μεγαλύτερους μύθους που συνοδεύουν τη νόσο του καρκίνου είναι οτι η «ζάχαρη θρέφει τον καρκίνο». Αφορμή για τη φήμη αυτή υπήρξε η παρατήρηση ενός Γερμανού επιστήμονα περίπου 100 χρόνια πριν. Ο Otto Warburg υποστήριξε πως τα καρκινικά κύτταρα καταναλώνουν πολύ περισσότερη ενέργεια, ή σάκχαρα, απ΄ότι τα υγιή. Σήμερα οι ειδικοί βάζουν τα πράγματα στη θέση τους, δίνοντας μία νέα εξήγηση για τη μυστηριώδη σχέση.
Τι περιλαμβάνει ο όρος «ζάχαρη»;
Στις μέρες μας ο όρος «ζάχαρη» είναι αρκετά παρεξηγημένος. Η αναφορά σε αυτόν δημιουργεί αρνητικούς συσχετισμούς με γλυκά και λιγότερο υγιεινές διατροφικές επιλογές. Στην πραγματικότητα όμως το σώμα χρησιμοποιεί την απλούστερη μορφή «ζάχαρης», τη γλυκόζη, ως βασικό καύσιμο. Η γλυκόζη προέρχεται από τη διάσπαση στο σώμα κάθε μορφής σακχάρων που βρίσκονται στα σιτηρά, στα φρούτα και στα λαχανικά, στα όσπρια και στα γαλακτοκομικά. Εάν το σώμα δεν πάρει αρκετή γλυκόζη από τη διατροφή, τότε θα αναγκαστεί να χρησιμοποιήσει εναλλακτικές πηγές ενέργειας. Ανάμεσα σε αυτές βρίσκονται και οι πρωτεΐνες που δομούν το μυϊκό σύστημα. Η «σύγχυση» των όρων ζάχαρη και σάκχαρα ενδέχεται να οδηγήσει πολλούς ογκολογικούς ασθενείς σε μειωμένη κατανάλωση ενέργειας, σε αποδυνάμωση του μυϊκού συστήματος και γενικευμένη αδυναμία.
Καρκίνος, φλεγμονές και ινσουλίνη
Κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει τη σχέση της παχυσαρκίας με τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου, και ιδίως των ορμονοεξαρτώμενων μορφών της νόσου (μαστού, ενδομητρίου, ωοθηκών, προστάτη). Η αποθήκευση στο σώμα της επιπλέον ενέργειας, προερχόμενης είτε από λιπαρά τρόφιμα, είτε από κάθε άλλη διατροφική ομάδα, γίνεται με τη μορφή λίπους. Όμως τα λιποκύτταρα θεωρούνται εξαιρετικά δραστήρια, κυρίως διότι δημιουργούν φλεγμονές. Οι τελευταίες αποτελούν το «σήμα κινδύνου» του σώματος, οι οποίες κατά μία έννοια ευνοούν την επιβίωση των καρκινικών κυττάρων, και την αποδυνάμωση του ανοσοποιητικού μηχανισμού.
Εκτός όμως από την επίδραση που έχει το αποθηκευμένο λίπος στο σώμα, μία ακόμα φυσιολογική κατάσταση πυροδοτεί τις φήμες για σχέση μεταξύ ζάχαρης και καρκίνου. Αυτή δεν είναι άλλη από την έκκριση της ορμόνης ινσουλίνης, η οποία αποτελεί την ουσία που παράγει ο ίδιος ο οργανισμός για να αξιοποιήσει τη γλυκόζη, και τελικά να παράξει ενέργεια. Την ίδια στιγμή, πολλά καρκινικά κύτταρα λαμβάνουν μεγαλύτερη ποσότητα ινσουλίνης και ενέργειας, γεγονός που ευνοεί την ανάπτυξή τους. Η κατανάλωση τροφών πλούσιων σε απλά σάκχαρα, όπως εκείνα που θα βρείτε στα γλυκά, προκαλεί απότομη έκκριση ινσουλίνης και ενεργοποίηση «επικίνδυνων» μονοπατιών στο σώμα.
Τι έχει πραγματικά προτεραιότητα στη διατροφή για τον καρκίνο;
Η λανθασμένη πληροφόρηση και η έλλειψη των σωστών προτεραιοτήτων, οδηγεί πολλούς ογκολογικούς ασθενείς στον αποκλεισμό κάθε μορφής υδατανθράκων από το καθημερινό διαιτολόγιο. Κανείς δεν θα πρέπει να ξεχνά πως η ίδια η νόσος, αλλά και η θεραπεία αυξάνουν τις ενεργειακές ανάγκες και ταυτόχρονα προκαλούν ανορεξία, πρόωρο αίσθημα κορεσμού, ναυτία και άλλες παρενέργειες. Έμφαση θα πρέπει να δίνεται σε επιλογές όπως τα λιγότερα επεξεργασμένα τρόφιμα, από κάθε διατροφική ομάδα. Οι υδατάνθρακες αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι ενός ισορροπημένου διαιτολογίου και δεν θα πρέπει να ταυτίζονται με τον όρο ζάχαρη. Αντιθέτως, τα φρούτα, τα λαχανικά, τα δημητριακά, τα όσπρια και οι άλλες πηγές σακχάρων ενδυναμώνουν το ανοσοποιητικό σύστημα και συμβάλουν στην κάλυψη της ημερήσιας ανάγκης σε καύσιμα.
Ήβη Παπαϊωάννου, MS, RDN Διαιτολόγος, Διατροφολόγος Μέλος της Ακαδημίας Διατροφής και Διαιτολογίας, ΗΠΑ ivipapai@gmail.com
Βιβλιογραφία Academy Of Nutrition and Dietetics. Oncology Nutrition. Sugar and Cancer. Last accessed 24/6/2018. https://www.oncologynutrition.org/erfc/healthy-nutrition-now/sugar-and-cancer/ Memorial Sloan Kettering. Cancer Center. No Sugar, No Cancer? A Look at the Evidence. Last accessed 24/6/2018. https://www.mskcc.org/blog/no-sugar-no-cancer-look-evidence
