Τα δημογραφικά στοιχεία στην Ευρώπη και στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, αναγνωρίζονται ολοένα και περισσότερο ως κύριοι συντελεστές της προβληματικής βιωσιμότητας των ασφαλιστικών ταμείων και επιμέρους των συστημάτων υγείας. Πράγματι, στις τελευταίες δεκαετίες η κατανομή των μεγάλων ηλικιών (>65 έτη), διαμορφώνει μία νέα απογοητευτική πραγματικότητα, αφού η μορφή της δημογραφικής πυραμίδας έχει αντιστραφεί και η παραδοσιακά γνωστή ευρεία βάση των μικρών ηλικιών, προοδευτικά συρρικνώνεται.
Εστιάζοντας στα οικονομικά της υγείας, με βάση την προηγούμενη πραγματικότητα, χρειάζεται να επισημανθούν τα ακόλουθα:
α. Το κόστος περίθαλψης των μεγάλων ηλικιών, είναι ευρέως γνωστό ότι ακολουθεί εκθετικές μορφές αύξησης, με συνακόλουθες συνέπειες για τα ασφαλιστικά ταμεία.
β. Το ποσοστό του ακαθάριστου εθνικού προϊόντος που δαπανάται για την υγεία (Σημ. σύνταξης: περίπου στο 9% για τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης), εκτιμάται ότι θα χρειαστεί να επαναπροσδιοριστεί και να αυξηθεί στα επίπεδα του 15%, προκειμένου να καλυφθούν οι νέες απαιτήσεις και πραγματικότητες.
Είναι ευνόητο, ότι μία αντίστοιχη αύξηση, είναι αδύνατον να καλυφθεί από τα σημερινά ασφαλιστικά ταμεία.
γ. Το σημαντικότερο, υπάρχει έλλειψη εκτίμησης του κόστους για την νοσηλεία των ασθενών ηλικίας μεγαλύτερης των 95 ετών. Οπωσδήποτε όμως το κόστος θα είναι εξαιρετικά υψηλό. Οι ασφαλιστικοί οργανισμοί, ιδιωτικοί και δημόσιοι, είναι προφανές ότι έχουν αναγνωρίσει προ πολλού τα τρομερά αδιέξοδα της προηγούμενης πραγματικότητας, που πιθανότατα θα οδηγήσουν σε κατάρρευση της οικονομικής τους βιωσιμότητας, και διαμορφώνουν συστηματικά νέες αρχές, νέους κανόνες και ευρύτερα νέα πολιτική στην παροχή υπηρεσιών, με σημαντικές επιπτώσεις στα μέχρι σήμερα ισχύοντα.
Εικάζοντας τις άμεσες και έμμεσες επιλογές των ασφαλιστικών οργανισμών, που ευνόητα αναδεικνύονται οι κύριοι συντελεστές των επερχόμενων αλλαγών, θα μπορούσαμε να αναδείξουμε τα ακόλουθα:
α. Περιορισμός του κόστους σε όλο το φάσμα της οικονομίας της υγείας και περίθαλψης. Είναι προφανές, ότι η κύρια επιδίωξη αυτών που θα έχουν την ευθύνη της πληρωμής του κόστους (payers), θα είναι ο περιορισμός του τελευταίου, με την εφαρμογή ποικίλλων μεθόδων και διαπραγματεύσεων, ιδιαίτερα με την υποστήριξη της ψηφιακής τεχνολογίας.
Χωρίς αμφιβολία, θα είναι εξαιρετικά ενδιαφέρουσες οι διαπραγματεύσεις και οι συνεπόμενες εξελίξεις της βιομηχανίας (φαρμάκων ή/και βιοτεχνολογικών προϊόντων) με τους ασφαλιστικούς τομείς.
Οπωσδήποτε, χρειάζεται να επισημανθεί εδώ, ότι οι πρόσφατες εξελίξεις, με τις εταιρείες βιοτεχνολογίας, που αναλαμβάνουν δράσεις παροχής υγείας, συσχετίζονται άμεσα με τις νέες διαμορφωμένες πραγματικότητες.
β. Υγεία και περίθαλψη βασιζόμενη στην ποιότητα. Παραδοσιακά μέχρι σήμερα τα συστήματα υγείας ακολουθούν το σχήμα, “αμοιβή με βάση το παραγόμενο έργο” (fee for service model). Πρόσφατα, πρώτα στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής και εξελικτικά στην Ευρώπη, εξαπλώνεται ένα νέο μοντέλο αποζημίωσης του κόστους των παρεχόμενων υπηρεσιών υγείας με βάση την ποιότητα. Είναι προφανές ότι οι ασφαλιστικοί πάροχοι, στο πλαίσιο της εξοικονόμησης πόρων, απαιτούν την βέλτιστη απόδοση των χρημάτων που παρέχουν για τους ασφαλισμένους τους.
γ. Νέοι ρυθμιστικοί κανόνες και νέοι νόμοι, για τις σχέσεις των επαγγελμάτων υγείας με την βιομηχανία.
Τα τελευταία 70 χρόνια, η βιομηχανία του χώρου της υγείας έχει καθοριστική συμβολή στην συνεχή μεταπτυχιακή ιατρική εκπαίδευση. Ιδιαίτερα στην Ευρώπη, όπου οι αμοιβές των ιατρών είναι συχνά εξευτελιστικές, σε σχέση με τα προσφερόμενα, η υποστήριξη της βιομηχανίας – παρά τις μη αμφισβητήσιμες υπερβολές και δυσλειτουργίες – υπήρξε εξαιρετικά ουσιαστική και καθοριστική της ιατρικής εξέλιξης. Τα τελευταία χρόνια, γινόμαστε μάρτυρες καταιγιστικών αλλαγών, στο όνομα του ήθους.
Αναμφισβήτητα, ουδείς μπορεί να αμφισβητήσει την τεράστια ουσιαστικότητα του θέματος ήθους, σε οποιαδήποτε σχέση και ιδιαίτερα, όταν οι σχέσεις αφορούν επαγγελματίες υγείας.
Είναι ωστόσο υποκριτικό, ότι η βιομηχανία (φαρμάκων και βιοτεχνολογίας), περικόπτει τις δαπάνες που αφορούν εκπαιδευτικές εκδηλώσεις, υποστηριζόμενες από έγκριτες επιστημονικές εταιρείες στο όνομα του ήθους, ενώ αφήνει αλώβητες τις επιστημονικές εκδηλώσεις που η ίδια η βιομηχανία εκάστοτε οργανώνει, με την γενναιόδωρη υποστήριξη εκ μέρους της, των επαγγελματιών υγείας. Το γεγονός αυτό είναι εξαιρετικά αντιφατικό και ύποπτο. Ένας δύσπιστος στοχαστής, θα μπορούσε να σχολιάσει εδώ, ότι η βιομηχανία, στο πλαίσιο των περικοπών, ιεραρχεί ως υψηλής προτεραιότητας κάθε δαπάνη που διοχετεύεται με τρόπο συγκεκριμένο, ώστε να εξασφαλίσει την υψηλότερη ανταποδοτικότητα, για την ίδια την πάροχο εταιρεία.
Με βάση την προηγούμενη άποψη, είναι ευνόητο γιατί οι συναντήσεις και τα συνέδρια προβολής (promotional events) είναι επιτρεπτά και “ηθικά”, ενώ οι εκπαιδευτικές εκδηλώσεις των επιστημονικών εταιρειών, όχι.
δ. Η συμμετοχή των ασθενών στον άξονα περίθαλψης. Στους δύο τελευταίους αιώνες, τα Ευρωπαϊκά συστήματα υγείας, υπήρξαν εξαιρετικά γενναιόδωρα στον άνθρωπο. Ήταν ακριβώς αυτή η τεράστια διαφορά, μεταξύ των συστημάτων περίθαλψης της Ευρώπης και των Ηνωμένων Πολιτειών.
Δυστυχώς τα τελευταία χρόνια, οι νέες πραγματικότητες επιβάλλουν στα Ευρωπαϊκά συστήματα υγείας νέες ανάγκες και νέες πολιτικές. Ολοένα και περισσότερο, ο ασθενής αναγκάζεται να καταβάλλει μέρος του κόστους της νοσηλείας του. Θα παραμείνει αναμφίβολα, ως κεντρικό ερώτημα αυτού του σημειώματος, πώς θα διαμορφωθούν οι επέκεινα πραγματικότητες και πόσο τα συστήματα υγείας και περίθαλψης θα μπορέσουν στο μέλλον να υποστηρίζουν πληθυσμούς υπέργηρους και ευάλωτους, ιδιαίτερα εφόσον οι πληθυσμοί των νέων ανθρώπων συρρικνωθούν. Οι επόμενες δεκαετίες σίγουρα θα διαμορφωθούν με βάση σύμπλοκες δημογραφικές, αλλά και τεχνολογικές πραγματικότητες.
Καθηγητής Πάνος Ε. Βάρδας MD, PhD (London, UK)
Συντονιστής του Τομέα Καρδίας, Όμιλος ΥΓΕΙΑ
Πρόεδρος της ESC (2012-2014)
Επισκέπτης Καθηγητής, Imperial College, UK
Consultant of Zurich University Hospital
Επικεφαλής Στρατηγικού Σχεδιασμού, ESC, Brussels
