Προληπτικές εξετάσεις σε ανθρώπους άνω των 55 για καρκίνους του πεπτικού συστήματος

21-09-2018

Προληπτικές εξετάσεις σε άτομα άνω των 55 ετών για καρκίνους του πεπτικού συστήματος (στομάχου, παχέος εντέρου, παγκρέατος), περιλαμβάνει μεταξύ άλλων  το Εθνικό Πιλοτικό Πρόγραμμα Πρόληψης και Προαγωγής της Υγείας των Ηλικιωμένων Ατόμων – ΗΠΙΟΝΗ, στο πλαίσιο της Διεθνούς Ημέρας για την Τρίτη Ηλικία (1η Οκτώβρη).

Οι εξετάσεις αφορούν  την πρώιμη διάγνωση του καρκίνου του παχέος εντέρου, στο πλαίσιο της προληπτικής ιατρικής,  χωρίς συμμετοχή των δικαιούχων και αφορούν:

α. «Μικροσκοπική εξέταση ανίχνευσης αιμοσφαιρίνης στα κόπρανα», κάθε δύο (2) έτη, σε άνδρες και γυναίκες από πενήντα (50) έως εβδομήντα (70) ετών.

β. «Κολονοσκόπηση», κάθε πέντε (5) έτη, σε άνδρες και γυναίκες από πενήντα (50) ετών και άνω ή κάθε έτος σε άνδρες και γυναίκες σαράντα (40) ετών και άνω εφόσον ανήκουν σε ομάδα υψηλού κινδύνου (σε αυτήν την περίπτωση απαιτείται παραπομπή ειδικού ιατρού).

Αυτό αναφέρεται σε εγκύκλιο του υπουργείου Υγείας στην οποία επισημαίνεται ότι για περιπτώσεις ανασφαλίστων, οι πολίτες δύνανται να παραπέμπονται σε όλες τις Δημόσιες Δομές παροχής υπηρεσιών Π.Φ.Υ. του Ε.Σ.Υ., καθώς και να επισκέπτονται ιδιώτες ιατρούς που εθελοντικά θα παρέχουν τις υπηρεσίες τους στο πλαίσιο του Προγράμματος ανά Ιατρικό Σύλλογο.

Όπως αναφέρεται στην εγκύκλιο, ο καρκίνος γενικά είναι μία νόσος της τρίτης ηλικίας. Υπολογίζεται ότι πάνω από το 50% των περιπτώσεων νεοπλασιών διαγιγνώσκονται σε άτομα ηλικίας άνω των 65 ετών. Ο καρκίνος αποτελεί την πρώτη αιτία απώλειας ζωής για τα άτομα ηλικίας 65 έως 74 ετών και την δεύτερη αντίστοιχα αιτία για τις ηλικίες 75 έως 84 ετών.

Ιδιαίτερα, οι νεοπλασίες του πεπτικού συστήματος, όπως είναι ο καρκίνος του στομάχου, του παχέος εντέρου και του παγκρέατος, εμφανίζονται με σημαντικά αυξημένη συχνότητα στις ηλικίες άνω των 65 ετών, αποτελούν δηλαδή κυρίως νόσους της τρίτης ηλικίας.

α) Καρκίνος στομάχου

Τις τελευταίες δεκαετίες παρατηρείται σαφής μείωση της επίπτωσής του στις δυτικού τύπου κοινωνίες, με την κορύφωσή της να εντοπίζεται στην έβδομη δεκαετία της ζωής. Διατροφικοί παράγοντες (αλάτι, καπνιστά, παστά, κ.ά.), η μόλυνση από το ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού, η παχυσαρκία και το κάπνισμα, θεωρούνται ενοχοποιητικοί παράγοντες. Είναι ένας ύπουλος τύπος νεοπλασίας, που όταν δώσει συμπτώματα, όπως πόνο στο επιγάστριο, απώλεια βάρους, εμέτους, ναυτία, αναιμία και τέλος ψηλαφητό όγκο στην κοιλιά, είναι συνήθως σε προχωρημένο στάδιο που δεν επιτρέπει τη ριζική χειρουργική αντιμετώπιση και η πρόγνωσή του είναι πάρα πολύ δυσμενής. Αντίθετα, όταν γίνεται πρώιμη διάγνωση του καρκίνου του στομάχου και κατά συνέπεια, ριζική χειρουργική αντιμετώπιση με γαστρεκτομή, μπορεί να έχουμε πενταετή επιβίωση που φτάνει το 90-95% των περιπτώσεων.

β) Καρκίνος παχέος εντέρου

Αποτελεί έναν από τους συχνότερους τύπους νεοπλασιών στους άνδρες και τις γυναίκες μετά την ηλικία των 65 ετών και την τρίτη αιτία θανάτου στις δυτικού τύπου κοινωνίες. Σε ένα ποσοστό σχετίζεται με την κληρονομικότητα σε συγγενείς πρώτου βαθμού, ιδιαίτερα αν επισυμβαίνει σε άτομα κάτω των 50-60 ετών. Στη μεγάλη πλειοψηφία των περιπτώσεων προέρχεται από την κακοήθη εξαλλαγή αδενωματωδών πολυπόδων του εντέρου που μπορούν να εξελιχθούν σε καρκίνο μέσα σε χρονικό διάστημα λίγων ετών. Η αφανής απώλεια αίματος με τα κόπρανα είναι πολλές φορές το πρώτο σύμπτωμα ενώ μεγάλες αιμορραγίες, αποφρακτικά συμπτώματα (ειλεός) και σπανιότερα διάτρηση και περιτονίτιδα αποτελούν ενδείξεις προχωρημένου σταδίου της νόσου. Η έγκαιρη διάγνωση του καρκίνου του παχέος εντέρου, επιτυγχάνεται με τη βοήθεια της ανίχνευσης της αφανούς αιμορραγίας στα κόπρανα και κυρίως με την προσυμπτωματική διενέργεια κολονοσκόπησης ανά τακτά χρονικά διαστήματα και με χρόνο έναρξης το 50ό έτος, με βάση τις οδηγίες του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (Π.Ο.Υ.). Στις περιπτώσεις της έγκαιρης διάγνωσης, η χειρουργική αντιμετώπιση σε συνδυασμό με ακτινοθεραπεία και χημειοθεραπεία εφόσον απαιτούνται, δίνουν ίαση σε ποσοστό από 70-85%.

γ) Καρκίνος παγκρέατος

Μία νεοπλασία επίσης που σχετίζεται με την τρίτη ηλικία, που παρουσιάζεται σε αυξημένη συχνότητα τις τελευταίες δεκαετίες και στη χώρα μας. Δυστυχώς, δεν έχει πρώιμα συμπτώματα που να επιτρέπουν την έγκαιρη διάγνωσή του και συνήθως διαγιγνώσκεται σε προχωρημένα στάδια δίνοντας μη ειδικά συμπτώματα, όπως είναι πόνος στο επιγάστριο με αντανάκλαση στη μέση ή στην πλάτη, ίκτερος, απώλεια βάρους, έμετοι, κλπ. Μερικοί από τους παράγοντες κινδύνου για τον καρκίνο του παγκρέατος περιλαμβάνουν το κάπνισμα, την δίαιτα πλούσια σε κόκκινο κρέας και λιπαρά, το σακχαρώδη διαβήτη, τη χρόνια παγκρεατίτιδα, το οικογενειακό ιστορικό κ.ά. Δυστυχώς, η διάγνωση γίνεται σε προχωρημένα στάδια της νόσου με τη συνύπαρξη μεταστάσεων (70-80% των περιπτώσεων) και συνήθως δεν επιτρέπει την χειρουργική αντιμετώπιση. Παρ’ όλα αυτά τις τελευταίες δεκαετίες έχει πραγματοποιηθεί μεγάλη εξέλιξη στη χειρουργική του καρκίνου του παγκρέατος η οποία επιτρέπει ριζική αντιμετώπιση με χαμηλά ποσοστά περιεγχειρητικής θνητότητας (κάτω από 5%) και ελπιδοφόρα επιβίωση.