“Πολλά κουνούπια το καλοκαίρι…”,Συνέντευξη με τον Κοσμήτορα της Γεωπονικής Σχολής του ΑΠΘ, Δημήτρη Κωβαίο

26-12-2016

Το ότι το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης καταλαμβάνει την 120η θέση μεταξύ 20.000 πανεπιστημίων, πολλοί από εμάς, ίσως το γνωρίζουμε. Το ότι η Γεωπονική Σχολή βρίσκεται στην πρώτη θέση του πανεπιστημίου και στην 77η θέση στον κόσμο, οι περισσότεροι από εμάς το πιο πιθανό είναι να το ακούμε πρώτη φορά. Αυτό, πέρα από την σημασία που έχει αφού πρόκειται για ελληνικό πανεπιστήμιο, δείχνει την αξία της παραγόμενης γνώσης στη συγκεκριμένη σχολή αλλά και τη καθιστά νησίδα αξιοπιστίας για θέματα που σχετίζονται με έντομα. Είμαστε έτοιμοι λοιπόν για την πολυσυζητημένη φετινή επέλαση των κουνουπιών; Στην ημερίδα που διοργάνωσε η Σχολή, βγήκαν σημαντικά συμπεράσματα από τις τοποθετήσεις επιστημόνων, τους προβληματισμούς των ανθρώπων που ασκούν διοίκηση ακόμη και από τις διαμαρτυρίες εκπροσώπων εταιρειών. Πάντως ο κοσμήτορας της Γεωπονικής Σχολής και Καθηγητής Εντομολογίας, ο οποίος είχε την ιδέα της διοργάνωσης της ημερίδας, φαίνεται, ότι τα κατάφερε να ταράξει τα νερά… Τώρα εάν έμειναν ή έφυγαν τα κουνούπια θα φανεί το επόμενο καλοκαίρι, αφού η καταπολέμησή τους, απαιτεί πολλά και κυρίως συντονισμό και συγχρονισμό των φορέων, αλλά και προνοητικότητα εκ μέρους της πολιτείας.

 -Ποιος ήταν ο στόχος της ημερίδας; Θεωρείτε  ότι επετεύχθη;

 -Στόχος της Ημερίδας ήταν να υπάρξει συζήτηση και προβληματισμός, σχετικά με τα προγράμματα καταπολέμησης των κουνουπιών στην περιοχή της Μακεδονίας και να αναδειχθεί ο σπουδαίος ρόλος της παραγόμενης επιστημονικής γνώσης στη Σχολή Γεωπονίας, Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος, ώστε να υπάρξει βελτίωση της αποτελεσματικότητας των εφαρμοζόμενων προγραμμάτων καταπολέμησης των κουνουπιών. Η Σχολή μας διαθέτει το μοναδικό «Εργαστήριο Εντομολογίας» στην Μακεδονία και τα μέλη του ασχολούνται ερευνητικά με την μελέτη της βιολογίας και της καταπολέμησης κουνουπιών, όπως και πολλών άλλων εντόμων. 

 Από την Ημερίδα αυτή κατέστη σαφές ότι, δεν μπορεί να εκτελούνται εδώ και πολλά χρόνια προγράμματα καταπολέμησης κουνουπιών από μία ιδιωτική εταιρεία και να μην έχει ζητηθεί να χρησιμοποιηθεί σε αυτά τα προγράμματα η παραγόμενη επιστημονική γνώση στο Πανεπιστήμιο και στο πλέον σχετικό με το θέμα των κουνουπιών Εργαστήριο Εντομολογίας. Κρίνοντας από την μεγάλη παρουσία συνέδρων που παρέμειναν στην αίθουσα μέχρι αργά το βράδυ (πολλοί από αυτούς όρθιοι), τους εξαιρετικούς ομιλητές από την επιστημονική κοινότητα και τον ιδιωτικό τομέα και τη συζήτηση που έγινε θεωρούμε ότι η Ημερίδα είχε εξαιρετική επιτυχία και ο στόχος επιτεύχθηκε.

  -Ποιοι είναι ακριβώς οι κίνδυνοι για τη δημόσια υγεία από τα κουνούπια;

Τα κουνούπια έχουν ιδιαίτερη σημασία για τη δημόσια υγεία, επειδή είναι φορείς ορισμένων σοβαρών ασθενειών του ανθρώπου, όπως ο ιός του Δυτικού Νείλου, η ελονοσία και ο Δάγκειος Πυρετός.  Συνεπώς, η αποτελεσματική καταπολέμηση των κουνουπιών είναι επιβεβλημένη με στόχο την εξάλειψη του κινδύνου μετάδοσης των ασθενειών αυτών. Επίσης, η όχληση που προκαλούν οι μεγάλοι πληθυσμοί των κουνουπιών στους κατοίκους, έχει δυσμενείς επιδράσεις στην κοινωνική ζωή, στην επιχειρηματική δραστηριότητα και στον τουρισμό. Σε πολλές περιοχές της Μακεδονίας, τις απογευματινές ώρες, πριν τη δύση του ήλιου,  είναι σχεδόν αδύνατο να υπάρξουν δραστηριότητες των κατοίκων λόγω της όχλησης από μεγάλους πληθυσμούς κουνουπιών.

-Σε μια εποχή που η χώρα επενδύει πολλά στον τουρισμό, πως προδιαγράφεται βάσει των επιστημονικών δεδομένων το φετινό καλοκαίρι σε σχέση με τα κουνούπια;

 Τα κουνούπια διαχειμάζουν ανάλογα με το είδος ως ενήλικα  ή αυγά. Η επικράτηση ιδιαίτερα χαμηλών θερμοκρασιών στη διάρκεια του χειμώνα μπορεί να προκαλέσει θανάτωση ενός μεγάλου αριθμού κουνουπιών. Όμως, ο  φετινός χειμώνας φαίνεται ότι ήταν ιδιαίτερα ήπιος με σχετικά υψηλές μέσες ημερήσιες θερμοκρασίες. Το ίδιο φαίνεται να συμβαίνει και στη διάρκεια των αρχών της άνοιξης και μάλιστα σε συνδυασμό με αρκετές βροχοπτώσεις. Αν και είναι δύσκολο κανείς να προβλέψει με ακρίβεια την εξέλιξη των πληθυσμών των κουνουπιών, φαίνεται ότι οι μέχρι τώρα συνθήκες ευνοούν την διατήρηση ενός σχετικά υψηλού διαχειμάζοντος πληθυσμού που πιθανώς θα έχει ως αποτέλεσμα και την ύπαρξη υψηλών πληθυσμών στη διάρκεια του θέρους.

 -Τι χρονικά περιθώρια έχουμε πια για να ελαχιστοποιήσουμε τους κινδύνους για τη δημόσια Υγεία αλλά και να προλάβουμε δυσάρεστες καταστάσεις που αφορούν την εικόνα της χώρας στους ξένους επισκέπτες;

 Στη Μακεδονία οι πρώτοι πληθυσμοί κουνουπιών εμφανίζονται ανάλογα με το είδος τον Απρίλιο και τον Μάιο. Θα πρέπει λοιπόν, μετά από παρακολούθηση της πορείας της πυκνότητας πληθυσμού και διαπίστωση της παρουσίας τους, να γίνουν έγκαιρα επεμβάσεις με κατάλληλα εντομοκτόνα υψηλής αποτελεσματικότητας για την αντιμετώπισή τους. Η έγκαιρη εφαρμογή, μετά από παρακολούθηση των πληθυσμών και διαπίστωση της παρουσίας εστιών ανάπτυξης αποτελεί ιδιαίτερης σημασίας μέτρο για την αντιμετώπιση των κουνουπιών.

 -Ποιος είναι ο ρόλος και οι αρμοδιότητες της Γεωπονικής Σχολής στο θέμα των κουνουποκτονιων;

Στο μοναδικό Πανεπιστημιακό Εργαστήριο Εντομολογίας στην Μακεδονία που ανήκει στη Σχολή μας, τα τελευταία περίπου 30 χρόνια, υπάρχει έντονη ερευνητική δραστηριότητα σε θέματα που σχετίζονται με την αναγνώριση των ειδών, τον ρόλο τους ως φορέων ασθενειών, την αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας εντομοκτόνων για την καταπολέμησή τους, τους οργανισμούς μη στόχους, την εποχική τους εμφάνιση, την ανάπτυξη ανθεκτικών πληθυσμών, την μελέτη νέων ουσιών κλπ. Νομίζουμε ότι μέσα από όλες αυτές τις ερευνητικές μας δραστηριότητες και την παραγόμενη επιστημονική γνώση, η Σχολή μας, πρέπει να έχει ενεργό ρόλο στην βελτίωση των εφαρμοζόμενων προγραμμάτων και τον έλεγχό τους. Θα πρέπει εδώ να σημειωθεί ότι μέχρι σήμερα δεν υπάρχει έλεγχος από κάποιο ανεξάρτητο φορέα για τα εφαρμοζόμενα προγράμματα, ούτε έχει ζητηθεί η συνδρομή της Σχολής μας σε αυτά, κάτι που θεωρούμε ότι αποτελεί μεγάλη παράλειψη.

Επίσης η Σχολή μας διαθέτει και άλλα Εργαστήρια όπως το Εργαστήριο Γεωργικών Φαρμάκων που ασχολείται κυρίως με τα υπολείμματα γεωργικών φαρμάκων στα παραγόμενα προϊόντα καθώς και το Εργαστήριο Οικολογίας και Περιβάλλοντος. Τα δύο αυτά Εργαστήρια μπορεί να έχουν επίσης σημαντικό ρόλο προσδιορίζοντας πιθανά υπολείμματα των εντομοκτόνων που χρησιμοποιούνται στα παραγόμενα προϊόντα κυρίως στο ρύζι καθώς και πιθανές επιπτώσεις στο περιβάλλον.

 -Τι ακριβώς ισχύει στη χώρα μας όσον αφορά στους ελέγχους της εφαρμογής των σκευασμάτων, κάτι που είναι μείζονος σημασία για την αποτελεσματικότητα των κουνουποκτονιών;

 Οι εγκρίσεις των εντομοκτόνων που χρησιμοποιούνται στα προγράμματα καταπολέμησης των κουνουπιών δίνονται από το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων μετά από αίτηση ενδιαφερόμενων εταιρειών. Επειδή οι ενδιαφερόμενες εταιρείες, φαίνεται να είναι λίγες, σήμερα έχουν έγκριση για χρήση στην προνυμφοκτονία τρεις μόνο εντομοκτόνες ουσίες (Bacillus thuringiensis, diflubezuron, methoprene). Επίσης για την καταπολέμηση των ενηλίκων έχει  έγκριση ένας αριθμός σκευασμάτων με δραστικές ουσίες όπως οι alpha cypermethrin, lamda cyhalothrin, deltamethrin, cyfluthrin, bifethrin και μόνο για ψεκασμούς από εδάφους σε επιφάνειες εκτός υδάτινων επιφανειών.

Η διαδικασία που ισχύει για την έγκριση των εντομοκτόνων ουσιών είναι σύμφωνη με την Ευρωπαϊκή νομοθεσία. Από ότι φάνηκε από τις εργασίες της Ημερίδας, πολλοί εκπρόσωποι ιδιωτικών εταιριών ζητούν από το Υπουργείο απλούστευση των διαδικασιών για την έγκριση, κάτι που από ότι φαίνεται το Υπουργείo δεν έχει την δυνατότητα να κάνει λόγω της ισχύουσας  Ευρωπαϊκής νομοθεσίας.

Η άποψή μου είναι ότι πέραν της γραφειοκρατικής διαδικασίας μετά την τελική έγκριση ορισμένων προϊόντων, ιδιαίτερη σημασία για το καλό αποτέλεσμα έχει  ο έλεγχος της ποιότητας των προϊόντων αυτών με κατάλληλες δειγματοληψίες και βιοδοκιμές. Διαπιστώνουμε πολλές φορές με βιοδοκιμές στο Εργαστήριό μας, ότι σκευάσματα από διαφορετικές εταιρείες με την ίδια δραστική ουσία έχουν διαφορετική αποτελεσματικότητα. Συνεπώς έχει ιδιαίτερη σημασία να γίνονται αυστηροί έλεγχοι της ποιότητας των σκευασμάτων με κατάλληλες δειγματοληψίες και βιοδοκιμές.

 -Τι συμβαίνει όταν καθυστερούμε να κάνουμε κουνουποκτονίες;

 -Η μη έγκαιρη εφαρμογή επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό την αποτελεσματικότητα και συνεπώς θα πρέπει να καταβληθεί ιδιαίτερη προσπάθεια γα την μείωση των χρονοβόρων διαδικασιών έγκρισης της δαπάνης του έργου και την έγκαιρη έναρξη των προγραμμάτων καταπολέμησης. Διαφορετικά η καθυστέρηση στον χρόνο εφαρμογής, προκαλεί αυξημένο κόστος  και όχι ιδιαίτερα καλό αποτέλεσμα.

-Μπορούμε να αισιοδοξούμε ότι θα βρεθεί τρόπος στο άμεσο μέλλον, να έχουμε αποτελεσματικά σκευάσματα των οποίων το κόστος θα μπορεί να αναλάβει το κράτος με δεδομένη και την οικονομική κρίση;

Σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες χρησιμοποιούνται ή έχουν χρησιμοποιηθεί κατά περιόδους ορισμένες εντομοκτόνες ουσίες, για την αντιμετώπιση των κουνουπιών. Συνεπώς η χώρα μας δεν υστερεί σε ότι αφορά τα εντομοκτόνα που χρησιμοποιούνται. Η έρευνα για την ανεύρεση και χρήση νέων εντομοκτόνων ουσιών είναι ιδιαίτερα υψηλού κόστους και ανήκει αποκλειστικά στις φαρμακευτικές εταιρείες οι οποίες μπορεί να συνεργάζονται με Πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα για τον σκοπό αυτό και παίρνουν τις αποφάσεις, για την κυκλοφορία τους στο εμπόριο.

 Θα πρέπει όμως να τονιστεί ότι εκτός από την τοξικότητα μίας εντομοκτόνου ουσίας για το έντομο στόχο, μεγάλη σημασία για την αποτελεσματικότητά της, έχουν και άλλοι παράγοντες όπως μεταξύ άλλων η ποιότητά της όπως κυρίως προκύπτει από τον τρόπο τυποποίησής της, ο χρόνος εφαρμογής, ο τρόπος εφαρμογής, η παρουσία άλλων οργανισμών, και η εφαρμογή των ψεκασμών στις  θέσεις ανάπτυξης κουνουπιών.