Διεθνείς οργανώσεις για την Ψυχική Υγεία, οι οποίες συναντήθηκαν στην Τεργέστη της Ιταλίας πρόσφατα, ζητούν από την ελληνική κυβέρνηση να μην εφαρμόσει ποτέ και πουθενά το μέτρο της υποχρεωτικής θεραπείας στην κοινότητα. Οι εν λόγω οργανώσεις κατέληξαν στο παρακάτω ψήφισμα:
“Είναι ευρέως γνωστό ότι, μετά από 30 χρόνια υποτιθέμενης ψυχιατρικής μεταρρύθμισης στην Ελλάδα, δεν έχει γίνει το παραμικρό βήμα προς ένα κοινοτικά βασισμένο σύστημα υπηρεσιών ψυχικής υγείας. Η κατάσταση που επικρατεί στο ελληνικό σύστημα ψυχικής υγείας είναι εξ ολοκλήρου νοσοκομειοκεντρική, με κατασταλτικά χαρακτηριστικά, χωρίς σχεδόν καθόλου κοινοτικές υπηρεσίες και με τις ακούσιες εισαγωγές στις ψυχιατρικές μονάδες να φτάνουν το 65% του συνόλου των εισαγωγών, πάντα εκτελεσμένες από την αστυνομία με τη χρήσηχειροπεδών.
Σε αυτή την κατάσταση, η μόνη απάντηση που διαμορφώθηκε από το Υπουργείο Υγείας, και που βρίσκεται σε διεργασίες εφαρμογής της, είναι η εισαγωγή, και στην Ελλάδα, της “Υποχρεωτικής θεραπείας στην κοινότητα“. Αυτό σημαίνει ότι, μετά από ψυχιατρική γνωμάτευση και με εισαγγελική εντολή, ο/η ασθενής θα πρέπει να συμμορφώνεται στην εντολή (της Υποχρεωτικής θεραπείας στην κοινότητα) για λήψη της φαρμακευτικής του/της αγωγής (ενέσιμη αγωγή σε μηνιαία ή τριμηνιαία βάση), ειδάλλως θα εισάγεται ακούσια σε ψυχιατρική κλινική (σε ψυχιατρείο ή σε γενικό νοσοκομείο).
Πρόκειται για μία πρακτική που διαχέει και ταυτόχρονα επιτείνει τον κοινωνικό έλεγχο στην κοινότητα. Στην κατεύθυνση μιας ψυχιατρικής πρακτικής, που αντί να δημιουργεί και να θέτει σε προτεραιότητα μια πραγματικά θεραπευτική σχέση με τον/την ασθενή, μια πραγματική επικοινωνία μαζί του/της, και μια αλληλεπίδραση και διαπραγμάτευση σε ισότιμη βάση με τον/την ψυχίατρο, θα ακολουθήσει, πολύ περισσότερο από ό,τι τώρα, μια κατασταλτική προσέγγιση, μεταφέροντας τις ιδρυματικές πρακτικές στην κοινότητα, στο χώρο όπου ζει ο/η ασθενής. Βιώνοντας έτσι, το άτομο, τη θεραπεία και τη θεραπευτική σχέση, ως έναν συνεχή εξαναγκασμό, ως μια αέναη καταπίεση, με την επικείμενη απειλή των συνεπειών, σε περίπτωση που αρνηθεί την αναγκαστική φαρμακευτική αγωγή.
Αυτή είναι η επίσημη προσέγγιση για την αντιμετώπιση του υψηλού ποσοστού των ακούσιων νοσηλειών, μια προσέγγιση που στοχεύει στη μείωση του ποσοστού, αλλά μόνο πλασματικά, δεδομένου ότι δε θέτει υπό αμφισβήτηση το ίδιο το σύστημα που τις παράγει. Παράλληλα, είναι ευρέως γνωστό ότι ο διεθνώς διακηρυγμένος στόχος της “ακούσιας θεραπείας στην κοινότητα”, που είναι η μείωση των ακούσιων νοσηλειών και του επικρατούντος φαινομένου της “περιστρεφόμενης πόρτας”, δεν επετεύχθη – το αποτέλεσμα ήταν η πλήρης αποτυχία. Παρόλο που τα στοιχεία (όπου είναι διαθέσιμα) καταδεικνύουν ότι η υποχρεωτική θεραπεία στην κοινότητα, κατόπιν εισαγγελικής εντολής, είναι σε μεγάλο βαθμό αναποτελεσματική, ως προς την αποτροπή επανεισαγωγής του/της ασθενούς σε νοσοκομειακές μονάδες, και ότι περιορίζει την αυτονομία του/της ασθενούς, παραμένει μια διαδεδομένη πρακτική ακούσιας θεραπείας σε αρκετές χώρες (βλ. “Mapping and Understanding Exclusion: Institutional, coercive and community-based services and practices across Europe”. Project report. Mental Health Europe, Brussels, Belgium, 2018).
Η μόνη πραγματική λύση απέναντι στον τεράστιο αριθμό ακούσιων νοσηλειών είναι η προώθηση και η ανάπτυξη ενός ολοκληρωμένου κοινοτικά βασισμένου συστήματος ψυχικής υγείας, με την απαραίτητη χρηματοδότηση, την κατάλληλη στελέχωση (σε αριθμό και σε εκπαίδευση προσωπικού) και μια διαφορετική ψυχιατρική ˝πρακτική και κουλτούρα˝, ριζικά εναλλακτική στον ιδρυματισμό, εντός και εκτός των μονάδων ψυχικής υγείας.
Ως εκ τούτου, η συνάντηση ˝40#180 ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΚΑΙ ΚΟΙΝΟΤΙΚΗ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΨΥΧΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ˝. Συμμετοχή, Δικαιώματα του Πολίτη και διαδικασίες μεταρρύθμισης στην Ιταλία και παγκοσμίως, 40 χρόνια μετά το νόμο 180. Συνδιάσκεψη συλλογικά δρώντων και οργανισμών για την αλλαγή˝, με περισσότερους από 500 αντιπροσώπους από 32 χώρες, οργανωμένη από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (Π.Ο.Υ) και τουςInternational Mental Health Collaborating Network (IMHCN), World Association Psychosocial Rehabilitation (WAPR),UNASAM, Fondazione Franca e Franco Basaglia, LegaCoopSociali FVG, Conferenza Permanente per la SaluteMentale nel Mondo “Franco Basaglia” (CoPerSaMM), StopOpg, Forum Salute Mentale, Società ItalianaEpidemiologia Psichiatrica (SIEP), Psichiatria Democratica (PD), European Community Mental Health Serviceproviders network (EuCoMS), World Association for Psychosocial Rehabilitation (WAPR) Italia, World Federation forMental Health (WFMH), υποστηρίζει την ακόλουθη δήλωση και θέση:
Η “Υποχρεωτική Θεραπεία στην Κοινότητα”
Δεν πρέπει να εφαρμοστεί στην Ελλάδα και πουθενά αλλού”.
