Θεωρούμε συνήθως ότι τα καρκινογόνα είναι ουσίες που προκαλούν μετάλλαξη στο DNA διαταράσσοντας το πρόγραμμα του γονιδιώματος του κυττάρου και μετατρέποντας το σε καρκινικό κύτταρο. Ωστόσο, δεν είναι όλα τα καρκινογόνα μεταλλαξιογόνα. Κάποια από αυτά εργάζονται με πιο …διακριτικό, θα λέγαμε, τρόπο.
Κάθε φορά που ένα κύτταρο διαιρείται πρέπει να αντιγράψει ολόκληρα gigabits γενετικής πληροφορίας την οποία στη συνέχεια πρέπει να μεταφέρει στους απογόνους του. Αυτά τα κύτταρα, στη συνέχεια, μεταφέρουν την πληροφορία στα επόμενα, κ.ο.κ. Όπως όλες οι διαδικασίες στη ζωή, είναι και αυτή μια ατελής διαδικασία, κατά τη διάρκεια της οποίας συμβαίνουν διάφορες μεταλλάξεις, πολλές από τις οποίες αβλαβείς. Οποιαδήποτε αιτία διεγείρει το κύτταρο, ώστε αυτό να διαιρεθεί με πιο γρήγορο ρυθμό, αυξάνει τον αριθμό αυτών των τυχαίων λαθών –γεγονός που με τη σειρά του αυξάνει τις πιθανότητες να προκύψει ένας συνδυασμός που μπορεί να μετατρέψει το κύτταρο σε κακόηθες.
Ένας από τους λόγους για τους οποίους το αλκοόλ έχει καρκινογενετική δράση είναι γιατί κάθε γουλιά σκοτώνει χιλιάδες κύτταρα τα οποία καλύπτουν τον οισοφάγο. Άλλα κύτταρα πρέπει να διαιρεθούν προκειμένου να αντικαταστήσουν τα χαμένα κύτταρα και με κάθε κυτταρική διαίρεση υπάρχει μια μικρή πιθανότητα πρόκλησης καρκινογόνου μετάλλαξης. Κάθε ποτό αυξάνει τις πιθανότητες. Δεν είναι μόνο οι ξένες προς τον οργανισμό ουσίες ικανές να πυροδοτήσουν αυτή την κυτταρική εξέλιξη. Τα οιστρογόνα του σώματος έχουν παρόμοιο αποτέλεσμα. Ένας από τους φυσικούς ρόλους των οιστρογόνων είναι να διεγείρουν την κυτταρική διαίρεση στο μαστό και τη μήτρα. Αυτό συμβαίνει σε κάθε καταμήνιο κύκλο, και συνεπώς αυξάνει τον κίνδυνο για καρκίνο.
Τα ταχέως διαιρούμενα κύτταρα είναι πιο ευάλωτα σε μεταλλάξεις –γεγονός που πιθανώς εξηγεί γιατί το οστεοσάρκωμα, ένας καρκίνος των οστών, είναι πιο πιθανό να εμφανιστεί σε εφήβους. Το σώμα του εφήβου παρουσιάζει ορμονο-εξαρτώμενες εξάρσεις ανάπτυξης. Στην πραγματικότητα, ακόμη και το ύψος φαίνεται ότι αποτελεί παράγοντα κινδύνου. Σύμφωνα με τα ευρήματα ενός επιδημιολογικού προγράμματος υπό τον τίτλο Million Women Study (Έρευνα των Χιλίων Γυναικών), αύξηση του ύψους του ατόμου –όταν αυτό είναι ήδη ψηλότερο από ενάμισι μέτρο– κατά τέσσερις ίντσες αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου κατά 16%. Το φαινόμενο έχει παρατηρηθεί και στους άντρες.
Το αντίθετο φαινόμενο φαίνεται να εμφανίζεται σε μια μορφή νανισμού, γνωστή ως σύνδρομο Laron. Εξαιτίας μιας κληρονομούμενης γενετικής ανωμαλίας, τα κύτταρα των ανθρώπων με αυτή τη διαταραχή δεν αντιδρούν στις ορμόνες ανάπτυξης. Οι ενήλικες έχουν ύψος λίγο παραπάνω από ένα μέτρο και είναι, ουσιαστικά, ελεύθεροι καρκίνου.
Οι νάνοι Laron φαίνεται, επίσης, ότι δεν προσβάλλονται από διαβήτη, γεγονός που προκαλεί έκπληξη δεδομένου ότι συνήθως είναι παχύσαρκοι. Η παχυσαρκία είναι παράγοντας κινδύνου τόσο για το διαβήτη όσο και για τον καρκίνο. Και τα τρία φαινόμενα συνδέονται μέσα από έναν, θα λέγαμε, λαβύρινθο βιοχημικών σωληνώσεων που περιλαμβάνει ουσίες όπως η ινσουλίνη, τα οιστρογόνα, τον ινσουλινόμορφο αυξητικό παράγοντα – αυτό που στο βιβλίο μου The Cancer Chronicles περιγράφω ως «μεταβολικό χάος». Πρόκειται για ένα επιπλέον επίπεδο πολυπλοκότητας το οποίο οι επιστήμονες καλούνται να διαπεράσουν, προκειμένου να κατανοήσουν γιατί οι άνθρωποι προσβάλλονται από τον καρκίνο.
Ένα άρθρο του Taubes αναφέρεται σε πειράματα, εμπνεόμενα από την περίπτωση των νάνων Laron, με αντικαρκινικά φάρμακα τα οποία μπλοκάρουν ορμονικούς υποδοχείς. Σε μια πρόσφατη συζήτηση, ο James Watson (Τζέιμς Γουότσον) (ο οποίος κατάφερε, ως συνήθως να εξάψει τα πνεύματα στο ακροατήριο με τα συνήθη ανταγωνιστικά του σχόλια) μίλησε με ενθουσιασμό για ένα φάρμακο, τη μετφορμίνη, το οποίο χρησιμοποιείται συνήθως στη θεραπεία του διαβήτη, εμποδίζοντας την παραγωγή γλυκόζης στο ήπαρ. Το φάρμακο φαίνεται, επίσης, ότι επιβραδύνει τον πολλαπλασιασμό των κυττάρων, και ο Watson το δοκίμασε και ο ίδιος ως πειραματικό φάρμακο για τον καρκίνο του προστάτη. «Η μετφορμίνη μού φαίνεται ότι είναι το μόνο πραγματικό δεδομένο στον πόλεμο κατά του καρκίνου», είπε και πρόσθεσε ότι «φαίνεται ότι σκοτώνει τα πλέον κακοήθη κύτταρα, όχι τα μη κακοήθη. Δεν γνωρίζουμε πώς ακριβώς λειτουργεί.»
Προφανώς πρόκειται για υπερβολή. Αν και ο Γουότσον έχει διαδραματίσει ηγετικό ρόλο στην αποκρυπτογράφηση της διπλής έλικας του DNA, οι άνθρωποι έχουν μάθει να μη θεωρούν ιδιαίτερα αξιόπιστες τις δηλώσεις του περί επικείμενης ανακάλυψης της θεραπείας του καρκίνου. Ο πρώιμος ενθουσιασμός του για τα φάρμακα του Juda Folkman, τα οποία αναστέλλουν την αγγειογένεση (τη διαδικασία δια της οποίας οι όγκοι δημιουργούν το δικό τους αγγειακό σύστημα) ήταν παρατραβηγμένος.
Είναι φυσικό να ελπίζουμε ότι η διαδικασία που σχετίζεται με την αντιμετώπιση του καρκίνου αναμένει τα ευρήματα μιας νέας εκπληκτικής θεραπείας. Το περιοδικό Time τροφοδότησε την ψευδαίσθηση με έναν εκκωφαντικό τίτλο στο πρόσφατο εξώφυλλό του (How to cure cancer -Πώς να θεραπεύσετε τον καρκίνο). Υπάρχουν λόγοι πίσω από το γεγονός ότι ο πόλεμος κατά του καρκίνου έχει μετατραπεί σε μια σειρά από χιλιάδες μικρές πράξεις ανταρτοπολέμου. «Δεν θα υπάρξει καμία εξέχουσα προσωπικότητα, κανένας μεγαλειώδης εορτασμός νίκης, καμία Μαρία Κιουρί ή Τζόνας Σαλκ», έγραψε ο Bill Saporito στο Time. Και κανείς James Watson. Προσθέτοντας ότι «ο καρκίνος δεν δουλεύει με αυτόν τον τρόπο».
Του George Johnson | Απρίλιος 2013
Πηγή:
Περιοδικό Discover- The magazine of science, technology and future
http://blogs.discovermagazine.com/fire-in-the-mind/?p=283#.UXaLbaJShWJ
Επιμέλεια: Εμιλυ Κρητικού
