Στο φλέγον ζήτημα «διατροφή και υγεία» σημαντικό ρόλο έχει το κεφάλαιο της συσκευασίας των τροφίμων. Οι ειδικοί πραγματοποιούν όλο και περισσότερες έρευνες με έμφαση στις χημικές ουσίες που μπορούν να μεταναστεύσουν στις τροφές, ενώ υπάρχουν συγκεκριμένα χημικά που συγκεντρώνουν όλο και πιο επίμονα το ενδιαφέρον. Η ελβετίδα τοξικολόγος Jane Muncke δημοσίευσε πρόφσφατα μελέτη της, όπου καταγράφει τα αποτελέσματα των τελευταίων ερευνών και αναλύει τα σπουδαιότερα ερωτήματα για το θέμα.
Mε τίτλο «Θέματα υγείας στον τομέα συσκευασίας των τροφίμων», η μελέτη ξεκινά με τη δρ. Μuncke να επισημαίνει πως η ιδανική συσκευασία τροφίμων προστατεύει τα τρόφιμα από εξωτερικές επιρροές και από ζημίες, παρέχει πληροφορίες στους καταναλωτές και ανιχνευσιμότητα του προϊόντος, δεν επηρεάζει την ποιότητα των τροφίμων και είναι απαραβίαστη.
Είναι χαρακτηριστικό ότι σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Συσκευασίας περίπου το 70% του συνόλου των καταναλωτικών συσκευασιών αφορά σε τρόφιμα και ποτά, με πρώτο το πλαστικό (38%) και δεύτερο το χαρτί και το χαρτόνι (30%). Ακολουθεί το μέταλλο (19%) και το γυαλί (8%). Το πλαστικό περιέχει πρόσθετες ύλες για τη βελτιστοποίηση των πολυμερών ιδιοτήτων των υλικών, καθώς και μη σκόπιμα προστιθέμενες ουσίες, με αποτέλεσμα η ακριβής σύνθεση του τελικού προϊόντος να είναι άγνωστη και να διαφέρει μεταξύ των κατασκευαστών. Κάποια από τα χημικά της συσκευασίας μπορούν να μολύνουν τα τρόφιμα.
Η μετανάστευση των χημικών ουσιών σε είδη διατροφής εξαρτάται από το πλαστικό υλικό, την χημεία του τροφίμου, το πάχος της συσκευασίας και τον όγκο επιφάνειας, ενώ ενισχύεται από τη θερμότητα, το ηλιακό φως και τον χρόνο διατήρησης. Είναι επίσης σημαντικό το γεγονός ότι δεν έχουν αναγνωριστεί όλες οι χημικές ουσίες που μπορούν να μεταναστεύσουν στα τρόφιμα από την πλαστική συσκευασία. Ως εκ τούτου, η μακροπρόθεσμη ασφάλεια των πλαστικών υλικών συσκευασίας τροφίμων παραμένει ουσιαστικά άγνωστη.
Διατροφή και υγεία: Το πρόβλημα με τη δισφαινόλη (Bishpenol A)
Ενώσεις που μιμούνται τη βιολογική δράση των ενδογενών ορμονών, οι περιβαλλοντικές ορμόνες (ή αλλιώς όπως χαρακτηριστικά ονομάζονται οι ενδοκρινικοί διαταράκτες αφού διαταράσσουν το ενδοκρινολογικό μας σύστημα), βρίσκονται στο περιβάλλον αλλά και σε βιομηχανικά υλικά με ευρύ φάσμα χρήσεων. Ειδικά τα ξενο-οιστρογόνα, τα οποία μιμούνται τα οιστρογόνα, αποτελούνται από διαφορετικά χημικά, έχουν δυσμενείς επιπτώσεις για την υγεία και έχουν μελετηθεί περισσότερο, με «πρωταγωνιστή» τη δισφαινόλη Α(Bishpenol A).
Το χημικό αυτό, που είναι γνωστό και ως BPA, χρησιμοποιείται για να σκληραίνει το πλαστικό και η χρήση του εκτείνεται από τα μεταλλικά δοχεία των τροφίμων και ποτών έως και στα πολυανθρακικά πλαστικά (μέχρι και σε μπιμπερό). Τα τελευταία χρόνια δημοσιεύονται όλο και περισσότερες έρευνες για την επικινδυνότητα του, ενώ χαρακτηριστικό της ευρείας χρήσης του είναι πως ανιχνεύθηκε στο 93% των κατοίκων στις ΗΠΑ.
Σε έρευνα που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό της Αμερικανικής Ιατρικής Εταιρείας, συσχετίστηκαν στατιστικά οι παθήσεις με τα επίπεδα της ΒPA που βρέθηκαν στα ούρα των συμμετεχόντων. Διαπιστώθηκε πως άτομα που έπασχαν από καρδιαγγειακές παθήσεις είχαν πολύ υψηλότερα σωματικού φορτίου ΒΡΑ σε σχέση με τους υγιείς, ενώ η ίδια συσχέτιση διαπιστώθηκε και για τους διαβητικούς ασθενείς, όχι όμως και για τους ασθενείς με καρκίνο. Οι ειδικοί επισημαίνουν πώς τόσο ο διαβήτης, όσο και οι καρδιαγγειακές παθήσεις αναπτύσσονται από το μεταβολικό σύνδρομο ή σύνδρομο αντίστασης στην ινσουλίνη. Η ίδια ουσία έχει χαρακτηριστεί «παχυσαρκογόνα» και μελέτες την συνδέουν με την παχυσαρκία.
Διατροφή και υγεία: μεταλλικά νερά και ποια είναι η πιο ασφαλής συσκευασία
Τρεις πρόσφατες μελέτες για την οιστρογονικότητα των μεταλλικών νερών του εμπορίου σε διάφορες συσκευασίες (γυαλί, φιάλες PEΤ, επιχρισμένο χαρτόνι) σε Γερμανία, Ιταλία και ΗΠΑ απέδειξαν ότι τα νερά στις γυάλινες συσκευασίες είχαν τη μικρότερη οιστρογονικότητα, ενώ τα πλαστικοποιημένα χαρτοκιβώτια είχαν τη μεγαλύτερη. Το γεγονός μπορεί να είναι αποτέλεσμα των συνθηκών αποθήκευσης πριν το γέμισμα ή της μετανάστευσης των χημικών από τη συσκευασία.
Διατροφή και υγεία: Άλλες περιβαλλοντικές ορμόνες στις συσκευασίες τροφίμων
Πάνω από 50 γνωστοί ή πιθανοί ενδοκρινικοί διαταρράκτες χρησιμοποιούνται σήμερα νόμιμα στα υλικά συσκευασίας τροφίμων. Οπως τονίζει στην έρευνα της η Jane Muncke, η έγκριση τους από τις υπηρεσίες ασφαλείας τροφίμων βασίζεται στον τοξικολογικό έλεγχο, δεν είναι σαφής όμως όσον αφορά τους τοξικούς μηχανισμούς μίμησης ορμονών. Από τους πιο γνωστούς διαταράκτες που μεταφέρονται από τη συσκευασία στα τρόφιμα είναι η φαινυλφαινόλη, βιοκτόνος ουσία που χρησιμοποιείται στα κουτιά των ποτών (π.χ. μπύρας, αναψυκτικών). Επίσης, η εννεϋλοφαινόλη – μία από τις μη σκόπιμα πρόσθετες ουσίες – που μεταναστεύει από τη φιάλες γάλακτος και οι φθαλικές ενώσεις, πρόσθετα πλαστικών που μεταναστεύουν από τις φιάλες pet σε μη αλκοολούχα ροφήματα και στα ροφήματα γιαουρτιού.
