Τα εκκολπώματα είναι μικροσκοπικές κήλες, που δημιουργούνται συνήθως στο τελευταίο τμήμα του παχέος εντέρου. Μοιάζουν με “τσέπες”, στην εσωτερική επιφάνεια του επιθηλίου του εντέρου, οι οποίες προεκβάλλουν στο εξωτερικό του τμήμα. Η ύπαρξη εκκολπωμάτων ονομάζεται ιατρικά εκκολπομάτωση. Όταν όμως οι “τσέπες” εμφανίσουν κάποια φλεγμονή ή μόλυνση, τότε γίνεται διάγνωση εκκολποματίτιδας, με επόμενο στάδιο την αιμορραγία, το απόστημα και τον ιλεό.
Υπάρχουν ομάδες με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης εκκολπομάτων;
Οι παράγοντες κινδύνου για εμφάνιση εκκολπομάτων δεν είναι απολύτως καθορισμένοι. Το βέβαιο είναι πως όσο περνούν τα χρόνια οι πιθανότητες αυξάνονται. Τόσο λόγω της περιορισμένης κινητικότητας του εντέρου, όσο και της μειωμένης αντοχής του εντερικού επιθηλίου. Το τελευταίο αποτελεί ένα εξαιρετικά δραστήριο πλέγμα κυττάρων, που καθορίζει τη λειτουργικότητα του εντέρου.
Άλλοι παράγοντες, που αυξάνουν το κίνδυνο είναι η χρόνια χρήση καθαρτικών φαρμάκων, τα επιπλέον κιλά, οι φλεγμονώδεις νόσοι του εντέρου, η αυξημένη κατανάλωση κόκκινου κρέατος και η μειωμένη πρόσληψη φυτικών ινών.
Ποια είναι τα συμπτώματα για εκκολπώματα;
Στις περισσότερες περιπτώσεις η εκκολπομάτωση είναι ασυμπτωματική. Μόνο ένα 25% των ασθενών ενδέχεται να εμφανίσει συμπτώματα όπως φούσκωμα, μετεωρισμό και κοιλιακό πόνο. Βέβαια, μία επίσκεψη στην τουαλέτα αρκεί για την επίλυση όλων των παραπάνω.
Έτσι, η διάγνωση των εκκολπωμάτων γίνεται είτε τυχαία, όταν πλέον η κατάσταση έχει εξελιχθεί σε εκκολπωματίτιδα και σοβαρότερες επιπλοκές. Ο φαρμακευτικός χειρισμός περιλαμβάνει αντιβιοτικά, ενώ μία διατροφή χαμηλή σε φυτικές ίνες συμβάλει στη ταχύτερη ανακούφιση των συμπτωμάτων.
Ποια είναι κατάλληλη διατροφή για πρόληψη της εκκολπωματίτιδας;
Εάν κάποιος έχει ήδη διαγνωσθεί με εκκολπώματα, τότε δεν υπάρχουν πολλοί τρόποι χειρισμού. Για την ακρίβεια, η ισορροπημένη διατροφή πλούσια σε αντιοξειδωτικά και αντιφλεγμονώδη συστατικά, καθώς και η διατήρηση ενός υγειούς βάρους, αποτελούν τα μοναδικά εργαλεία πρόληψης. Τροφές πλούσιες σε αντιοξειδωτικά συστατικά είναι τα τρόφιμα φυτικής προέλευσης, ενώ αντιφλεγμονώδη δράση διαθέτουν ως επί το πλείστον τα ωφέλιμα ωμέγα 3 λιπαρά των ψαριών και του ελαιολάδου.
Ποια είναι η κατάλληλη διατροφή σε περιόδους έξαρσης;
Για πολλά χρόνια οι ιατροί πρότειναν δίαιτα βασισμένη σε υγρές τροφές για το διάστημα κατά το οποίο η φλεγμονή των εκκολπωμάτων βρίσκεται σε έξαρση. Σούπες, χυμοί, ζελέ και σορμπέ φρούτων περιλαμβάνονται στην “υδρική” δίαιτα. Τα τελευταία όμως χρόνια, οι συστάσεις έχουν αλλάξει. Φαίνεται, πως όταν δεν υπάρχουν άλλες επιπλοκές όπως αιμορραγία, μία δίαιτα αποκλεισμού δεν επισπεύδει την ανάρρωση. Αντιθέτως, ενδέχεται να στερήσει από τον οργανισμό πολύτιμα θρεπτικά συστατικά.
Η ιατρική ομάδα, σε συνεργασία με το διαιτολόγο, θα πρέπει πάντα να προετοιμάζει ένα εξατομικευμένο πλάνο για κάθε ασθενή. Ακόμη και σε περιόδους έξαρσης, είναι σημαντικό να συνεχισθεί η κατανάλωση στερεών τροφών, που ο ίδιος ο ενδιαφερόμενος ανέχεται καλά.
Μπορώ να φάω λαχανικά και φρούτα εάν έχω εκκολπώματα;
Τα λαχανικά και τα φρούτα, όπως και τα όσπρια και οι ξηροί καρποί, είναι τροφές πλούσιες σε φυτικές ίνες. Παρότι μία διατροφή χαμηλή σε αυτές ενδέχεται να αυξήσει τον κίνδυνο, εκκολπωμάτωσης, η αυξημένη πρόσληψη φυτικών ινών δεν προλαμβάνει μία πιθανή έξαρση σε άτομα, που έχουν ήδη διαγνωσθεί. Μάλιστα, το παράδοξο είναι πως υπερβολική κατανάλωση λαχανικών και φρούτων μπορεί να πυροδοτήσει τα συμπτώματα! Κάτι τέτοιο αποδίδεται σε πολύπλοκα φυσικά φαινόμενα, που λαμβάνουν χώρα στο έντερο του ανθρώπου. Για παράδειγμα, οι φυτικές ίνες ενισχύουν την παραγωγή αερίων από τους καλούς προβιοτικούς μικροοργανισμούς, που με τη σειρά τους ασκούν πίεση στα εντερικά τοιχώματα.
Οι περισσότεροι ειδικοί συμφωνούν ό,τι οι φυτικές ίνες αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι ενός υγειούς διατροφικού προτύπου. Από τη μία μεριά, ο αποκλεισμός τους θα σήμαινε αύξηση του κινδύνου χρόνιων παθήσεων, όπως τα καρδιαγγειακά νοσήματα. Από την άλλη, μεγάλη ποσότητα λαχανικών, φρούτων ή οσπρίων δεν φαίνεται πως ωφελεί άτομα με εκκολπώματα. Η χρυσή τομή βρίσκεται στα 25 με 40 γραμμάρια φυτικών ινών ημερησίως.
Επιτρέπονται οι σπόροι στα εκκολπώματα;
Στο παρελθόν οι γιατροί ζητούσαν από τους ασθενείς τους να αποφεύγουν την κατανάλωση σπόρων, ποπκόρν, ξηρών καρπών, αλλά και λαχανικών ή φρούτων με σπόρους (ντομάτες, κολοκυθάκια, αγγούρια, φράουλες και άλλα). Σήμερα, οι επιστημονικές μελέτες έχουν δείξει πως οι τροφές αυτές είναι απολύτως ασφαλείς για άτομα με εκκολπώματα.
Όπως αναφέρθηκε και νωρίτερα δεν υπάρχουν τροφές που “επιτρέπονται” ή “απαγορεύονται” στα εκκολπώματα. Το διατροφικό πλάνο είναι απαραίτητο να προσαρμόζεται στις ανάγκες και στα συμπτώματα του κάθε ατόμου.
Ήβη Παπαϊωάννου, RDN, MS, MBA Διαιτολόγος, Διατροφολόγος Μέλος της Ακαδημίας Διατροφής και Διαιτολογίας, ΗΠΑ [email protected]
Βιβλιογραφία Dahl C, Crichton M, Jenkins J, et al. Evidence for Dietary Fibre Modification in the Recovery and Prevention of Reoccurrence of Acute, Uncomplicated Diverticulitis: A Systematic Literature Review. Nutrients. 2018;10(2):137. Published 2018 Jan 27. doi:10.3390/nu10020137 Marcason W. What is the latest research regarding the avoidance of nuts, seeds, corn, and popcorn in diverticular disease?. J Am Diet Assoc. 2008;108(11):1956. doi:10.1016/j.jada.2008.09.029 Eating, Diet, & Nutrition for Diverticular Disease. What should I eat if I have diverticulosis or diverticulitis? National Institute of Diabetes and Digestive and Kidney Diseases. Accessed 9/12/2019.
