Μια μικρή ιστορία από την παιδιατρική καθημερινότητα…
Ο Νικόλας, 5 ετών, μπαίνει στο ιατρείο σαν ανεμοστρόβιλος. Μιλάει ασταμάτητα, δυσκολεύεται να κάτσει στη θέση του και ενθουσιάζεται με κάθε μικρό αντικείμενο που βλέπει.
Η μαμά του με ρωτά, με μια ελαφρά τρεμάμενη φωνή:
«Γιατρέ μου, μήπως έχει ΔΕΠΥ; Στο νηπιαγωγείο το ανέφεραν…».
Η ερώτηση αυτή έχει γίνει σχεδόν καθημερινή. Και όχι άδικα. Τι συμβαίνει τελικά; Γιατί «ξεφυτρώνουν» διαγνώσεις;
Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται ραγδαία αύξηση στις διαγνώσεις ΔΕΠΥ (Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας) και ΔΑΦ (Διαταραχή Αυτιστικού Φάσματος). Σε πολλές χώρες, όπως οι Η.Π.Α. αλλά και η Ελλάδα και η Κύπρος, τα ποσοστά φαίνεται να εκτοξεύονται.
Αλλά τι σημαίνει αυτό; Έχουμε περισσότερα παιδιά με νευροαναπτυξιακές δυσκολίες; Έχουμε καλύτερα εκπαιδευμένους επαγγελματίες και ευαισθητοποιημένους γονείς; Μήπως έχουμε και μια κοινωνία που δεν αντέχει τη διαφορετικότητα και βιάζεται να «βαφτίσει» κάθε συμπεριφορά;
Η αλήθεια είναι κάπου στη μέση.
Οι μικροί εγκέφαλοι μεγαλώνουν σε κόσμο γεμάτο ερεθίσματα
Ο εγκέφαλος ενός παιδιού σήμερα μεγαλώνει σε ένα περιβάλλον που είναι:
– Πολύπλοκο και απαιτητικό
– Γεμάτο οθόνες, ήχους και διακοπές συγκέντρωσης
– Μειωμένο σε φυσική δραστηριότητα, ύπνο και ελεύθερο παιχνίδι
Όλα αυτά επηρεάζουν τη ρύθμιση της προσοχής, της συμπεριφοράς και των κοινωνικών δεξιοτήτων.
Πρώιμη ανίχνευση: κλειδί, όχι ετικέτα
Η πρώιμη αναγνώριση δυσκολιών είναι δώρο, όχι «ταμπέλα». Όταν γίνεται σωστά, προσφέρει:
– Εκπαιδευτική και συναισθηματική υποστήριξη
– Συνεργασία σχολείου – οικογένειας – επαγγελματιών
– Πρόληψη μελλοντικών δυσκολιών
Αλλά απαιτεί διάκριση: Όχι κάθε ζωηρό παιδί έχει ΔΕΠΥ. Όχι κάθε παιδί που δεν κάνει φίλους έχει αυτισμό.
Αντί για αγχωμένες διαγνώσεις, χρειαζόμαστε ποιοτική αξιολόγηση από διεπιστημονικές ομάδες, με σεβασμό στην αναπτυξιακή ποικιλομορφία.
Και οι γονείς; Τι ρόλο παίζουν;
Αναζητούν απαντήσεις, κρατούν σημειώσεις, διαβάζουν άρθρα σαν αυτό. Συχνά νιώθουν:
– Ένοχοι («μήπως φταίω εγώ;»)
– Ανακουφισμένοι όταν βρίσκουν εξήγηση
– Αποπροσανατολισμένοι από την υπερπληροφόρηση
Η υποστήριξη των γονέων είναι το θεμέλιο. Χρειαζόμαστε περισσότερα:
– Εργαλεία κατανόησης της συμπεριφοράς
– Ομάδες γονέων με καθοδήγηση
– Ψυχοεκπαιδευτικά υλικά προσβάσιμα και φιλικά
Τα παιδιά με ΔΕΠΥ ή ΔΑΦ δεν είναι «χαλασμένα», ούτε «πρόβλημα». Είναι παιδιά με ιδιαιτερότητες στη νευρωνική επεξεργασία που χρειάζονται πλαίσιο, αποδοχή και εργαλεία.
Σκεφτείτε τα σαν μουσικά όργανα σε άλλη κλίμακα: δεν χρειάζονται αλλαγή – χρειάζονται καλύτερη παρτιτούρα. Ο στόχος δεν είναι να «διορθώσουμε» το παιδί, αλλά να το κατανοήσουμε, να καλλιεργήσουμε τις ικανότητές του και να συνεργαστούμε με το περιβάλλον του.
Ας σταματήσουμε να κυνηγάμε ετικέτες και ας αρχίσουμε να αγκαλιάζουμε τη διαφορετικότητα με επιστημοσύνη και ενσυναίσθηση.
Γιατί κάθε παιδί αξίζει ένα περιβάλλον που του λέει:
«Σε βλέπω, σε καταλαβαίνω, είμαι εδώ για να σε βοηθήσω να λάμψεις».
*Η Αρετή Μανιώτη είναι Διευθύντρια Παιδιατρικής Κλινικής του νοσοκομείου «Υγεία» στην Λεμεσό
