Τόσο η παχυσαρκία όσο και η οστεοπόρωση αποτελούν θα λέγαμε 2 επιδημίες οι οποίες απασχολούν όλο και περισσότερο κόσμο στις μέρες μας. Iδιαίτερα αφορούν τις ενήλικες γυναίκες μεγαλύτερης ηλικίας.
- Υπέρβαρο/ Παχυσαρκία: Τα περιττά κιλά υποδηλώνουν έλλειψη ισορροπίας στη διατροφή και την άσκηση, δηλαδή πρόσληψη περισσότερων θερμίδων απ’ ότι ο οργανισμός καίει μέσα στην ημέρα. Η παχυσαρκία όμως δεν είναι απλά ένα στοιχείο της εμφάνισης ενός ανθρώπου, αλλά τα επιπλέον κιλά και το λίπος κινούν τα νήματα ενός συνόλου διεργασιών στο ανθρώπινο σώμα μέσω ορμονών που εκκρίνουν (κυτοκίνες, λεπτίνη, αδιπονεκτίνη, ιντερλευκίνη).
- Οστεοπόρωση: Η οστεοπόρωση από την άλλη μεριά χαρακτηρίζεται από ευθραυστότητα των οστών, δηλαδή μειωμένη ποιότητα και «ποσότητα» των ουσιών που δομούν τα κόκαλα. Αυτό που πραγματικά συμβαίνει στα οστά κατά την οστεοπόρωση είναι πως η ικανότητά τους να αναγεννιούνται είναι πολύ περιορισμένη, ιδιαίτερα μετά από κάποια ηλικία. Η ιδιαιτερότητα του ορμονικού συστήματος των γυναικών κατά την εμμηνόπαυση τις καθιστά ιδιαιτέρως ευάλωτες στην οστεοπόρωση, και εκτιμάται πως ποσοστό μεγαλύτερο του 40% των γυναικών κατά την εμμηνόπαυση θα υποστεί κάποιο κάταγμα.
To παράδοξο οστεοπόρωσης- παχυσαρκίας: Τα λόγια είναι περιττά για τις αρνητικές συνέπειες που έχουν τα επιπλέον κιλά στην υγεία του ανθρώπου. Η επόμενη λοιπόν σκέψη είναι πως αφού η παχυσαρκία επιβαρύνει πολλά συστήματα του οργανισμού θα αγγίζει αρνητικά και την υγεία των οστών, ενισχύοντας τον κίνδυνο για οστεοπόρωση. Εδώ όμως συμβαίνει κάτι παράδοξο καθώς τα αποτελέσματα πολλών μελετών έχουν δείξει πως τα επιπλέον κιλά προστατεύουν το σκελετό και ενισχύουν τη δομή του.
Πως τα κιλά θωρακίζουν τα οστά; Τα κύτταρα του λίπους δεν είναι απλά αποθηκευτικοί χώροι των extra θερμίδων, αλλά εκκρίνουν ένα σύνολο σημάτων, ορμονών, που έχουν άμεση δράση σε πολλές διεργασίες του σώματος. Έτσι οι ερευνητές πιθανολογούν πως τα σήματα τα οποία στέλνουν τα λιποκύττρα είναι υπεύθυνα για το παράδοξο που μόλις περιγράψαμε. Ένα παράδειγμα τέτοιου σήματος είναι τα οιστρογόνα, γυναικείες ορμόνες οι οποίες μειώνονται κατακόρυφα κατά την κλιμακτήριο και είναι κατά ένα μεγάλο ποσοστό υπαίτιες για την αδυναμία των οστών. Στις γυναίκες μεγαλύτερης ηλικίας τα κύτταρα του λίπους φαίνεται να είναι μία από τις ελάχιστες πηγές παραγωγής οιστρογόνων. Αυτό σημαίνει πως όσο περισσότερα λιποκύτταρα, τόσο περισσότερα οιστρογόνα, άρα και καλύτερη ποιότητα σκελετού.
Η ανατροπή: Την τελευταία όμως δεκαετία έχει διατυπωθεί μία μεγάλη ανατροπή στην παραπάνω θεωρία. Πρόσφατες έρευνες συσχετίζουν την υψηλή συγκέντρωση λίπους γύρω από την κοιλιά με αυξημένο κίνδυνο για κατάγματα και οστεοπόρωση σε γυναίκες που βρίσκονται στην κλιμακτήριο. Μάλιστα όταν μελετάται ο αριθμός των γυναικών με οστεοπόρωση φαίνεται πως το επιπλέον λίπος επιδρά αρνητικά, ενώ τα επιπλέον κιλά προστατευτικά. Στις ορμόνες των λιποκυττάρων φαίνεται να βρίσκεται για μία ακόμα φορά η αιτία του φαινομένου αυτού. Όπως υπάρχουν ορμόνες που προστατεύουν τα οστά, υπάρχουν και άλλες (λεπτίνη) των οποίων η δράση μειώνει την αναγέννηση των οστών.
Τελικά το περιττό βάρος με προστατεύει; Υπάρχουν μηχανισμοί στους ανθρώπους με επιπλέον κιλά που στηρίζουν και άλλοι που αποδομούν το σκελετό. Ποιά από τις 2 αυτές τάξεις μηχανισμών επικρατεί δεν είναι ακόμη γνωστό, σε καμία όμως περίπτωση δεν μπορεί να δοθεί η οδηγία πως εάν μία γυναίκα είναι στην εμμηνόπαυση και έχει επιπλέον κιλά δεν χρειάζεται να τα χάσει γιατί έτσι προστατεύει τα οστά της. Μία γυναίκα με αυξημένο βάρος βάζει τον εαυτό της σε κίνδυνο να εμφανίσει χοληστερίνη, ζάχαρο, προβλήματα στην καρδιά και στα αγγεία και άλλα πολλά.
Η συμβουλή είναι ξεκάθαρη: Μία γυναίκα στην εμμηνόπαυση χρειάζεται να διατηρεί ένα φυσιολογικό βάρος. Επίσης είναι σημαντικό:
- Να λαμβάνει αρκετό ασβέστιο το οποίο δομεί τα οστά. Συνιστάται η λήψη 1.200mg στις γυναίκες ηλικίας 31-50 ετών, και 1.500mg σε εκείνες ηλικίας 50 ετών και άνω. Στη διατροφή η βασικότερη και καλύτερα αξιοποιήσιμη από τον οργανισμό πηγή ασβεστίου βρίσκεται στα γαλακτοκομικά προϊόντα.
- Να λαμβάνει αρκετή βιταμίνη D που βοηθάει στην απορρόφηση του ασβεστίου. Η βιταμίνη D συντίθεται στα κύτταρα του δέρματος όταν αυτό εκτεθεί για τουλάχιστον 20 λεπτά στον ήλιο, τη βρίσκουμε σε μικρότερες ποσότητες σε τροφές όπως τα αυγά, τα γαλακτοκομικά και τα ψάρια, ενώ συχνά χρειάζεται μία γυναίκα να συμπληρώσει τη διατροφή της χρησιμοποιώντας κάποιο συμπλήρωμα βιταμίνης D.
- Nα γυμνάζεται, δίνοντας έμφαση σε ασκήσεις ενδυνάμωσης των μυών. Ακόμα και το περπάτημα ενδυναμώνει τους μύες των ποδιών.
- Να αποφεύγει συνήθειες όπως το κάπνισμα και το αλκοόλ.
Ήβη Παπαϊωάννου
Διαιτολόγος, Διατροφολόγος
Μέλος της Ακαδημίας Διατροφής και Διαιτολογίας, ΗΠΑ
Πηγές:
1. Cleveland Clinic. Menopause & osteoporosis. Last reviewed 3/4/2011. Last accessed 1/2/2015. http://my.clevelandclinic.org/health/diseases_conditions/hic-what-is-perimenopause-menopause-postmenopause/hic_Menopause_and_Osteoporosis
2. Migliaccio S, Greco EA, Fornari R, Donini LM, Lenzi A. Is obesity in women protective against osteoporosis? Diabetes Metab Syndr Obes. 2011;4:273-82.
