Ένα φρούτο την ημέρα κάνει τον καρκίνο πέρα;

Πρώτα ήταν το τσιγάρο και οι βλαβερές συνέπειες του καπνίσματος. Σοκαριστικές φωτογραφίες, αντίστοιχα σλόγκαν και στατιστικά στοιχεία για τον καρκίνο των πνευμόνων είχαν σε παλαιότερες δεκαετίες κατακλύσει τα μέσα. Στόχος πάντα η ενημέρωση του κοινού, η οποία πράγματι επέφερε μείωση στον αριθμό των καπνιστών παγκοσμίως. Και ύστερα ήρθε στο προσκήνιο η παχυσαρκία, η επιδημία της εποχής μας η οποία αγγίζει περισσότερο από το ένα τρίτο των κατοίκων του δυτικού κόσμου. Για περίπου 20 χρόνια οι επιστήμονες μελέτησαν με μεγάλο ενδιαφέρον τη σχέση μεταξύ διατροφής και καρκίνου. Τα φρούτα σκαρφάλωσαν πολύ γρήγορα στη λίστα με τα καρκινο- προστατευτικά τρόφιμα, ενώ στην αντίπερα όχθη βρέθηκε το κρέας και τα λιπαρά. Ήταν μάταιο όμως καθώς πολύ γρήγορα τέθηκε ένα δίλημμα παρόμοιο με την γνωστή λαϊκή ρύση «η κότα έκανε το αβγό ή το αυγό την κότα;». Είναι τα πολλά φρούτα και λαχανικά ή ο γενικότερος τρόπος ζωής (συνήθειες άσκησης, μη καπνιστές) που δρα προστατευτικά έναντι του καρκίνου; Στο πρόσφατο συνέδριο του Αμερικανικού Συλλόγου για την Έρευνα του Καρκίνου (American Association for Cancer Research), ίσως ένα από τα μεγαλύτερα στοv τομέα του παγκοσμίως, η διατροφή είχε πολύ μικρή θέση. Ένας μονάχα ομιλητής εκπροσώπησε το χώρο της διατροφής, και ελάχιστες ήταν οι σχετικές νέες έρευνες οι οποίες παρουσιάστηκαν. Ο Dr. Willet, καθηγητής στη σχολή Δημόσιας Υγείας του Harvard, προσπάθησε να δώσει τον τόνο: «Η σχέση καρκίνου και διατροφής είναι περισσότερο πολύπλοκη απ’ ό,τι όλοι περιμέναμε» και συνέχισε τονίζοντας πως τα παραπανίσια κιλά είναι πολύ πιο σημαντικά από το τι πραγματικά τρώμε. Η προσπάθεια όμως να μελετηθεί το πώς οι διαφορετικές τροφές, ή συστατικά των τροφών, μπορούν επηρεάσουν την πιθανότητα εμφάνισης καρκίνου δεν σταματούν εδώ. Υπάρχει πάντα η ελπίδα πως όπως το τσιγάρο προκαλεί καρκίνο των πνευμόνων και η υπερκατανάλωση ζάχαρης και τα λιπαρών οδηγούν σε καρδιαγγειακά νοσήματα, έτσι και κάποιες τροφές μπορεί να είναι υπεύθυνες για συγκεκριμένες μορφές καρκίνου. Από την άλλη μεριά οι καταναλωτές ζητούν απεγνωσμένα να μάθουν ποιο διατροφικό σχήμα μπορεί να προστατεύσει τόσο την δική τους υγεία, όσο και την υγεία των αγαπημένων τους προσώπων. Στα πλαίσια της συνεχούς αυτής αναζήτησης και επιθυμώντας να δώσουν σαφείς οδηγίες προς το καταναλωτικό κοινό, μία ομάδα έγκριτων επιστημόνων του εξωτερικού συγκέντρωσε τις 6 πιο αποδεδειγμένες διατροφικές κατευθύνσεις για την πρόληψη του καρκίνου: 1. ΓΑΛΑΚΤΟΚΟΜΙΚΑ Η μειωμένη κατανάλωση γαλακτοκομικών προϊόντων μειώνει τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του προστάτη. Και μειωμένη κατανάλωση σημαίνει όχι περισσότερο από ένα ποτήρι γάλα την ημέρα. Όσο ακραίο και εάν ακούγεται αυτό φαίνεται πως το ασβέστιο και η πρωτεΐνη στο γάλα επηρεάζουν διάφορους μηχανισμούς στο σώμα μας οι οποίοι μπορεί να οδηγήσουν σε προστατικό καρκίνο στους άνδρες. Φυσικά η οδηγία αυτή δεν έρχεται χωρίς αρνητικές συνέπειες για την υγεία των οστών, όμως οι επιστήμονες υποστηρίζουν πως οι ανάγκες σε ασβέστιο μπορούν να καλυφθούν μέσω πράσινων φυλλωδών λαχανικών (π.χ. σπανάκι, λάχανο) και μέσω γάλακτος αμυγδάλου, ρυζιού, σόγιας κλπ στο οποίο και έχει προστεθεί επιπλέον ασβέστιο. 2. ΑΛΚΟΟΛ Η μειωμένη κατανάλωση, ακόμη και η αποχή, από το αλκοόλ δρουν προστατευτικά για διάφορες μορφές καρκίνου όπως του στόματος, φάρυγγα, λάρυγγα, οισοφάγου, παχέος εντέρου και στήθους. Σημαντικότερο ρόλο φαίνεται να παίζει η ποσότητα του αλκοόλ και όχι το είδος, ενώ οι άνδρες επηρεάζονται περισσότερο από τις γυναίκες. Στο σημείο αυτό δεν πρέπει να ξεχνάμε πως η κατανάλωση μέτριας ποσότητας αλκοόλ (1 ποτήρι ημερησίως για τις γυναίκες και 2 για τους άνδρες) δρουν προστατευτικά για την καρδιά. 3. ΚΟΚΚΙΝΟ ΚΡΕΑΣ ΚΑΙ ΑΛΛΑΝΤΙΚΑ Η ημερήσια κατανάλωση μεγάλης ποσότητας κόκκινου κρέατος και αλλαντικών είναι άμεσα συσχετισμένη με τον καρκίνο του παχέος εντέρου και του πρωκτού. Πιο συγκεκριμένα εάν κανείς καταναλώνει σε καθημερινή βάση περισσότερα από 120 γραμμάρια (1,5 παλάμη) κόκκινο κρέας αυξάνει τις πιθανότητες εμφάνισης καρκίνου του παχέος εντέρου κατά 28%. Η οδηγία αυτή σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να μεταφραστεί σε αποχή από το κόκκινο κρέας το οποίο αποτελεί μια εξαιρετική πηγή πρωτεΐνης, σιδήρου και ψευδαργύρου. Στα πλαίσια μιας ισορροπημένης Μεσογειακής διατροφής όπου το κρέας βρίσκεται στο διαιτολόγιο μία περίπου φορά την εβδομάδα, θα λέγαμε πως μπορεί να καταναλώνεται άφοβα. 4. ΚΡΕΑΤΑ ΜΑΓΕΙΡΕΜΕΝΑ ΣΕ ΥΨΗΛΕΣ ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΕΣ Η μειωμένη κατανάλωση κόκκινου κρέατος/ πουλερικών/ ψαριών τα οποία έχουν μαγειρευτεί σε υψηλή θερμοκρασία προστατεύει από την εμφάνιση καρκίνου του παχέος εντέρου, πρωκτού, προστάτη, στήθους, νεφρών και παγκρέατος. Άλλη μία κοινή παραδοχή είναι πως εάν μαγειρέψουμε κρεατικά σε υψηλές θερμοκρασίες, και κυρίως σε «ανοιχτή φωτιά» τότε στην επιφάνεια αυτών σχηματίζονται καρκινογόνες ενώσεις οι οποίες είναι γνωστές σαν ετεροκυκλικές αμίνες. Οι ετεροκυκλικές αμίνες επηρεάζουν αρνητικά τη φυσιολογική διαδικασία διαίρεσης των κυττάρων και σύνθεσης καινούριου DNA. 5. ΣΟΓΙΑ Η κατανάλωση προϊόντων σόγιας στην εφηβεία μειώνει τις πιθανότητες μία γυναίκα να νοσήσει από καρκίνο του μαστού στην ενήλικη ζωή της. Όλα ξεκίνησαν με την παρατήρηση πως οι Κινέζοι εμφανίζουν μικρότερα ποσοστά καρκίνου του μαστού, για να καταλήξουμε σήμερα να μπορούμε να πούμε πως η καθημερινή κατανάλωση ενός ποτηριού σόγιας ή μισής κούπας φασολιών σόγιας προστατεύει έναντι μίας μορφής καρκίνου που αφορά μία στις οκτώ γυναίκες στον δυτικό κόσμο. Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δίνεται στην υπερκατανάλωση της σόγιας ιδιαίτερα μέσα από συμπληρώματα διατροφής όπως σκόνες και χάπια. 6. ΦΡΟΥΤΑ & ΛΑΧΑΝΙΚΑ Η αυξημένη κατανάλωση φρούτων και λαχανικών προστατεύει έναντι διαφόρων μορφών καρκίνου. Η περιεκτικότητα των φρούτων και των λαχανικών σε φυτικές ίνες, αντιοξειδωτικά, βιταμίνες, μέταλλα και ιχνοστοιχεία καθιστούν τις τροφές αυτές ασπίδα ενάντια στο καρκίνο. Η προστατευτική τους ιδιότητα δεν περιορίζεται σε ένα συγκεκριμένο συστατικό αλλά στο πως αλληλεπιδρούν τα συστατικά αυτά μεταξύ τους και με τα κύτταρά μας. Εξάλλου η κατανάλωση πολλών φρούτων και λαχανικών δεν έβλαψε ποτέ κανέναν! Πώς μπορούν όμως όλες οι παραπάνω οδηγίες να μεταφραστούν σε απλές συμβουλές οι οποίες θα έχουν εφαρμογή στην καθημερινότητα μας; Όλα γυρνούν και πάλι στην ισορροπία, στην ισορροπία του βάρους και στην ισορροπία της διατροφής μας. Για παράδειγμα ο κίνδυνος εμφάνισης καρκίνου του μαστού θα παραμένει υψηλός εάν έχουμε πολλά παραπάνω κιλά, ακόμη και εάν δεν καταναλώνει κανείς καθόλου αλκοόλ. Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δίνεται στις ποσότητες των τροφίμων που καταναλώνονται σε σχέση με την ενέργεια που ξοδεύουμε (θερμίδες που καίμε) μέσω της φυσικής δραστηριότητας. Τέλος οι παραπάνω οδηγίες μπορούν να χρησιμοποιηθούν εξατομικευμένα σε άτομα τα οποία έχουν προδιάθεση για την εμφάνιση κάποιας μορφής καρκίνου. Επί παραδείγματι δεν χρειάζεται όλοι οι άνθρωποι να αποφεύγουν τα γαλακτοκομικά προϊόντα, αλλά ένας άνδρας με οικογενειακό ιστορικό καρκίνου του προστάτη θα ήταν καλό να περιορίσει την πρόσληψη αυτών σε μία μερίδα ανά ημέρα. Ήβη Παπαϊωάννου Επιστήμων Τροφίμων και Ειδικός Διατροφής Μέλος της Ακαδημίας Διατροφής και Διαιτολογίας, ΗΠΑ [email protected] Πηγές: 1. Gonzales JFBarnard NDJenkins DJLanou AJDavis BSaxe GLevin S. Applying the Precautionary Principle to Nutrition and Cancer. J Am Coll Nutr ,2014,p.1-8 2. New York Times. April 22, 2014. George Johnson. An Apple a Day, and Other Myths. 3. Bradbury KE, Appleby PN, Key TJ. Fruit, vegetable, and fiber intake in relation to cancer risk: findings from the European Prospective Investigation into Cancer and Nutrition (EPIC). Am J Clin Nutr. 2014 Jun 11. pii: ajcn.071357.