Επεμβάσεις παχυσαρκίας: αξίζουν τον «κόπο»;

Η πρώτη επέμβαση για την αντιμετώπιση της παχυσαρκίας πραγματοποιήθηκε το 1954 με πολλές επιπλοκές για τον ασθενή. Έκτοτε η πρόοδος των λαπαροσκοπικών μεθόδων επέμβασης, η αύξηση των επιπέδων παχυσαρκίας και η αδυναμία ελέγχου του βάρους με συμβατικά προγράμματα διατροφής και φαρμακευτικές μεθόδους, οδήγησαν στην αυξημένη ζήτηση για βαριατρικές επεμβάσεις.

Οι βαριατρικές επεμβάσεις χωρίζονται σε 3 ευρύτερες κατηγορίες. Εκείνες που αλλάζουν το μέγεθος του στομάχου περιορίζοντας την ποσότητα του φαγητού που μπορεί να καταναλωθεί,  εκείνες που επηρεάζουν την απορρόφηση θρεπτικών συστατικών και κατ’ επέκταση θερμίδων (ενέργειας), και η τρίτη κατηγορία αποτελεί συνδυασμό των παραπάνω. Τα 3 δημοφιλέστερα είδη επεμβάσεων παχυσαρκίας είναι:

• Επιμήκης γαστρεκτομή (μανίκι)
• Γαστρικός δακτύλιος (όχι τόσο διαδεδομένη πλέον)
• Γαστρικό by pass (με ή χωρίς duodenal switch)

 

Η επιλογή του τύπου της επέμβασης γίνεται από τον ιατρό εξατομικευμένα για τον κάθε ασθενή, αφού πρώτα βεβαιωθεί πως πληρεί τα κριτήρια για οποιουδήποτε τύπου βαριατρικό χειρουργείο.  Κατάλληλοι υποψήφιοι είναι όσοι έχουν Δείκτη Μάζας Σώματος (ΔΜΣ) άνω του 40, ή ΔΜΣ μεταξύ 35 και 40 συνοδευόμενο από κάποιο νόσημα όπως ο διαβήτης, τα αυξημένα λιπίδια στο αίμα ή η υπέρταση. Σε κάθε περίπτωση ο ενδιαφερόμενος θα πρέπει να έχει αποτύχει στο παρελθόν να χάσει το επιπλέον βάρος μέσω συμβατικών μεθόδων δίαιτας.

Μπορεί οι ειδικοί ακόμη να ερίζουν για το ποιός τύπος επέμβασης είναι ο ιδανικός, παρ’ όλ’ αυτά τα αποτελέσματα όλων των μεθόδων στην υγεία και στην ποιότητα ζωής των ατόμων με επιπλέον κιλά θα μπορούσαμε να πούμε πως είναι συγκρίσιμα. Όμως αυτό που τελικά απασχολεί κάθε υποψήφιο ασθενή είναι εάν αξίζει κανείς να μπει στη διαδικασία μίας βαριατρικής επέμβασης;

Τα θετικά

• Απώλεια βάρους: Αποτελεί το μεγαλύτερο ζητούμενο όλων, και όχι μόνο η πρόσκαιρη απώλειά αλλά η διατήρηση ενός φυσιολογικού βάρους σε βάθος ετών. Τα δεδομένα που έχουν καταγραφεί μέχρι σήμερα είναι εξαιρετικά θετικά. Κατά μέσο όρο ένας άνθρωπος με επιπλέον κιλά καταφέρνει να χάσει το 50% του επιπλέον βάρους του (κιλών πέραν του φυσιολογικού), που τελικά μετά από μία δεκαετία μπορεί να ισορροπήσει στο 30%. Το ποσοστό των κιλών που θα ξαναπάρει ο ασθενής μετά την επέμβαση εξαρτάται τόσο από τον τύπο του χειρουργείου, όσο και από τον ίδιο. Με απλά λόγια η απώλεια κιλών μετά από μία επέμβαση παχυσαρκίας είναι πολυποραγοντική και επηρεάζεται σε πολύ μεγάλο βαθμό από τον τρόπο ζωής και διατροφής του ενδιαφερόμενου.
• Ζάχαρο: Ένα από τα σημαντικότερα συνοδά νοσήματα των επιπλέον κιλών είναι ο διαβήτης τύπου 2, ή απλούστερα το ζάχαρο. Έχει παρατηρηθεί πως τα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα μπορεί να πέσουν σε φυσιολογικά επίπεδα ακόμη και μερικές μόλις ημέρες μετά από μία βαριατρική επέμβαση. Υπολογίζεται πως 90% των ατόμων που εμφάνιζαν διαβήτη τύπου 2 πριν μία αντίστοιχη επέμβαση, θα καταφέρει να ελέγξει αποτελεσματικότερα το ζάχαρό του, εάν όχι να απαλλαγεί από αυτό. Η αλλαγή οφείλεται τόσο σε εξιρρόπηση ορμονών που ελέγχουν την όρεξη, όσο και στην βελτιστοποίηση της έκκρισης/ ευαισθησίας στην ινσουλίνη.
• Λιπίδια: Ένας στους δύο υποψήφιους για χειρουργείο παχυσαρκίας έχει δυσλιπιδαιμία, ή για τους κοινούς θνητούς αυξημένα τριγλυκερίδια ή χοληστερόλη. Μπορείτε λοιπόν πολύ εύκολα να κατανοήσετε πόσο μεγάλη αξία έχει για τα άτομα αυτά η παρατήρηση των επιστημόνων πως το 82% θα καταφέρει να διακόψει τη φαρμακευτική αγωγή που λάμβανε για τα νοσήματα της καρδιάς. Πιο συγκεκριμένα οι βαριατρικές επεμβάσεις οδηγού σε μείωση των τριγλυκεριδίων και αύξηση της καλής HDL χοληστερόλης. Η βλαβερή LDL και η ολική χοληστερόλη δεν βελτιώνονται σημαντικά.

 

Η θετική επίδραση μίας βαριατρικής επέμβασης εκτείνεται σε πολλές όμως ακόμη εκφάνσεις της ζωής ενός ατόμου όπως οι άπνοιες κατά τον ύπνο, οι πόνοι των αρθρώσεων, παθήσεις του νευρικού συστήματος, η ψυχολογία και άλλα πολλά.

Όσα πρέπει να προβληματίσουν

• Διατροφικές ελλείψεις: Όπως είναι πολύ φυσικό, καθώς μειώνεται η ποσότητα της τροφής και της απορρόφησης θρεπτικών συστατικών, δημιουργούνται διατροφικά κενά στους ασθενείς. Ο πιο συχνή ανησυχία αφορά την επαρκή κατανάλωση πρωτεΐνης, λόγω της άμεσης επίδρασης του θρεπτικού στοιχείου στη μυϊκή μάζα. Επιπλέον, έχει παρατηρηθεί πως η βιταμίνη D είναι ακόμη συστατικό με προβληματική απορρόφηση μετά από χειρουργείο παχυσαρκίας. Άλλα συστατικά το οποία ενδέχεται να βρίσκονται σε έλλειψη είναι το ασβέστιο, το μαγνήσιο, ο φώσφορος, ο σίδηρος και ορισμένες βιταμίνες Β. Για την αποφυγή κάλυψης των ημερήσιων αναγκών η κατανάλωση συμπληρωμάτων διατροφής είναι άκρως απαραίτητη.
• Επιπλοκές της επέμβασης: Όπως κάθε χειρουργείο, έτσι και οι βαριατρικές επεμβάσεις ενδέχεται να παρουσιάσουν επιπλοκές όπως οι πέτρες στη χολή, το μπλοκάρισμα του εντέρου και «διαρροές».
• Γαστρεντερικές διαταραχές: Στην πραγματικότητα μία επέμβαση παχυσαρκίας αλλάζει την ανατομία του γαστρεντερικού σωλήνα. Κατ’ επέκταση δεν μπορεί κανείς να αποκλείσει την εμφάνιση παρενεργειών όπως η παλινδρόμηση, το φούσκωμα, η δυσπεψία, η διάρροια, η δυσκοιλιότητα κλπ.
• Δέσμευση εφ’ όρου ζωής: Ένα άτομο το οποίο επιλέγει να περάσει από ένα χειρουργείο παχυσαρκίας θα πρέπει να είναι απολύτως αποφασισμένο πως θέλει να αλλάξει τον τρόπο ζωής του και όχι απλά να χάσει τα περιττά κιλά. Οι αλλαγές στον τρόπο διατροφής και η συνεχής παρακολούθηση από την ιατρική ομάδα θα αποτελούν ρουτίνα τουλάχιστον για τους πρώτους μήνες μετά την επέμβαση.

 

Οι βαριατρικές επεμβάσεις δεν αποτελούν τη λύση στην επιδημία της παχυσαρκίας, αποτελούν όμως μοναδική ευκαιρία για πολλά άτομα με αρκετά επιπλέον κιλά να αλλάξουν την καθημερινότητά τους και να επιμηκύνουν το προσδόκιμο ζωής τους. Η πρόληψη, μέσω ενημέρωσης και εκπαίδευσης, θα πρέπει να αποτελέσει προτεραιότητα των φορέων σε επίπεδο κοινωνίας.

Ήβη Παπαϊωάννου, MS, RDN

Διαιτολόγος, Διατροφολόγος

Μέλος της Ακαδημίας Διατροφής και Διαιτολογίας, ΗΠΑ

ivipapai@gmail.com

 

Πηγές:

1. Arterburn DE, Olsen MK, Smith VA, Livingston EH, Van Scoyoc L, Yancy WS Jr, Eid G, Weidenbacher H, Maciejewski ML. Association between bariatric surgery and long-term survival. JAMA. 2015 Jan 6;313(1):62-70.

2. Yu J, Zhou X, Li L, Li S, Tan J, Li Y, Sun X. The long-term effects of bariatric surgery for type 2 diabetes: systematic review and meta-analysis of randomized and non-randomized evidence. Obes Surg. 2015 Jan;25(1):143-58.

3. Puzziferri N, Roshek TB 3rd, Mayo HG, Gallagher R, Belle SH, Livingston EH. Long-term follow-up after bariatric surgery: a systematic review. JAMA. 2014 Sep 3;312(9):934-42.

4. Piché MÈ, Auclair A, Harvey J, Marceau S, Poirier P. How to choose and use bariatric surgery in 2015. Can J Cardiol. 2015 Feb;31(2):153-66.

5. Madura JA 2nd, Dibaise JK. Quick fix or long-term cure? Pros and cons of bariatric surgery. F1000 Med Rep.

6. Beckman L1, Earthman C. Nutritional implications of bariatric surgery and the role of registered dietitians. J Acad Nutr Diet. 2013 Mar;113(3):398-9.