Το δέρμα, όπως και κάθε άλλο όργανο του σώματος, χρειάζεται τα συστατικά που παρέχει η διατροφή για να λειτουργεί σωστά, να αναπλάθεται και να επιδιορθώνει τυχόν τραυματισμούς ή βλάβες όταν αυτές προκύπτουν. Λαμβάνοντας υπόψη πως τα κύτταρα του δέρματος ανανεώνονται πιο συχνά από οποιοδήποτε άλλο, αλλά και πως πρόκειται για το σημείο του σώματος που εκτίθεται περισσότερο στο περιβάλλον, είναι πολύ σημαντικό να γνωρίζει κανείς πως η διατροφή συμβάλλει στη θρέψη του δέρματος.
To δέρμα μπορεί να τραυματιστεί για πολλούς λόγους, από πιο απλούς μέχρι πολύ σοβαρότερους:
- σκασιμο
- κόψιμο
- κάψιμο
- πληγή από κατάκλιση
- πληγή λόγω διαβήτη
- πληγή από επέμβαση
Σε καθεμία από τις παραπάνω περιπτώσεις η διατροφή καλείτε να προσφέρει στο δέρμα αυξημένη ποσότητα συγκεκριμένων θρεπτικών συστατικών με σκοπό την επούλωση και την ανάπλαση. Στην ουσία υπάρχουν συστατικά κλειδιά των τροφών τα οποία ενισχύουν τους αμυντικούς μηχανισμούς που κινητοποιούνται για την αναγέννηση των δερματικών κυττάρων.
Ποιά είναι τα σημεία κλειδιά της διατροφής στην επούλωση πληγών;
Ενέργεια: Με τον όρο ενέργεια της διατροφής αναφερόμαστε πάντα στις θερμίδες που περιέχουν οι τροφές και αποτελούν το καύσιμο για τη λειτουργία κάθε κυττάρου. Οι θερμίδες που λαμβάνει ένα άτομο με κάποια πληγή είναι το πιο σημαντικό κομμάτι της διατροφής. Αυτό είναι απόλυτα λογικό καθώς τα κύτταρα υπερλειτουργούν για να επουλώσουν τα «τραύματα». Μία διατροφή φτωχή σε θερμίδες δεν θα επιτρέψει στην πρωτεΐνη των τροφών να χρησιμοποιηθεί για την ανάπλαση του δερματικού ιστού, ενώ αντίστοιχα ένα στερητικό διαιτολόγιο είναι πιθανότατα φτωχό και σε βιταμίνες και ιχνοστοιχεία. Εδώ θα πρέπει να αναφέρουμε πως είναι αναγκαία η ισορροπία των θερμίδων, καθώς ούτε η έλλειψη αλλά ούτε και η περίσσεια συμβάλλουν στην επούλωση πληγών. Πιο συγκεκριμένα το υπερβολικό βάρος ενισχύει την ύπαρξη φλεγμονών στο σώμα μειώνοντας την ικανότητα ανάπλασης του δέρματος. Πόσες θερμίδες είναι αρκετές; Κατά προσέγγιση 30- 35 θερμίδες ανά κιλό σωματικού βάρους ημερησίως (2.400 με 2.800 θερμίδες για άτομο με βάρος 80 κιλά) καλύπτουν τις ανάγκες μία αντίστοιχης κατάστασης.
Πρωτεΐνη: Απλουστεύοντας τη δομή του δέρματος θα την περιγράφαμε με ένα πλέγμα, ή δίχτυ, το οποίο αποτελείται από πρωτεΐνες ονόματα όπως κερατίνη, κολλαγόνο, ελαστίνη και άλλες. Ο ρόλος λοιπόν της πρωτεΐνης στη διατροφή είναι καταλυτικός, αφού αποτελεί το βασικό δομικό συστατικό του δερματικού ιστού. Με τη σειρά τους οι πρωτεΐνες «χτίζονται» από «τουβλάκια» που ονομάζονται αμινοξέα. Μάλιστα υπάρχουν ορισμένα αμινοξέα που μπορούμε να πάρουμε μόνο μέσω της διατροφής, όπως είναι η L- αργινίνη, και τα οποία έχει αποδειχθεί πως συμβάλλουν σημαντικά τόσο στη σύνθεση κολλαγόνου όσο και στη διατήρηση της «συνοχής» της πληγής. Θυμηθείτε πως πρωτεΐνες δεν βρίσκουμε μόνο στο κρέας, στα γαλακτοκιμικά, τα θαλασσινά και τα αυγά, αλλά και στους ξηρούς καρπούς, τα όσπρια, τα σιτηρά και τη σόγια. Άτομα που δεν λαμβάνουν επαρκή ποσότητα τροφής ίσως χρειαστεί να συμπληρώσουν τη διατροφή τους με πρωτεϊνικά συμπληρώματα διατροφής.
Ωμέγα 3 λιπαρά: Τα καλά λιπαρά που τόσο έχουν ακουστεί για την υγεία της καρδιάς συμβάλλουν στην αντιμετώπιση πληγών λόγω της αντιφλεγμονώδους ιδιότητάς τους. Παράλληλα τα λιπαρά της διατροφής δίνουν ενέργεια στο σώμα.
Η C και άλλες βιταμίνες: Είναι ευρέως γνωστή για την αντιοξειδωτική της δράση και την ενίσχυση του ανοσοποιητικού συστήματος, το οποίο όπως αναφέραμε και νωρίτερα ενεργοποιείται για να αντιμετωπίσει ένα τραύμα. Ακόμη, η βιταμίνη C είναι απαραίτητη για τη σύνθεση μίας εκ των σημαντικότερων πρωτεϊνών του δέρματος, του κολλαγόνου. Πηγές του συστατικού αυτού δεν είναι μόνο τα εσπεριδοειδή φρούτα, αλλά και οι φράουλες, το ακτινίδιο, το μπρόκολο και οι πιπεριές. Άλλες βιταμίνες οι οποίες έχει προταθεί πως καθορίζουν το ρυθμό ανάπλασης του δέρματος είναι οι βιταμίνες Α και Ε.
Ψευδάργυρος: Άτομα με έλλειψη ψευδαργύρου έχει παρατηρηθεί πως απουλώνουν τις πληγές τους με πολύ αργό ρυθμό. Μεγαλύτερος κίνδυνο για χαμηλά επίπεδα του συστατικού εμφανίζουν κυρίως άτομα μεγαλύτερης ηλικίας που δεν καταναλώνουν κόκκινο κρέας, οστρακοειδή και ξηρούς καρπούς.
Σίδηρος: Μεταφέρει οξυγόνο στην πληγή και συμβάλλει στο σχηματισμό κολλαγόνου. Καθώς η απορρόφησή τους από φυτικές πηγές μπορεί να είναι προβληματική, χρειάζεται ιδιαίτερη παρακολούθηση για να προληφθεί τυχόν έλλειψη.
Χαλκός: Όπως και η βιταμίνη C και ο σίδηρος, είναι απαραίτητο συστατικό της διατροφής για την δόμηση του κολλαγόνου. Η έλλειψή του είναι σπάνια διότι ο χαλκός βρίσκεται σε πολλά τρόφιμα όπως το κρέας, τα λαχανικά και τα σιτηρά.
Σελήνιο: Παρουσιάζει αντιοξειδωτική δράση που στοχεύει ειδικότερα στην προστασία των δερματικών κυττάρων. Έχει ιδιαίτερη εφαρμογή στην επούλωση πληγών εγκαυμάτων. Το σελήνιο της διατροφής εντοπίζεται κυρίως στο κόκκινο κρέας, τα ψάρια και τα Brazilian nuts.
Υγρά: Η μη επαρκής πρόσληψη υγρών δεν αποτελεί και τόσο σπάνιο φαινόμενο στις μέρες μας. Για να κατανοήσετε καλύτερα τις ανάγκες σας σκεφτείτε πως μία γυναίκα χρειάζεται να πίνει 8 με 10 ποτήρια υγρών την ημέρα και ένας άνδρας 10 με 12. Πόσο συχνά όμως φτάνετε το στόχο αυτό; Τα πράγματα γίνονται ακόμη πιο δύσκολα εάν κανείς είναι ασθενής ή «ξεχνάει» να πιεί υγρά λόγω ηλικίας. Η αφυδάτωση επηρεάζει συνολικότερα τη λειτουργία του οργανισμού, και ειδικότερα την ελαστικότητα και τη συνοχή του δέρματος.
Σε ορισμένες περιπτώσεις οι πληγές μπορεί να είναι χρόνιες, κατάσταση η οποία αφορά κυρίως άτομα μεγαλύτερης ηλικίας ή ασθενείς με χρόνια προβλήματα υγείας όπως ο διαβήτης. Προκειμένου μία πληγή να επηρεαστεί σε όσο το δυνατό μικρότερο βαθμό την ποιότητα ζωής ενός ανθρώπου, ζητείστε εξατομικευμένη φροντίδα και συμβουλή από έναν διαιτολόγο.
Ήβη Παπαϊωάννου, MS, RDN
Διαιτολόγος, Διατροφολόγος
Μέλος της Ακαδημίας Διατροφής και Διαιτολογίας, ΗΠΑ
Βιβλιογραφία:
1. Chow O, Barbul A. Immunonutrition: Role in Wound Healing and Tissue Regeneration. Adv Wound Care (New Rochelle). 2014 Jan 1;3(1):46-53.
2. Stechmiller JK. Understanding the role of nutrition and wound healing. Nutr Clin Pract. 2010 Feb;25(1):61-8.
3. Australian Wound Management Associatio. Expert Guide for Healthcare Professionals: Nutrition and Wound Healing. 2009.
http://www.awma.com.au/publications/2009_vic_expert_guide_nutrition_wound_healing.pdf
4. Today’s Dietitian. Nutrition and Wound Care. Lynn Grieger, RD, CDE, cPT. Vol. 11 No. 8 P. 12. August 2009 Issue
