«Ζητούνται φοιτήτριες που θέλουν να δώσουν τα ωάριά τους: Τέτοιες αναρτήσεις υπήρχαν συχνά στους πίνακες ανακοινώσεων των αμερικάνικων πανεπιστημίων», περιγράφει στο Healthview ο πρόεδρος της Πανελλήνιας Ένωσης Γιατρών Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής Θέμης Μαντζαβίνος και διευκρινίζει ότι οι κοπέλες που ενδιαφέρονταν απευθύνονταν στη γραμματεία της σχολής για να ενημερωθούν πως γίνεται η διαδικασία ακόμη και για την αμοιβή- αποζημίωση που δικαιούνταν. «Αυτά βέβαια συνέβαιναν στην Αμερική…» συνεχίζει ο καθηγητής επισημαίνοντας όμως ότι και στην Ελλάδα σύμφωνα με το νόμο η προσφορά ωαρίων, γίνεται με προκαθορισμένη αποζημίωση.
Πρωτοπόρος στο χώρο των εξωσωματικών γονιμοποιήσεων και υπεύθυνος για τη γέννηση πάνω από 5.000 παιδιών στην Ελλάδα ο κος Μαντζαβίνος μίλησε στο Healthview με αφορμή την εξάρθρωση του κυκλώματος που διακινούσε μη εγκεκριμένα φάρμακα εξωσωματικής γονιμοποίησης και κυρίως για την ανάγκη θεσμικής ενίσχυσης του νομικού πλαισίου που διέπει το χώρο της εξωσωματικής γονιμοποίησης προκειμένου να υπάρχει διαφάνεια στις διαδικασίες για την προστασία τόσο των γονιών όσο και των παιδιών.
Όπως είναι γνωστό, η εξάρθρωση της σπείρας με τα πλοκάμια σε όλη την Ελλάδα, ανέδειξε ένα τεράστιο έλλειμμα ελέγχου των κέντρων εξωσωματικής γονιμοποίησης αλλά και ένα πλεόνασμα παραπληροφόρησης της κοινής γνώμης. Στο βάθος όπως πάντα βρίσκεται το κράτος. Το «κράτος» που αντί να βοηθάει τα ζευγάρια, τα δυσκολεύει όλο και περισσότερο, δημιουργώντας πρόσφορο έδαφος σε αυτούς που θέλουν να κερδοσκοπήσουν… Και όταν αυτοί το κάνουν παρανομώντας, βγαίνει και θριαμβολογεί: «Τους πιάσαμε»! Αυτό που το κράτος δε μπορεί να «πιάσει» είναι αυτό που λέει η κοινή λογική. Όταν ένα ζευγάρι είναι πάνω από 40 ετών και το κράτος του «επιβάλλει» να περιμένει από έξη μήνες έως ένα χρόνο προκειμένου να εγκριθούν τα φάρμακα που θα πρέπει να πάρει για να ξεκινήσει τη διαδικασία της εξωσωματικής γονιμοποίησης, έ τότε όταν βρεθεί ένας επιτήδειος και του πει, «θες αύριο να σου φέρω εγώ με τα μισά λεφτά φάρμακο από την Τουρκία..», η απάντηση έρχεται εύκολα και είναι καταφατική.
-Κε Μαντζαβίνο ως πρόεδρος της Πανελλήνιας ένωσης Γιατρών Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής πως καθησυχάζετε τις γυναίκες που μαθαίνουν ότι τα φάρμακα που έχουν λάβει από τα συγκεκριμένα κέντρα δεν ήταν εγκεκριμένα;
-Οι γυναίκες που πήραν αυτά τα φάρμακα τα οποία είναι φάρμακα διέγερσης των ωοθηκών είναι τα ίδια και για τις δότριες και για τις λήπτριες. Τα ζευγάρια κανονικά θα έρεπε να είχαν ενημερωθεί από τους γιατρούς ότι τα φάρμακα που θα τους έδιναν ήταν πιο φθηνά αλλά οι ετικέτες τους είχαν παραλλαγές στην ονομασία του φαρμάκου. Δε μπορούμε να πούμε ότι μια γυναίκα που πήρε τα συγκεκριμένα φάρμακα κινδυνεύει γιατί δε ξέρουμε τι ακριβώς φάρμακα ήταν. Ενδεχομένως να ήταν εγκεκριμένα από τον τουρκικό ΕΟΦ… Σίγουρα όμως δεν είχαν ελεγχθεί από τους ελληνικούς αρμόδιους φορείς και αυτό τα κατατάσσει σε φάρμακα αμφιβόλου ποιότητας. Αυτή είναι η πιο ανησυχητική παράμετρος αυτής της ιστορίας πέρα από το οικονομικό. Από την άλλη είναι και οι γυναίκες που δεν μπορούν να κάνουν παιδί και τώρα με αυτά που ακούνε είναι επιφυλακτικές στην προοπτική μιας προσπάθειας με εξωσωματική. Προβληματίζονται και αναρωτιούνται μάλιστα εάν ακόμη και στα φαρμακεία που πηγαίνουν για να αγοράσουν τα φάρμακα, τους δίνουν φάρμακα πλαστά. Εμείς προσπαθούμε να τις καθησυχάσουμε υποδεικνύοντας τους να ελέγχουν τις ετικέτες γνησιότητας αλλά είναι αλήθεια ότι ο κόσμος έχει θορυβηθεί.
– Ευθύνεται και γι αυτό η απουσία της πολιτείας που θυμήθηκε να κάνει ελέγχους; Γιατί έπαψε να λειτουργεί η Εθνική Ανεξάρτητη Αρχή Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής;
-Η αρχή δούλεψε για 5 χρόνια, από το 2005 έως το 2010. Όταν εγώ ήμουν στην Αρχή αλλάξαμε τρεις υπουργούς. Κανένας όμως δεν έδωσε την πρέπουσα σημασία. Δεν είχαμε καμία βοήθεια ούτε στήριξη από τα υπουργεία. Λειτουργούσαμε χωρίς γραμματέα και μάλιστα κάποιοι από εμάς που συμμετείχαμε στο προεδρείο της Αρχής αυτή τη στιγμή βρισκόμαστε στα δικαστήρια αφού αφήνοντας τις έδρες μας στο πανεπιστήμιο μπλέξαμε και βρεθήκαμε να πρέπει να καταβάλλουμε στην πολιτεία μέρος του μισθού μας. Αν και ουδέποτε λάβαμε οποιαδήποτε αποζημίωση ακόμη και για έξοδα κίνησης που κάναμε, στο τέλος μας ζητούσαν το 70% του μισθού μας από τα πανεπιστήμια. Το θέμα είναι ότι αυτή τη στιγμή που μιλάμε, το Υπουργείο Υγείας δε ξέρει πόσα κέντρα υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής υπάρχουν στην Ελλάδα. Το ότι στη χώρα μας λειτουργούν 67 κέντρα δεν είναι πουθενά καταγεγραμμένο.
-Μετά από το θόρυβο που δημιουργήθηκε σας κάλεσαν από το Υπουργείο προκειμένου να συζητήσετε ποιες αλλαγές θα πρέπει να γίνουν;
-Πήγα εγώ και είδα τον πρόεδρο του ΕΟΠΥΥ, κο Παπαγεωργόπουλο και πράγματι συζητήσαμε πως μπορεί να αλλάξει η διαδικασία της έγκρισης των φαρμάκων. Καταλαβαίνετε ότι όταν ένα ζευγάρι αποφασίζει να προσπαθήσει να κάνει ένα παιδί με τη μέθοδο της εξωσωματικής είναι κατά κύριο λόγο μεγαλύτερης ηλικίας και όταν πρέπει να περιμένει ένα χρόνο για να πάρει εγκρίσεις, νιώθει ότι χάνει το τρένο και γίνεται ευάλωτο στον καθένα που «έχει έναν τρόπο» να κάνει αυτή τη διαδικασία πιο εύκολη πιο φθηνή και λιγότερο χρονοβόρα. Υπάρχει άλλωστε και το εξής παράλογο: ένα ζευγάρι πρέπει να έρχεται από κάθε γωνιά της Ελλάδας, και να κάνει έξοδα πληρώνοντας εισιτήρια και ξενοδοχεία απλώς για να παρουσιαστεί σε μία επιτροπή όποτε αυτή συνεδριάζει και να πει «να εδώ είμαστε πάρτε τα δικαιολογητικά μας». Ένα ζευγάρι που έχει πρόβλημα υπογονιμότητας, έχει αρκετά εμπόδια να υπερπηδήσει, δε χρειάζεται να του βάζουμε και άλλα. Η αλήθεια είναι ότι βρήκα θετική ανταπόκριση από τον πρόεδρο του ΕΟΠΥΥ, ο οποίος μου είπε ότι θα αυξηθούν οι συνεδριάσεις των επιτροπών για να επισπεύδονται οι διαδικασίες και το πιο σημαντικό υποσχέθηκε ότι στο μέλλον θα φροντίσει να καταργηθούν οι επιτροπές. Οι γιατροί των Κέντρων Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής θα αναλάβουν τη διαδικασία και το υπουργείο θα τους ελέγχει με την ηλεκτρονική συνταγογράφηση. Στο τέλος του μήνα θα γίνεται απολογισμός και εάν πιάσουν κάποιο γιατρό να παρανομεί, να του διακόψουν όχι μόνο τη σύμβαση αλλά να του πάρουν και την άδεια. Εάν υπάρχουν κανόνες δεν μένουν παράθυρα ανοιχτά για να δρουν σπείρες και κυκλώματα.
– Αυτά ακούγονται καλά νέα, αλλά μέχρι να γίνουν πραγματικότητα κι όσο σημαντικό κι αν είναι να ακούσεις ένα «μαμά», δε μπορείς να κλείσεις τα αυτιά σε όλα αυτά που λέγονται για διακίνηση γυναικών, εμπορία οργάνων, απουσία ελέγχων των δοτριών…
-Όντως ακούστηκαν πολύ βαριά πράγματα. Για αυτό και εμείς ζητάμε να υπάρχει έλεγχος. Ότι δεν ελέγχεται, μπορεί να γίνει χώρος εκμετάλλευσης. Πρέπει να δημιουργηθεί ένα μητρώο δοτριών. Ένα μητρώο στο οποίο με σεβασμό στα προσωπικά δεδομένα κάθε δότρια θα αντιστοιχεί σε έναν κωδικό και θα υπάρχουν όλες οι απαραίτητες πληροφορίες και κυρίως αυτές που έχουν να κάνουν με την υγεία της δότριας. Αυτά τα στοιχεία θα τα έχουν ηλεκτρονικά όλα τα κέντρα υποβοηθούμενης αναπαραγωγής και κάθε κέντρο θα μπορεί να γνωρίζει πχ. η λήπτρια με τον τάδε κωδικό τι εξετάσεις έχει κάνει πότε και πόσες φορές έχει δώσει ωάρια.
Άρα δεν τίθεται κάποιο θέμα
Ας ξεκαθαρίσουμε όμως κάτι που είναι σημαντικό: Εξωσωματική γονιμοποίηση χωρίς ωάρια και χωρίς σπέρμα δε γίνεται. Είναι εύκολο να κάνεις κριτική όταν κάθεσαι στον καναπέ και έχεις αγκαλιά τα παιδάκια σου. Τότε άκοπα μπορείς να λες, « τι πράγματα είναι αυτά πηγαίνουν και δίνουν τα ωράριά τους – να απαγορευθούν όλα…». Αλήθεια για το σπέρμα, γιατί δεν ακούγονται τα ίδια; Όμως εδώ μιλάμε για 200.000 με 250.000 ζευγάρια που δε μπορούν να τεκνοποιήσουν, μιλάμε για γυναίκες που έχουν νικήσει καρκίνους και διεκδικούν το δικαίωμα τους στη μητρότητα, μιλάμε ακόμη και για νέες γυναίκες που μπορεί να τους συνέβη πρόωρη εμμηνόπαυση και τέλος μιλάμε για το 5% των γεννήσεων που γεννιούνται με εξωσωματική γονιμοποίηση. Μιλάμε κυρίως για παιδιά που γεννιούνται εδώ και 25 χρόνια στην Ελλάδα, κάποια από αυτά τώρα τελειώνουν πανεπιστήμια.
-Υπαινίσσεστε μία μορφή ρατσισμού;
-Να σας πω… Τράπεζες σπέρματος λειτουργούν εδώ και 50 χρόνια στην Ελλάδα. 25 χρόνια πριν την εξωσωματική γονιμοποίηση. Σίγουρα είναι διαφορετική διαδικασία να δίνεις σπέρμα από το να δίνεις ωάρια αλλά κανείς δε βάλλει κατά των ανδρών και κανείς δεν κάνει λόγο για αγοραπωλησία σπέρματος κι όμως και τι δεν ακούσαμε για τις γυναίκες που αποφασίζουν να δώσουν τα ωάριά τους. Ας σταματήσει αυτή η υποκρισία εξάλλου ο νόμος καθορίζει ένα αντάλλαγμα και στις δύο περιπτώσεις, στην περίπτωση προσφοράς των ωαρίων ως αποζημίωση στη γυναίκα που ενδεχομένως να πρέπει να λείψει και από τη δουλειά της, δίνεται ένα ποσό το όποιο φτάνει περίπου τα 1000 ευρώ.
Δε είναι λίγα, αλλά δεν είναι και πολλά αν αναλογιστεί κανείς την ταλαιπωρία της γυναίκας και τις πιθανές επιπλοκές. Εσείς πως το κρίνετε;
Εμείς όμως αυτό που ζητάμε είναι να θεσπισθούν κανόνες, ώστε οι γυναίκες αυτές που προβαίνουν σε μια τέτοια πράξη να γνωρίζουν ακριβώς τι κάνουν, που σημαίνει ότι πρέπει να μιλάνε ελληνικά για να είναι ενήμερες για τη διαδικασία έως και τις παρενέργειες που μπορεί να έχουν και να ζουν εντός συνόρων. Επιπλέον πιστεύουμε για την προστασία του παιδιού ότι θα πρέπει οι δότριες να φέρνουν μια συμβολαιογραφική πράξη που θα δηλώνουν ότι γνωρίζουν τι κάνουν, δεν θα έχουν αξιώσεις κλπ. Όμως ας μη γελιόμαστε καμία γυναίκα και κανένας άνδρας δε ξυπνάει ένα πρωί και λέει, «ας κάνω μια καλή πράξη σήμερα, ας πάω να δώσω σπέρμα ή ωάρια».
Ούτε το κράτος ξύπνησε κάποιο πρωί και είπε «ας κάνω ένα έλεγχο» Το θέμα είναι βαθύτερο. Πάντως αυτή τη στιγμή για την υπόθεση του κυκλώματος στο οποίο εμπλέκονται γνωστά κέντρα υποβοηθούμενης αναπαραγωγής στη Θεσσαλονίκη και στην Αθήνα, φαρμακοποιοί, φαρμακαποθήκες και γιατροί, συνελήφθησαν 11 άνθρωποι μεταξύ των οποίων δύο γιατροί και ενώ οι έρευνες συνεχίζονται, είναι έντονη η οσμή ενός σκανδάλου, που έχει από trafficking μέχρι εμπορία οργάνων σώματος. ΚΙ όλα αυτά πάνω στη βαθιά και ανθρώπινη επιθυμία των ζευγαριών που θέλουν να φέρουν στον κόσμο ένα παιδί.
Βάννα Κεκάτου
