Ο Γιάννης Τούντας αναπληρωτής καθηγητής κοινωνικής ιατρικής στο ΕΚΠΑ μιλάει στο HEALTHVIEW για την έλλειψη φαρμάκων την έξαρση των ιώσεων και τις νέες παραλλαγές του κορονοϊού.
Γιατί έχουμε τόση μεγάλη έξαρση ιώσεων;
Καταρχάς είναι ένα εποχιακό φαινόμενο. Είναι μεν μεγαλύτερη η έξαρση από τις προηγούμενες δύο χρονιές, αλλά τότε είμασταν σε προστασία λόγω COVID με lockdown, με μάσκες, με αποστάσεις, κλπ. Και πριν από τον COVID, είχαμε 500-600 θανάτους από γρίπη κάθε χρόνο. Τώρα, υπάρχει μεγαλύτερη από την αναμενόμενη έξαρση των ιώσεων και αυτό οφείλεται εν πολλοίς στο γεγονός ότι η παρατεταμένη περίοδος της πανδημίας μας είχε μειώσει στο ελάχιστο την επαφή μας με διάφορους ιούς, και έτσι δεν είχαμε την ευκαιρία να αναπτύξουμε αντισώματα. Τώρα που ερχόμαστε σε επαφή μαζί τους, είμαστε πιο ευάλωτοι.
Σας ανησυχεί η αβεβαιότητα για το τι συμβαίνει στην Κίνα και η πιθανότητα να υπάρχουν εκεί επικίνδυνες παραλλαγές του κορονοϊού;
Υπάρχει πρόβλημα, αλλά δεν αφορά μόνο την Κίνα. Το πρόβλημα είναι ότι ένας ιός όσες περισσότερες ευκαιρίες έχει να μεταδίδεται, τόσες περισσότερες ευκαιρίες του δίνετε να μεταλλάσσεται. Ειδικά αυτός ο ιός, σε αντίθεση με άλλους, μεταλλάσσεται αρκετά συχνά. Έχουμε δει περίπου κάθε 2-3 μήνες να εμφανίζετε κάποια καινούργια μετάλλαξη. Άρα, όσο δεν τιθασεύουμε την πανδημία σε παγκόσμιο επίπεδο, ξέρουμε ότι θα έχουμε αυξημένες δυνατότητες μεταλλάξεων, οπότε μπορεί να προκύψει και κάποια πιο επικίνδυνη μετάλλαξη.
Δηλ. όσο ο ιός μεταλλάσσεται, δεν εξασθενεί;
Όχι!. Είναι μια λανθασμένη και απατηλή εντύπωση που έχει επικρατήσει. Σας θυμίζω ότι η μετάλλαξη Δ, που ακολούθησε την μετάλλαξη Α και Β, ήτανε πιο τοξική από την Α και Β. Αυτό που συμβαίνει, απλώς, είναι όταν κάποια μετάλλαξη είναι πιο ήπια και δεν σκοτώνει, έχει την τάση να μεταδίδεται περισσότερο, εφόσον δεν σκοτώνει τα θύματά της που είναι οι ενδιάμεσοι φορείς της. Και έτσι επικρατεί έναντι άλλων μεταλλάξεων. Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν θα έχουμε κάποια μετάλλαξη που δεν θα είναι πιο φονική από τις προηγούμενες και αυτό είναι κάτι που εμένα με ανησυχεί ιδιαίτερα.
Άρα τι θα μπορούσαμε να κάνουμε;
Πρέπει να τηρούμε τα μέτρα που θα περιορίσουν την εξάπλωση της πανδημίας. Νομίζω ότι βιαστήκαμε να χαλαρώσουμε. Κακώς βγήκαν οι μάσκες από την ζωή μας. Θα έπρεπε να παραμείνουν υποχρεωτικές στους κλειστούς δημόσιους χώρους και στα μέσα μαζικής μεταφοράς, κυρίως τον χειμώνα. Κακώς σταμάτησαν οι ενημερωτικές καμπάνιες για τα θέματα των μέτρων και του εμβολιασμού. Μην ξεχνάμε ότι στην Ελλάδα έχουμε από τα χαμηλότερα ποσοστά εμβολιασμένων με αναμνηστική δόση ανάμεσα στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Και τελικά κακώς δημιουργήθηκε μια αίσθηση στον κόσμο ότι η πανδημία είναι πίσω μας. Η πανδημία είναι ακόμα μπροστά μας. Έχουμε τριψήφιους αριθμούς θανάτων κάθε εβδομάδα στην χώρα μας. Υπάρχουνε εκτιμήσεις ότι θα έχουμε περισσότερους θανάτους στους επόμενους μήνες σε όλες τις χώρες της Ευρώπης. Έχουμε αυξημένες εισαγωγές. Δεν καταλαβαίνω γιατί υπάρχει αυτός ο εφησυχασμός. Το θεωρώ αδικαιολόγητο και πολύ επικίνδυνο.
Αντιλαμβάνομαι ότι οι πολιτικοί βιαζόντουσαν, αφενός μεν, να καρπωθούνε την επιτυχία της καταπολέμησης της πανδημίας και αφετέρου φοβόντουσαν τις επιπτώσεις των μέτρων στην οικονομία και στην κοινωνία. Όμως, όσο συνεχίζεται η πανδημία, οι αρνητικές επιπτώσεις στην κοινωνία και την οικονομία, θα είναι περισσότερες από τα αναμενόμενα οφέλη της χαλάρωσης των μέτρων.
Σας απασχολεί το θέμα ελλείψεων στα φάρμακα;
Φυσικά, στο βαθμό που αυτό επηρεάζει τη δημόσια υγεία, αν και νομίζω ότι ο ντόρος γύρω από τις ελλείψεις αυτήν την στιγμή είναι, κατά την γνώμη μου, υπερβολικός. Και αυτό το λέω, γιατί τροφοδοτείται έτσι μια ανησυχία στον κόσμο και πολλοί αγοράζουν φάρμακα για να τα αποθηκεύσουν, μην τυχόν και τα χρειαστούν στο μέλλον. Έτσι όμως επιτείνεται το πρόβλημα.
Προφανώς ελλείψεις υπάρχουν. Υπάρχουν και στην υπόλοιπη Ευρώπη, ακόμα και σε παγκόσμιο επίπεδο, κυρίως στην παρακεταμόλη και σε ορισμένα άλλα φάρμακα. Ο λόγος είναι ότι υπάρχει μια εξάρτηση από την Κίνα και την Ινδία που είναι οι χώρες που κυρίως παράγουν τις βασικές δραστικές ουσίες. Αυτές οι χώρες έχουν μειώσει την παραγωγή λόγω της πανδημίας.
Κατά τα άλλα έχουμε το παλαιόθεν πρόβλημα των λεγόμενων παράλληλων εξαγωγών. Δηλαδή επειδή τα φάρμακα είναι πολύ φτηνά στην Ελλάδα, οι φαρμακαποθήκες αναζητούν κυρίως ευρωπαϊκές αγορές όπου μπορούν να τα πουλήσουν ακριβότερα και άρα με μεγαλύτερο κέρδος. Κι αυτό παρά το γεγονός ότι έχουμε 260 απαγορεύσεις φαρμάκων για εξαγωγές. Άλλα εδώ χρειάζεται αυστηρότερος έλεγχος για να δούμε πόσο σωστά τηρούνται αυτές οι απαγορεύσεις.
Βεβαίως δεν πρέπει να ξεχνάμε και ότι αρκετά φάρμακα δεν έρχονται καν στην Ελλάδα γιατί, έχοντας πολύ χαμηλές τιμές- χαμηλότερες σε αρκετές περιπτώσεις και από την κείμενη νομοθεσία- οι φαρμακευτικές εταιρείες προτιμούνε να τα διαθέτουνε σε άλλες χώρες με υψηλότερες τιμές, πολύ περισσότερο τώρα που το ισχύον clawback έχει μειώσει δραστικά την κερδοφορία τους.
Τελικά πρόβλημα υπάρχει;
Ναι βεβαίως και τα τα μέτρα που εξήγγειλε η κυβέρνηση είναι στη σωστή κατεύθυνση και θα βοηθήσουνε στη αντιμετώπιση του προβλήματος, αλλά δεν είμαι τόσο αισιόδοξος ότι αυτό θα γίνει μέσα στις επόμενες λίγες εβδομάδες. Πιστεύω ότι όλον τον χειμώνα θα τον περάσουμε με ελλείψεις έστω σε πιο περιορισμένο βαθμό γιατί τα προβλήματα είναι διαχρονικά και διαρθρωτικά.
Υπάρχουν πολλές στρεβλώσεις στην αγορά και πρέπει να ξαναδούμε συνολικά τη φαρμακευτική τιμολογιακή πολιτική, αλλιώς μπαλώνουμε τρύπες και κάθε φορά θα τρέχουμε από πίσω από τα προβλήματα. Χρειάζεται να γίνει πιο σωστή συνταγογράφηση, καλύτερος έλεγχος στην κατανάλωση και πιο ορθολογική τιμολογιακή πολιτική.
Αυτό όμως θα καταλήξει σε αύξηση τιμών;
Πρέπει να έχουμε αύξηση των τιμών σε ορισμένα φάρμακα εάν θέλουμε να κυκλοφορούν στη χώρα μας. Αλλά δεν είναι μόνο αυτό. Για παράδειγμα, έχουμε τα φαρμακεία, που δηλώνουν ελλείψεις σε φάρμακα, κυρίως σε πρωτότυπα φάρμακα, ενώ υπάρχουνε γενόσημα τους. Αλλά το φαρμακείο δεν έχει κίνητρο να προωθήσει τα γενόσημα όπως θα έπρεπε γιατί έχει συμφέρει να πουλάει τα πρωτότυπα, που είναι πιο ακριβά. Έτσι συνεχίζουμε να έχουμε χαμηλό ποσοστό κατανάλωσης γενόσημων παρά το γεγονός ότι είναι πιο φθηνά και εξίσου αποτελεσματικά με τα πρωτότυπα φάρμακα. Αυτό θα πρέπει να ρυθμιστεί.
Το άλλο πρόβλημα, είναι ότι δεν έχουμε αξιοποιήσει τον πλούτο πληροφοριών από την ηλεκτρονική συνταγογράφηση. Αν είχαμε οργανωμένα μελετήσει αυτό το υλικό θα μπορούσαμε να βγάλουμε χρήσιμα συμπεράσματα για το που έχουμε μαύρες τρύπες και για το τι πρέπει να διορθωθεί και να βελτιωθεί στην ηλεκτρονική συνταγογράφηση.
Και υπάρχει και ένα άλλο ζήτημα σε ότι αφορά στη διαπαιδαγώγηση του κόσμου πάνω στην φαρμακευτική κατανάλωση. Είμαστε πρωταθλητές στα αντιβιοτικά, εδώ και χρόνια.
Αλλά οι κυβερνήσεις μέχρι πρόσφατα δεν έχουν επιχειρήσει μια συνολική πολιτική φαρμάκου. Έχουν βρει την εύκολη λύση να συγκρατούν τη δημόσια φαρμακευτική δαπάνη ρίχνοντας τις τιμές και μέσω των επιστροφών και όχι εξορθολογίζοντας την αγορά.
Εν κατακλείδι, στην Ελλάδα μέχρι τώρα δεν έχουμε πολιτική φαρμάκου, αλλά πολιτική δημόσιας φαρμακευτικής δαπάνης.
