Η νόσος που έχει αφανίσει μέχρι σήμερα πάνω από 45 εκατομμύρια ανθρώπους

13-05-2020

Η ιστορία των εμβολίων από τον 18ο αιώνα έως σήμερα

Ποια νόσος στοίχισε τη ζωή σε πρόεδρο των ΗΠΑ; Τι σχέση μπορεί να έχει ένας Ολλανδός υφασματοπώλης με την ανακάλυψη του μικροσκοπίου;

Ο Ιατρός Νίκος Περσιάνης ξεδιπλώνει την ιστορία των εμβολίων και τις μεγάλες επιδημίες που συνέβαλαν στην ανάπτυξή τους.

Χολέρα

Η πρώτη πανδημία χολέρας που έχει αναφερθεί συνέβη στη Ινδία την περίοδο 1817- 1823 και σκότωσε 15 εκατομμύρια ανθρώπους. Από την Ινδία πέρασε στην κεντρική Ασία, τη Μέση Ανατολή, την Κίνα, την Ινδονησία και τη Ρωσία, προκαλώντας το θάνατο σε πάνω από 40 εκατομμύρια ανθρώπους.

Η δεύτερη πανδημία συνέβη το 1829 με 1851 στη Ρωσία, την Ουγγαρία, τη Γερμανία, την Αγγλία, τη Γαλλία, τον Καναδά, τις ΗΠΑ, την Αίγυπτο και τη Σ. Αραβία με απολογισμό 522.000 θανάτους. Μόνο στην Αμερική πέθαναν 150.000 άνθρωποι, μεταξύ των οποίων και ο 11ος πρόεδρος των ΗΠΑ, James K. Polk. Ο Polk πέθανε τον Ιούνιο του 1849, σε ηλικία 54 ετών.

Η τρίτη πανδημία συνέβη το 1852-1860 κυρίως στη Ρωσία με 1 εκατομμύρια νεκρούς.

Η πανδημία εξαπλώθηκε στην Ινδονησία, τις Φιλιππίνες, την Κορέα, το Ιράν, το Ιράκ, την αραβική χερσόνησο, την Κίνα και την Ιαπωνία. Το 1854 έφτασε στο Σικάγο, όπου προκάλεσε 3.500 θανάτους.

Η τέταρτη πανδημία συνέβη το 1863 με 1875, κυρίως στην Ευρώπη και την Αφρική με 448.000 θανάτους και ακολούθησε η επόμενη πανδημία το 1881 με 1896, κυρίως στην Ευρώπη. Αυτή ήταν και η τελευταία σοβαρή επιδημία στη Ευρώπη, λόγω της βελτίωσης των συστημάτων ύδρευσης και αποχέτευσης και των συνθηκών διαβίωσης.

Επίσης επιδημίες συνέβησαν, στη Ρωσία, την Αίγυπτο, την Περσία, την Αμερική και την Ιαπωνία. Το σύνολο των νεκρών στη Ευρώπη ήταν 250.000 και στον υπόλοιπο κόσμο 550.000.

Η έκτη πανδημία συνέβη το 1899 με 1923, κυρίως στη Ρωσία με 500.000 νεκρούς, στις Φιλιππίνες με 200.000 νεκρούς και στην Ινδία με 800.000 νεκρούς. Η εβδόμη πανδημία συνέβη το 1961 με 1970, στην Ινδονησία, την Ινδία, τη Ρωσία, τη βόρειο Αφρική και την Ιταλία με μερικές δεκάδες χιλιάδες νεκρούς.

Το 1991 επιδημία στο Περού προκάλεσε το θάνατο σε 10.000 άτομα. Το 2009 αναφέρονται κρούσματα στη Ινδία, την Αφρική, την Κίνα και τα νησιά Marshall.

Μια ακόμη επιδημία χολέρας καταγράφηκε στην Αιτή τον Οκτώβριο του 2010 λόγω της έλλειψης καθαρού νερού, μετά από καταστρεπτικό σεισμό. Τα κρούσματα ήταν πάνω από 150.000 και οι νεκροί πάνω από 4.800.

Το 2017 στην Υεμένη που πλήττεται ακόμη από εμφύλιο πόλεμο, πάνω από 2.500 άτομα πέθαναν από επιδημία χολέρας. Μέχρι σήμερα έχουν καταγραφεί περισσότερα από 1 εκατομμύρια κρούσματα στη χώρα, εξαιτίας της ανθρωπιστικής κρίσης και του χαμηλού βιοτικού επιπέδου.

Συνολικά, από το 1817 μέχρι σήμερα πέθαναν πάνω από 45 εκατομμύρια άνθρωποι από τη χολέρα.

Η συμβολή του μικροσκοπίου στην καταπολέμηση των νόσων

Το πρώτο μικροσκόπιο ανακαλύφθηκε από έναν Ολλανδό υφασματοπώλη τον Leeuwenhoek το 1660, που ήθελε να βλέπει τις λεπτομέρειες στην ύφανση των ρούχων, αλλά η χρυσή εποχή της χρήσης του άρχισε μετά το 1850 με τους επιστήμονες Louis Pasteur, John Lister, Filippo Pacini και Robert Koch.

Ο πρώτος, που ανακάλυψε το μικρόβιο της χολέρας (Vibrio cholera) ήταν ο Ιταλός ιατρός Filippo Pacini το 1854 κατά τη διάρκεια μιας επιδημίας στη Φλωρεντία.

Δυστυχώς η ιταλική ιατρική κοινότητα αγνόησε παντελώς την ανακάλυψη του Pacini, γιατί δεν πίστεψε ότι ασθένειες όπως η χολέρα, ο τυφοειδής πυρετός και άλλες οφείλονταν σε μικρόβια. Οι ασθένειες αυτές θεωρούνταν απλώς μιάσματα.

Την ίδια χρονιά ο Βρετανός ιατρός John Snow απέδειξε ότι η χολέρα μεταδιδόταν με μολυσμένο νερό και όχι με τον αέρα, όπως πίστευαν εκείνη την εποχή.

Το 1865, κατά τη διάρκεια επιδημίας χολέρας στη Μασσαλία, ο Pasteur έκανε μια σειρά από πειράματα για να εντοπίσει το μικρόβιο χωρίς όμως αποτέλεσμα. Το 1868 σε ηλικία 44 χρονών υπέστη εγκεφαλικό επεισόδιο με αποτέλεσμα την παράλυση της αριστερής του πλευράς.

Τότε και για πρώτη φορά αποφάσισε να πάρει βοηθούς και μάλιστα γιατρούς. Μεταξύ αυτών, ήταν και ο ιατρός Chamberland.

Το μικρόβιο της χολέρας ανακαλύφθηκε ξανά το 1883 από το Γερμανό ιατρό Robert Koch. Τότε η ιατρική κοινότητα απεδέχθη ότι πράγματι ασθένειες όπως η χολέρα οφείλονταν σε μικρόβια.

Εμβόλιο κατά της χολέρας

Το 1879, ο Chamberland, βοηθός του Pasteur, ανακάλυψε τυχαία το εμβόλιο κατά της χολέρας. Εμβολίασε κοτόπουλα με εμβόλιο που κατασκεύασε από παλιά καλλιέργεια υλικού από κοτόπουλα, που έπασχαν από χολέρα και διαπίστωσε ότι τα εμβολιασμένα κοτόπουλα δε νοσούσαν.

Παρ’ όλο που το εμβόλιο ανακαλύφθηκε το 1879, τα πρώτα εμβόλια κατά της χολέρας κυκλοφόρησαν το 1917.

Το 1894 ο Γερμανός Pfeiffer, που εργαζόταν με τον Koch, διαπίστωσε ότι όταν μόλυνε με μικρόβια χολέρας ινδικά χοιρίδια που προηγουμένως είχαν εμβολιαστεί, δεν παρουσίαζαν τη νόσο.

Ακολούθως, χρησιμοποίησε το πλάσμα από τα ζώα αυτά, το πρόσθετε σε ζωντανά μικρόβια της χολέρας και παρατήρησε ότι τα μικρόβια αυτά γίνονταν ανενεργά. Το φαινόμενο αυτό το ονόμασε βακτηριόλυση.

Από τότε κυκλοφόρησαν πολλά ενέσιμα εμβόλια που περιείχαν ίσα μέρη από τους ορότυπους Ogawa και Inaba. Τα τελευταία χρόνια παρασκευάστηκαν 2 εμβόλια κατά της χολέρας. Το πρώτο είναι ολοκυτταρικό με νεκρά μικρόβια και το δεύτερο με ζωντανά εξασθενημένα μικρόβια. Και τα δύο χορηγούνται από το στόμα.

Το νεότερο εμβόλιο κατά της χολέρας είναι το αδρανοποιημένο ολοκυτταρικό Dukoral, το οποίο χορηγείται από το στόμα σε άτομα από δύο ετών και άνω.

Πηγή: Σύντομη Ιστορία των Εμβολίων, Δρ Νίκος Περσιάνης, Παιδίατρος, Παιδιατρική Εταιρεία Κύπρου,  www.child.org.cy