Το ποσοστό επιβίωσης ογκολογικών ασθενών πέντε χρόνια μετά την αρχική διάγνωση, έχει αυξηθεί από 15% που ήταν το 1989 σε 47 με 62% σήμερα. Οι νέες θεραπείες σώζουν ζωές, την ίδια όμως στιγμή ενδέχεται να επηρεάσουν την καθημερινότητα. Μία από τις πιο συχνές παρενέργειας, τόσο της χημειοθεραπείας, όσο και της ακτινοβολίας ή λοιπών φαρμάκων είναι οι αλλαγές στη γεύση και στη όσφρηση. Υπολογίζεται πως περίπου 4 στους 10 ασθενείς θα παραπονεθούν για γευστικές αλλαγές κατά τη διάρκεια της θεραπείας. Η σημασία της διαχείρισης αυτής της παρενέργειας είναι μεγάλη, καθώς η διατήρηση του σωματικού βάρους και η επαρκής πρόσληψη διατροφικών συστατικών καθορίζουν σε μεγάλο βαθμό την αποτελεσματικότητα της θεραπείας και το προσδόκιμο ζωής.
Γιατί αλλάζουν η γεύση και ή όσφρηση;
Στην πραγματικότητα η γεύση είναι συνδυασμός τριών αισθήσεων: της οσμής, της υφής και της θερμοκρασίας. Κατά την μάσηση της τροφής οι διαφορετικές γεύσεις ενεργοποιούνται από ειδικούς υποδοχείς που βρίσκονται στους γευστικούς κάλυκες, της γλώσσας, της στοματικής κοιλότητας και του οισοφάγου. Οι επιστήμονες υποθέτουν πως η αντικαρκινική θεραπεία δεν καταστρέφει μόνο τα επικίνδυνα κύτταρα των βαλλόμενων περιοχών, αλλά και υγιή όπως εκείνα των γευστικών υποδοχέων. Επιπλέον, τόσο η χρόνια φλεγμονή που προκαλεί η νόσος στον οργανισμό, όσο και αλλαγές στον πληθυσμό των καλών μικροβίων που ζουν στο έντερο ενδέχεται να προκαλέσουν τη συγκεκριμένη παρενέργεια. Κάπως έτσι λοιπόν, τα νευρικά σήματα της γεύσης δεν ταξιδεύουν καθόλου προς τον εγκέφαλο, ή σε κάποιες περιπτώσεις ακολουθούν λάθος μονοπάτια.
Πως να διαχειριστείτε τις ποιο κοινές αλλαγές γεύσης;
Οι αλλαγές στη γεύση και στην όσφρηση στις περισσότερες περιπτώσεις δεν είναι μόνιμες και επιλύονται μερικούς μήνες μετά την ολοκλήρωση των θεραπειών. Κατά τη διάρκεια όμως αυτών είναι σημαντικό να γνωρίζετε έξυπνους τρόπους για να τις διαχειριστείτε και να διατηρήσετε τις διατροφικές σας συνήθειες όσο πιο κοντά γίνεται στις συνηθισμένες. Ακολουθούν μερικές πρακτικές συμβουλές, που ίσως σας φανούν χρήσιμες.
Εάν τα φαγητά σας φαίνονται άγευστα
Χρησιμοποιείστε περισσότερα μπαχαρικά της αρεσκείας σας, όπως λεμόνο, τζίντζερ, πιπέρι, τσίλι, κανέλα, μέλι και άλλα. Εάν η διατροφή σας το επιτρέπει χρησιμοποιείστε ακόμη και έτοιμες σος που θα βρείτε στο σούπερ μάρκετ.
Εάν σας ενοχλούν οι έντονες γεύσεις
Αποφύγετε τα πολύ όξινα ή καυτερά φαγητά. Ακόμη, ίσως χρειαστεί να περιορίσετε τα αναψυκτικά, και τσίχλες ή καραμέλες με έντονες γεύσεις όπως η μέντα. Δώστε έμφαση σε ουδέτερες γεύσεις, όπως εκείνη των ζυμαρικών, της βραστής πατάτας ή του κοτόπουλου. Για τα ροφήματα χρησιμοποιείστε καλαμάκι.
Εάν τα φαγητά σας φαίνονται αλμυρά
Δοκιμάστε υποκατάστατα αλατιού, αποφύγετε τα αλμυρά τυριά και τα αλλαντικά. Και πάλι δώστε έμφαση σε μυρωδικά και μπαχαρικά που σας αρέσουν.
Εάν αισθάνεστε μεταλλική γεύση
Δοκιμάστε να μαρινάρετε το κρέας σε λεμόνι ή κρασί. Πιπιλίστε μερικά κομμάτια φρούτων που σας αρέσουν για να δροσίσετε το στόμα σας. Ακόμη χρησιμοποιείστε πλαστικά αντί για μεταλλικά μαχαιροπήρουνα.
Εάν σας ενοχλούν οι έντονες μυρωδιές
Αποφύγετε το μαγείρεμα, και ζητείστε βοήθεια από κάποιο αγαπημένο σας πρόσωπο που θα προετοιμάσει το φαγητό για εσάς. Επιπλέον, δοκιμάστε να καταναλώσετε το γεύμα σας σε θερμοκρασία δωματίου ή κρύο.
Τέλος, κρατήστε τη στοματική κοιλότητα καθαρή βουρτσίζοντας τα δόντια σας ή κάνοντας πλύση με μαγειρική σόδα και αλατόνερο πριν τα γεύματα.
Ήβη Παπαϊωάννου, RDN, MS, MBA Διαιτολόγος, Διατροφολόγος Μέλος της Ακαδημίας Διατροφής και Διαιτολογίας, ΗΠΑ [email protected]
Βιβλιογραφία van Oort S, Kramer E, de Groot JW, Visser O Taste alterations and cancer treatment. Curr Opin Support Palliat Care. 2018 Jun;12(2):162-167. Murtaza B, Hichami A, Khan AS, Ghiringhelli F and Khan NA (2017) Alteration in Taste Perception in Cancer: Causes and Strategies of Treatment. Front. Physiol. 8:134.
