Η κα Κάτια Βήχα, χειρουργός με ειδίκευση στον μαστό μιλάει στο healthview για την προσέγγιση της μασκεκτομής και τις δύσκολες αποφάσεις…
Όταν μία γυναίκα διαγνωστεί με καρκίνο του μαστού, έρχεται αντιμέτωπη με διαφορετικές επιλογές θεραπείας. Μία από αυτές είναι αν θα κάνει ριζική μαστεκτομή ή θα διατηρήσει τον μαστό της με μερική μαστεκτομή και ακτινοθεραπεία. Όπως μας λέει η κα Κάτια Βήχα, «η τάση παγκοσμίως στον καρκίνο του μαστού είναι να διατηρηθεί ο μαστός, χωρίς να τίθεται σε κίνδυνο η ζωή της γυναίκας ή να είναι χειρότερο το ογκολογικό αποτέλεσμα»
Κα Βήχα ποιες είναι οι τάσεις διεθνώς, αναφορικά με την επιλογή ή μη της μαστεκτομής;
«Παγκοσμίως, οι ριζικές χειρουργικές τεχνικές όπως η ριζική μαστεκτομή, χρησιμοποιούνται όλο και λιγότερο για την αντιμετώπιση του καρκίνου του μαστού. Η τάση των χειρουργών σε όλο τον κόσμο είναι να διατηρηθεί ο μαστός, χωρίς να τίθεται σε κίνδυνο η ζωή της γυναίκας ή να είναι χειρότερο το ογκολογικό αποτέλεσμα. Σε κάθε περίπτωση η απόλυτη προτεραιότητα είναι η θεραπεία του καρκίνου είτε με μαστεκτομή είτε με χειρουργική τεχνική διατήρησης του μαστού. Προσωπικά, ενημερώνω αναλυτικά κάθε ασθενή μου για τις επιλογές που υπάρχουν στη δική της περίπτωση, καθώς και για τα βήματα που θα πρέπει να ακολουθήσουμε αναλόγως την τελική απόφαση για διατήρηση ή μη του μαστού. Είναι πολύ σημαντικό για την ασθενή να παίρνει απαντήσεις σε όλες τις απορίες που συνεχώς προκύπτουν μέχρι τη λήψη της τελικής απόφασης».
Να διευκρινίσουμε, πέρα από το προφανές, το τι είναι η ριζική και τι μερική μαστεκτομή;
«Στην ριζική μαστεκτομή γίνεται ολική αφαίρεση του ενός ή και των δύο μαστών. Στις περισσότερες περιπτώσεις, η χειρουργική επέμβαση για διηθητικό καρκίνο του μαστού μπορεί να περιλαμβάνει και λεμφαδενικό καθαρισμό της μασχάλης. Στην μερική μαστεκτομή, η οποία κερδίζει έδαφος τα τελευταία χρόνια, αφαιρείται ο όγκος και φυσιολογικός ιστός γύρω από τον όγκο σε ένα ασφαλές όριο (τουλάχιστον 2 χιλιοστά) ώστε να διασφαλιστεί ότι δεν υπάρχουν καρκινικά κύτταρα σε αυτή την περιοχή. Αυτό είναι το λεγόμενο επαρκές χειρουργικό όριο, το οποίο αποτελεί μεν θέμα αντιπαράθεσης στην επιστημονική κοινότητα, αλλά τα δύο χιλιοστά απόσταση από τον όγκο, θεωρείται αποδεκτό όριο. Στην μερική μαστεκτομή μετεγχειρητικά γίνεται ακτινοθεραπεία».
Τελικά ποιος και πως επιλέγει ανάμεσα σε ριζική ή μερική μαστεκτομή;
«Το πρώτο στοιχείο που πρέπει να γνωρίζει μία γυναίκα που διαγνώστηκε με καρκίνο του μαστού είναι ότι τα στοιχεία δείχνουν πως για τον καρκίνο του μαστού σε πρώιμο στάδιο, δεν υπάρχει καμία διαφορά στην επιβίωση μεταξύ ριζικής μαστεκτομής και μερικής μαστεκτομής με ακτινοβολία. Το θέμα είναι ποια επιλογή είναι κατάλληλη για τη συγκεκριμένη ασθενή. Η θεραπεία είναι απόλυτα εξατομικευμένη. Οι περισσότερες γυναίκες θα ήθελαν να πάρει την απόφαση ο γιατρός καθώς ανησυχούν ότι μπορεί να κάνουν την λάθος επιλογή. Με ρωτάνε “εσείς τι θα κάνατε αν στη θέση μου ήταν η μητέρα σας;”. Σε αυτό το στάδιο περνάμε πολλή ώρα μαζί συζητώντας τις επιλογές, ώστε η απόφαση να ληφθεί τελικά από κοινού, για να αισθάνεται η ασθενής ήρεμη και ασφαλής. Υπάρχει μια αναστάτωση καθώς είναι φυσιολογικό η γυναίκα να θέλει να «φύγει» ο καρκίνος από τον οργανισμό της το συντομότερο δυνατό με οποιοδήποτε τρόπο. Την τελική απόφαση όμως για το αν θα γίνει ριζική ή μερική μαστεκτομή και ακτινοθεραπεία θα την πάρει η ίδια, αφού έχει ενημερωθεί για τα πάντα από τον γιατρό της».
Υπάρχουν και αν ναι, τι δείχνουν οι συγκριτικές μελέτες για τη ριζική και την μερική μαστεκτομή;
«Έξι τυχαιοποιημένες δοκιμές έχουν συγκρίνει τη χειρουργική επέμβαση διατήρησης μαστού με τη ριζική μαστεκτομή και σε καμία δεν διαπιστώθηκαν αυξημένα ποσοστά επιβίωσης σε σχέση με την άλλη. Άλλες μελέτες δείχνουν ότι οι γυναίκες με καρκίνο του μαστού πρώιμου σταδίου που κάνουν χειρουργική επέμβαση διατήρησης του μαστού και ακτινοθεραπεία έχουν τα ίδια ποσοστά επιβίωσης με τις γυναίκες που υποβάλλονται σε ριζική μαστεκτομή.
Από τις μελέτες λοιπόν φαίνεται πως δεν υπάρχει σωστή και λάθος επιλογή. Ο γιατρός θα εξηγήσει τις επιλογές και από εκεί και πέρα η επιλογή είναι προσωπική Καταλαβαίνω πως είναι ένα φορτίο για την γυναίκα, καθώς πρέπει να γίνει σε μία συναισθηματικά φορτισμένη εποχή στη ζωή της. Τα συναισθήματα, τα θέλω, οι προτεραιότητες, παίζουν όλα ρόλο στην απόφαση που θα πάρει η κάθε γυναίκα. Ακόμα κι αν έχουμε περίπου ίδια δεδομένα, κάποια μπορεί να επιλέξει την μερική μαστεκτομή για να διατηρήσει όσο το δυνατόν μεγαλύτερο μέρος του μαστού της. Κάποια άλλη μπορεί όμως να αποφασίσει να κάνει ριζική μαστεκτομή αν αυτό της δημιουργεί μεγαλύτερη ασφάλεια».
Άρα καταληκτικά είναι ασφαλής επιλογή η μερική μαστεκτομή;
«Το αν η μερική μαστεκτομή είναι ασφαλής επιλογή, σχετίζεται με το ποσοστό μαστού που χρειάζεται να αφαιρεθεί προκειμένου να αφαιρεθεί ο καρκίνος με επαρκές χειρουργικό όριο, όπως είπαμε προηγουμένως, σε σύγκριση με το συνολικό μέγεθος του μαστού, λαμβάνοντας φυσικά υπόψη το σημείο που βρίσκεται ο όγκος στον μαστό. Σε ορισμένες περιπτώσεις, ειδικά εάν υπάρχει μεγάλος όγκος ή αποδεδειγμένα καρκίνος και στους λεμφαδένες ή απομακρυσμένες μεταστάσεις, μπορεί να συνιστάται χημειοθεραπεία ή ορμονοθεραπεία πριν από την επέμβαση. Αυτό θα βοηθήσει στη συρρίκνωση του όγκου πριν από τη χειρουργική επέμβαση καρκίνου του μαστού».
Είναι σωστή στιγμή να πούμε και για την αποκατάσταση;
«Αυτό είναι γενικότερο και συνήθως έρχεται μετά την απόφαση για το είδος της χειρουργικής επέμβασης. Υπάρχει όμως και η ογκοπλαστική, οι τεχνικές δηλ. που χρησιμοποιούνται στη χειρουργική του μαστού και έχουν αφενός στόχο την πλήρη αφαίρεση της κακοήθειας και -ταυτόχρονα- την αποκατάσταση της παραμόρφωσης του μαστού που προκαλείται από την επέμβαση. Με αυτή την προσέγγιση υπάρχει γρήγορα και καλό αισθητικό αποτέλεσμα και δίνεται η δυνατότητα ανακατανομής της απώλειας όγκου από το μαστό κι έτσι μπορεί να γίνει μερική μαστεκτομή και σε μεγαλύτερους όγκους».
Σε ποιες περιπτώσεις δεν υπάρχει δυνατότητα μερικής μαστεκτομής;
«Μερικές γυναίκες μπορεί να μην έχουν επιλογή, καθώς ογκολογικά η μόνη κατάλληλη χειρουργική επιλογή για αυτές είναι η ριζική μαστεκτομή. Περίπου το 25% των γυναικών θα χρειαστούν ριζική μαστεκτομή, αλλά για το υπόλοιπο 75%, υπάρχει δυνατότητα επιλογής. Αυτό όμως θα το πει ο χειρουργός μαστού, ο οποίος γνωρίζοντας κάθε λεπτομέρεια για τον συγκεκριμένο καρκίνο της γυναίκας, θα πει εάν υπάρχει η επιλογή μεταξύ ριζικής και μερικής μαστεκτομής με συνοδό ακτινοθεραπεία. Συνήθως ο κύριος παράγοντας κι αυτό που εξετάζει ο χειρουργός μαστού για να προσδιορίσει εάν η μερική μαστεκτομή είναι η κατάλληλη χειρουργική θεραπεία, είναι το μέγεθος του όγκου σε σχέση με το μέγεθος του μαστού. Δεν είναι όμως μόνο τα ιατρικά κριτήρια που πρέπει να λαμβάνουμε υπόψιν. Οι προσωπικές συνθήκες και ανάγκες κάθε γυναίκας αποτελούν σημαντικούς παράγοντες και οφείλουμε να δημιουργούμε τη σχέση με τις γυναίκες, ώστε να μπορούν να τις εκφράσουν. Ορισμένες ασθενείς μου, για παράδειγμα, που ζουν σε απομακρυσμένες περιοχές, επιλέγουν τη ριζική μαστεκτομή γιατί πρακτικά δεν υπάρχει η δυνατότητα να κάνουν ακτινοθεραπείες στον τόπο τους».
Τελικά πότε ενδείκνυται η ριζική μαστεκτομή;
«Στην Ελλάδα, έχω παρατηρήσει ότι πολλές γυναίκες επιλέγουν τελικά τη ριζική μαστεκτομή, με μόνο κριτήριο τον φόβο. Προσωπικά για να οδηγήσω στη σωστότερη απόφαση, προσπαθώ πάντα να νιώσει ασφαλής η ασθενής με βάση τα επιστημονικά δεδομένα και να ξέρει ότι δεν είναι μονόδρομος η μαστεκτομή. Εάν υπερισχύει τελικά ο φόβος, σέβομαι την απόφαση της γυναίκας. Πάντως για να απαντήσω ακριβώς, η ριζική μαστεκτομή μπορεί να είναι η καλύτερη χειρουργική επιλογή όταν:
- Υπάρχουν δύο ή περισσότεροι όγκοι -πολυκεντρικοί όγκοι– σε διαφορετικά τεταρτημόρια του μαστού, που δεν μπορούν να αφαιρεθούν με μία μόνο ευρεία εκτομή.
- Ο όγκος είναι μεγάλος σε σχέση με το μέγεθος του μαστού. Σε ορισμένες περιπτώσεις, η χημειοθεραπεία πριν από τη χειρουργική επέμβαση μπορεί να συρρικνώσει μεγάλους καρκίνους για να καταστεί δυνατή η διατήρηση του μαστού με μερική μαστεκτομή. Αυτή η θεραπεία ονομάζεται νεοεπικουρική και γίνεται σε περιπτώσεις μη πρώιμου καρκίνου, σε περιπτώσεις διαγνωσμένων λεμφαδενικών μεταστάσεων από όγκους υψηλού βαθμού κακοήθειας, στο φλεγμονώδη καρκίνο και σε καρκινώματα με ειδικά βιολογικά χαρακτηριστικά, όπως τριπλά αρνητικά ή HER-2 θετικά καρκινώματα.
Άρα να πούμε καταληκτικά ότι η επιλογή της θεραπείας είναι απόλυτα προσωποποιημένη. Μπορεί στη μαστογραφία να εμφανίζονται διάχυτες ανωμαλίες, όπως εκτεταμένες περιοχές ύποπτων ασβεστώσεων, οι οποίες μπορεί να σχετίζονται με ενδοπορικό καρκίνωµα in situ (DCIS) µια πρώιµη µορφή καρκίνου του µαστού και να απαιτείται ριζική μαστεκτομή. Αντιθέτως, ένα επιθετικό, υψηλού βαθμού διηθητικό καρκίνωμα, που έχει εξαπλωθεί στους λεμφαδένες, είναι δυνατό αντιμετωπιστεί επιτυχώς με χειρουργική επέμβαση διατήρησης του μαστού».
Δεν αναφερθήκαμε περισσότερο στην ακτινοθεραπεία. Υπάρχουν περιπτώσεις που δεν συνιστάται;
«Πρώτα από όλα, στην εγκυμοσύνη: Η ακτινοβολία μπορεί να βλάψει το έμβρυο. Μπορεί όμως να γίνει μετά τον τοκετό. Επίσης σε περιπτώσεις αυτοάνοσων νοσημάτων του συνδετικού ιστού, όπως το σκληρόδερμα ή ο συστηματικός ερυθηματώδης λύκος, μπορεί να κάνουν τη γυναίκα ιδιαίτερα ευαίσθητη στις παρενέργειες της ακτινοθεραπείας.
Εάν έχει γίνει προηγούμενη ακτινοθεραπεία στον ίδιο μαστό ή στην ίδια πλευρά του θώρακα. Γενικά, η ακτινοθεραπεία στο μαστό μπορεί να γίνει μόνο μία φορά, εκτός από πολύ σπάνιες περιπτώσεις».
Να τελειώσουμε με ένα θετικό μήνυμα;
Αν μπορούσα να απευθυνθώ στις γυναίκες θα έλεγα ότι το πρώτο πράγμα είναι η έγκαιρη διάγνωση. Υπάρχει πλέον και το πρόγραμμα δωρεάν προσυμπτωματικού ελέγχου μαστών «Φώφη Γεννηματά» και μπορούν να κάνουν εύκολα και δωρεάν ψηφιακή μαστογραφία. Από εκεί η ιατρική επιστήμη μπορεί να δώσει απαντήσεις. Η ιατρική ομάδα με τον ογκολόγο και τον χειρουργό μαστού που θα αναλάβει, μπορεί πια να δώσει με μεγαλύτερη ασφάλεια σε σχέση με το παρελθόν, τις επιλογές που υπάρχουν για να επιτευχθεί το καλύτερο δυνατό ογκολογικό αποτέλεσμα. Έτσι η κάθε γυναίκα θα πάρει βοήθεια για να πάρει και την καλύτερη απόφαση, σύμφωνα με την περίπτωση της και τις δικές της ανάγκες.
