Στις 11 Μαρτίου 2020, ο ΠΟΥ κήρυξε την COVID-19 παγκόσμια πανδημία. Τρία και πλέον χρόνια μετά (στις 5 Μαΐου 2023) κήρυξε το τέλος της κατάστασης εκτάκτου ανάγκης για την πανδημία Covid-19.
«Με ελπίδα, κηρύσσω το τέλος της παγκόσμιας κατάστασης εκτάκτου ανάγκης για την Covid-19» δήλωσε ο γενικός διευθυντής του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας Τέντρος Αντάνομ Γκεμπρεγέσους.
Σήμερα τέσσερα χρόνια μετά και το healthview.gr απευθύνεται σε επιστήμονες που είχαν πρωταγωνιστικό ρόλο με τον ένα ή άλλο τρόπο τα προηγούμενα χρόνια, για να ακούσει τις απόψεις τους αναφορικά με την πανδημία.
O Νίκος Χαρδαλιάς, νυν περιφερειάρχης Αττικής, «μπήκε» στη ζωή όλων των Ελλήνων μέσα από τις καθημερινές ενημερώσεις του υπουργείου Υγείας για την εξέλιξη του κορονοϊού στη χώρα μας. Ο τότε υφυπουργός Πολιτικής Προστασίας και Διαχείρισης Κρίσεων είχε αναλάβει τη διαχείριση της υγειονομικής κρίσης και την ενημέρωση των πολιτών γύρω από τα εκάστοτε μέτρα της κυβέρνησης για τον κορονοϊό. Συχνά προχωρούσε σε έντονες παρατηρήσεις όταν η επιδημιολογική εικόνα της χώρας επιδεινωνόταν και οι πολίτες δεν τηρούσαν τα μέτρα. Μια καθημερινότητα που τον έκανε ιδιαίτερα δημοφιλή σε όλους. «Μείνετε σπίτι, μη γκρεμίσουμε ότι χτίσαμε», ήταν μια από τις πολλές εκκλήσεις του κατά τη διάρκεια του «Μένουμε Σπίτι».
Τι άφησε ως εμπειρία η συγκεκριμένη πανδημία;
Είναι γεγονός ότι βρεθήκαμε αντιμέτωποι με μία κατάσταση η οποία έμοιαζε με σενάριο επιστημονικής φαντασίας. Ολόκληρη η διεθνής κοινότητα αιφνιδιάστηκε από την πανδημική αυτή κρίση. Κληθήκαμε να εφαρμόσουμε πρωτόγνωρα υγειονομικά πρωτόκολλα πρόληψης και κοινωνικής αποστασιοποίησης. Επιπλέον, είχαμε να αντιμετωπίσουμε –και μιλάω σε παγκόσμιο επίπεδο- μια παράλληλη επιδημία παραπληροφόρησης και συνωμοσιολογίας, τόσο ως προς τη σοβαρότητα της ασθένειας όσο και κυρίως ως προς την αποτελεσματικότητα των μέτρων προστασίας και στη συνέχεια, των παραγόμενων εμβολίων.
Ήταν μια σκληρή δοκιμασία για όλους. Η απόλυτη αποφασιστικότητα με την οποία η κυβέρνηση αντιμετώπισε εξαρχής την απειλή, η χάραξη μιας συγκεκριμένης στρατηγικής, η στενή συνεργασία με το επιστημονικό προσωπικό, η προσήλωσή μας στη διαφύλαξη της δημόσιας υγείας ήταν οι καθοριστικοί παράγοντες στην επιτυχημένη διαχείριση αυτής της κρίσης. Αξιοποιήσαμε κάθε μέσο που είχαμε, με τον χρόνο να είναι αμείλικτα εναντίον μας. Κι όμως τα καταφέραμε. Δημιουργήσαμε νέα ψηφιακά εργαλεία, μια πρωτοποριακή διαδικασία ιχνηλάτησης των κρουσμάτων, μία σειρά εμβολιαστικών κέντρων για την αντιμετώπιση των αναγκών μαζικού εμβολιασμού του πληθυσμού. Η Πολιτική Προστασία αναδείχθηκε ως η πραγματική ασπίδα προστασίας για κάθε πολίτη και αισθάνομαι υπερήφανος που ηγήθηκα αυτής της προσπάθειας. Πολύτιμος σύμμαχος, ήταν η κοινωνία, με την ωριμότητα που επέδειξε στην τήρηση των μέτρων – που όλοι ξέραμε πόσο επώδυνα θα ήταν – αντιλαμβανόμενη πλήρως τον κίνδυνο και τη σημασία της δύσκολης αυτής προσπάθειάς μας. Από τη δοκιμασία αυτή βγήκαμε πιο δυνατοί. Ένα πολύτιμο μάθημα ευθύνης, ένα στοίχημα ευθύνης για όλους μας. Ήταν ο συνδυασμός της στενής συνεργασίας όλων των εμπλεκόμενων φορέων και της βούλησης του ελληνικού λαού να θυσιάσει πολλά πράγματα την περίοδο της πανδημικής κρίσης, που έφεραν το θετικό αποτέλεσμα.
Τι θα αλλάζατε στις αποφάσεις που λήφθηκαν, αν είχατε τη δυνατότητα;
Είχαμε να αντιμετωπίσουμε έναν αόρατο, άγνωστο, απρόβλεπτο εχθρό. Έπρεπε να ληφθούν δύσκολες αποφάσεις οι οποίες θα άλλαζαν την καθημερινότητα των πολιτών, θα επηρέαζαν σε πολλές περιπτώσεις και την οικονομική τους κατάσταση. Μπορώ να αναφερθώ στην περίπτωση της Θεσσαλονίκης όπου είχαμε αρνητικές ενδείξεις για την πορεία της επιδημίας. Τώρα, με την απόσταση του χρόνου και την ασφάλεια που αυτή προσφέρει, θα έλεγα ότι ίσως έπρεπε να είχαν ληφθεί νωρίτερα τα μέτρα. Τότε όμως η κατάσταση ήταν πολύ ρευστή, τα στοιχεία τα οποία οι επιστήμονες είχαν στη διάθεσή τους άλλαζαν συνεχώς, έπρεπε επομένως με ατελή ουσιαστικά πληροφόρηση να ληφθούν δύσκολες πολιτικές αποφάσεις. Όπως ένα δραστικό lockdown με τις αναπόφευκτες οικονομικές συνέπειες. Στη διαχείριση αυτής της κρίσης, μιας παγκόσμιας κρίσης, υπήρξαν ορισμένες αρρυθμίες. Παρ΄ όλα αυτά στην Ελλάδα καταφέραμε να μειώσουμε κατά πολύ τους κινδύνους για τη δημόσια υγείας και την οικονομία. Μάλιστα, τα πρωτόκολλα που εφαρμόσαμε, υιοθετήθηκαν στην πορεία και από τις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες.
Πόσο έχουμε «τελειώσει» με το θέμα πανδημία;
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας ανακοίνωσε τον περασμένο Μάιο ότι η πανδημία COVID-19 δεν αποτελεί πλέον παγκόσμια έκτακτη ανάγκη, αλλά η λοίμωξη εξακολουθεί να αποτελεί απειλή για τη δημόσια υγεία. Επομένως κηρύξαμε το τέλος του ύψιστου επιπέδου υγειονομικού συναγερμού, όχι όμως και το τέλος του υψηλού επιπέδου ετοιμότητας. Έχουμε πλέον περάσει σε μία νέα φάση, αυτή της μακροχρόνιας διαχείρισης.
Με το πλεονέκτημα της υψηλού επιπέδου πληθυσμιακής ανοσίας έναντι του ιού, θεωρούμε ότι η λήψη «οριζόντιων μέτρων» ανήκει στο παρελθόν. Δεν εφησυχάζουμε.
Συνεχίζουμε να τηρούμε τα γενικά μέτρα πρόληψης για τις λοιμώξεις του αναπνευστικού, προχωράμε σε άμεσο έλεγχο για έγκαιρη διάγνωση σε περίπτωση συμπτωμάτων και φυσικά ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δίνεται στα άτομα που ανήκουν σε ευπαθείς ομάδες. Με βάση τις εκτιμήσεις των ειδικών, θεωρώ ότι η πανδημία έκλεισε έναν κύκλο, ο ιός όμως είναι ανάμεσά μας και απαιτείται προσοχή από όλους μας. Και κυρίως, να μην παραλείπουμε την πιστή τήρηση των μέτρων προστασίας και τις αναμνηστικές δόσεις του εμβολιασμού, που πλέον έχει αποδειχτεί ο πιο αποτελεσματικός και αξιόπιστος σύμμαχός μας.
Ποια ανθρώπινη ιστορία θυμάστε και μπορείτε να μοιραστείτε μαζί μας;
Πολλές είναι οι ανθρώπινες ιστορίες που έχουν μείνει βαθιά χαραγμένες στη μνήμη μου. Θα ξεχωρίσω ωστόσο την περίπτωση του Εχίνου στην Ξάνθη. Ένα μεγάλο κεφαλοχώρι με αρκετές ιδιαιτερότητες, με περίπου 3.500 κατοίκους το 95% των οποίων είναι μουσουλμάνοι. Η επιβολή ολικής καραντίνας, ήταν ένα δύσκολο εγχείρημα. Βλέπετε τα μέτρα προέβλεπαν τόσο κατ’ οίκον περιορισμό όσο και απαγόρευση της μετακίνησής τους εκτός των γεωγραφικών ορίων της κοινότητας. Ο κόσμος στην αρχή ήταν τρομοκρατημένος.
Υπήρχε μεγάλη αμφισβήτηση. Οφείλω να πω ότι είχαμε εξαιρετική συνεργασία με το δήμαρχο και τους τοπικούς φορείς, προκειμένου να εξασφαλιστούν όλα όσα έπρεπε. Εν μέσω καραντίνας, πήγα για αυτοψία στην περιοχή. Και αυτό που έλεγα ήταν ότι το κράτος, μαζί με την τοπική αυτοδιοίκηση και τις υγειονομικές υπηρεσίες είναι έτοιμο να δώσει τις λύσεις που πρέπει, όμως η απάντηση στον εφιάλτη που ζούσε ο Εχίνος ήταν «μένουμε όλοι στο σπίτι»’. Τους υποσχέθηκα ότι θα επισκεπτόμουν την περιοχή όταν θα τελείωναν τα μέτρα και θα επιστρέφαμε σε συνθήκες κανονικότητας. Το έπραξα, με άλλη ιδιότητα, ως υφυπουργός Εθνικής Άμυνας. Οι κάτοικοι μου επιφύλαξαν μια πολύ θερμή υποδοχή. Τα μπαλκόνια και τα καφενεία γεμάτα, οι άνθρωποι πλησίαζαν να μιλήσουν, να χαρούν την επιστροφή στην κανονικότητα. Ήταν αν θέλετε, η αναγνώριση της προσπάθειας που έγινε από όλους. Το κράτος, την τοπική αυτοδιοίκηση, τις υγειονομικές υπηρεσίες, με στόχο την προστασία της ανθρώπινης ζωής.
