Νηστεία: Υπαρκτός ο κίνδυνος έλλειψης θρεπτικών συστατικών;

05-04-2017

Η νηστεία, όπως αυτή ορίζεται από τα ήθη και έθιμα της Ελληνικής Ορθοδοξίας, πλησιάζει στο αποκορύφωμά της την ερχόμενη εβδομάδα. Οι πιστοί ακόλουθοί της όμως, ενδεχομένως να ανησυχούν για το κατά πόσο η «στερητική» διατροφή της Σαρακοστής έχει αδειάσει τις αποθήκες των θρεπτικών συστατικών ή όχι. Με άλλα λόγια τι λένε οι ειδικοί για τις διατροφικές ελλείψεις στο τέλος της Μεγάλης Εβδομάδας;

Η διατροφή των μοναχών

Την απάντηση στο παραπάνω ερώτημα δίνει πολύ πρόσφατη μελέτη που πραγματοποιήθηκε σε μοναχούς του Αγίου Όρους. Πιο συγκεκριμένα κατά την περίοδο της νηστείας η κατανάλωση υδατανθράκων μειώνεται, για να δώσει τη θέση της σε φυτικές πηγές πρωτεΐνης. Επιπλέον, φαίνεται πως οι ανάγκες σε θρεπτικά συστατικά καλύπτονται σε μεγαλύτερο βαθμό κατά την περίοδο την νηστείας, σε σύγκριση με τις υπόλοιπες ημέρες. Όσο παράδοξο και εάν ακούγεται αυτό, πιθανολογείται πως η θρησκευτική πειθαρχία των μοναχών βελτιώνει τις διατροφικές τους συνήθειες. Αξίζει να σημειωθεί πως το μόνο θρεπτικό συστατικό στο οποίο παρατηρήθηκε σημαντική έλλειψη ήταν η βιταμίνη D. Βέβαια, η ημερήσια πρόσληψη της βιταμίνης εξαρτάται πολύ λιγότερο από τη διατροφή και πολύ περισσότερο από την έκθεση στο ήλιο.

«Κοσμικές» συνήθειες

Μπορεί κανείς να είναι δύσπιστος ως προς τα παραπάνω αποτελέσματα, αρκεί όμως να αναλογιστεί την πληθώρα ευεργετικών επιδράσεων που έχει το ισορροπημένο διαιτολόγιο ενός χορτοφάγου στην υγεία. Εξάλλου, η θρησκευτική νηστεία δεν είναι τίποτα άλλο από μία vegan ή αυστηρά χορτοφαγική διατροφή. Στην πραγματικότητα, το σύνολο των θρεπτικών συστατικών που συναντάμε στα τρόφιμα ζωικής προέλευσης, συναντώνται και σε φυτικές πηγές:

  • Σίδηρος: Τον βρίσκουμε στις φακές και τα άλλα όσπρια, στη σόγια και το σπανάκι. Η προσθήκη, ξυδιού ή άλλων όξινων συστατικών στις φυτικές πηγές του, ξεκλειδώνει των σίδηρο που είναι «παγιδευμένος» σε αυτές τις τροφές. Νηστίσιμη πηγή σιδήρου είναι και το χταπόδι.
  • Ασβέστιο: Τα αμύγδαλα, συνεπώς και το γάλα αμυγδάλου, αποτελούν μία από τις καλύτερες πηγές ασβεστίου, του συστατικού που αφορά την υγεία των οστών. Η καθημερινή του πρόσληψη είναι μεγάλης σημασίας για ενήλικες μεγαλύτερης ηλικίας, αλλά και γυναίκες στην εμμηνόπαυση. Άλλες πηγές ασβεστίου είναι τα σκούρα πράσινα λαχανικά (μπρόκολο, σπανάκι).
  • Ωμέγα 3: Τα καρύδια προσφέρουν σημαντική ποσότητα καλών ωμέγα 3 λιπαρών, τα οποία εναλλακτικά προσφέρονται από τα λιπαρά ψάρια. Τα ωμέγα 3 προστατεύουν την καρδιά, τον εγκέφαλο και τα μάτια. Άλλη νηστίσιμη πηγή ωμέγα 3 είναι τα καλαμαράκια.
  • Ψευδάργυρος: Είναι απαραίτητος για την υγεία του ανοσοποιητικού και του αναπαραγωγικού συστήματος, φροντίζει το δέρμα, τα μαλλιά και τα νύχια, συμμετέχει στο μεταβολισμό και σε αναρίθμητες ακόμη λειτουργίες του σώματος. Τις ημέρες της νηστείας θα τον βρείτε κυρίως στα όσπρια και στους ξηρούς καρπούς.

Αναντικατάστατα συστατικά

Δύο από τα συστατικά της διατροφής, οι βιταμίνες Β12 και D, είναι σχεδόν ακατόρθωτο να αναπληρωθούν μέσω της χορτοφαγικής διατροφής. Η έλλειψη βιταμίνης Β12 ενδέχεται να διαταράξει τις φυσιολογικές λειτουργίες του μεταβολισμού και της παραγωγής ερυθρών αιμοσφαιρίων. Από την άλλη μεριά, η επάρκεια της βιταμίνης D είναι ζωτικής σημασίας για τα περισσότερα όργανα του ανθρώπινου σώματος, όπως ο σκελετός, το αναπνευστικό, το ανοσοποιητικό, ο εγκέφαλος και άλλα. Θα ήταν καλή η αναπλήρωση των συστατικών μέσω των συμπληρωμάτων διατροφής, ακόμα και μετά το πέρας της νηστείας.

Η νηστεία αποτελεί ευκαιρία για να ανακαλύψετε πως η χορτοφαγική διατροφή δεν αποτελεί ένα στερητικό πρόγραμμα, αλλά μία εναλλακτική προσέγγιση που θρέφει και προσφέρει ενέργεια στο σώμα σας. Δείτε το σαν ευκαιρία να δοκιμάσετε καινούριες τροφές, όπως η πολυσυζητημένη κινόα, αλλά και για να ετοιμάσετε παραλλαγές αγαπημένων πιάτων, όπως τα φασόλια σε μορφή βελουτέ σούπας!

Ιδιαίτερη προσοχή χρειάζεται η αναπλήρωση θρεπτικών συστατικών σε ευαίσθητες ομάδες του πληθυσμού όπως οι ασθενείς, οι ενήλικες μεγαλύτερης ηλικίας και τα παιδιά.

Ήβη Παπαϊωάννου, MS, RDN

Διαιτολόγος, Διατροφολόγος

Μέλος της Ακαδημίας Διατροφής και Διαιτολογίας, ΗΠΑ

ivipapai@gmail.com
Βιβλιογραφία:

Karras SN, Persynaki A, Petróczi A, Barkans E, Mulrooney H, Kypraiou M, Tzotzas T, Tziomalos K, Kotsa K, Tsioudas AA, Pichard C, Naughton DP. Health benefits and consequences of the Eastern Orthodox fasting in monks of Mount Athos: a cross-sectional study.  Eur J Clin Nutr. 2017 Mar 22.

Trepanowski JF, Bloomer RJ. The impact of religious fasting on human health. Nutr J. 2010 Nov 22;9:57.