Η αποτελεσματικότητα των φαρμάκων για την οστεοπόρωση έχει βελτιωθεί τόσο πολύ, που αρκετοί εκτιμούν ότι σύντομα μεγάλος αριθμός ασθενών θα μπορεί να θεραπευθεί πλήρως. Ως γνωστόν, οι κυριότεροι παράγοντες που συμβάλουν στην αντιμετώπιση της οστεοπόρωσης, είναι το ασβέστιο και η βιταμίνη D, χωρίς την οποία δεν απορροφάται το ασβέστιο.
Τα τελευταία χρόνια διαθέτουμε αρκετά καινούρια και αποτελεσματικά φάρμακα για την οστεοπόρωση, χωρίς σημαντικές παρενέργειες. Η θεραπεία της οστεοπόρωσης, όμως, δεν εξαρτάται μόνο από τα φάρμακα, αλλά και από τους γιατρούς και τους ίδιους τους ασθενείς και τη συμπεριφορά τους.
Το ασβέστιο και η βιταμίνη D
Θα αναφέρω ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα που αφορά στην εφαρμογή της κλασικής θεραπείας της οστεοπόρωσης με ασβέστιο και βιταμίνη D: Το ασβέστιο δεν μας χρησιμεύει μόνο για τη δόμηση του σκελετού μας, αλλά και για τη λειτουργία όλων σχεδόν των βασικών συστημάτων του οργανισμού. Ο οργανισμός δεν μπορεί να δημιουργήσει ασβέστιο και το προσλαμβάνει με τη διατροφή. Επειδή όμως η διατροφή μας δεν είναι σταθερή, ο οργανισμός, προκειμένου να μην του λείψει το ασβέστιο, έφτιαξε μια μόνιμη αποθήκη, τον σκελετό του. Έτσι, κάθε φορά που του χρειάζεται ασβέστιο κινητοποιεί το ορμονικό του σύστημα (παραθορμόνη), το αποσπά από τον σκελετό και το χρησιμοποιεί σύμφωνα με τις ανάγκες του.
Η ουσία που είναι υπεύθυνη για την πρόσληψη του ασβεστίου , αλλά και για την αποστολή του στα οστά, είναι η βιταμίνη D. Επομένως, ακόμη και εάν έχουμε άφθονη παροχή ασβεστίου με τη διατροφή, ο οργανισμός δεν μπορεί να το χρησιμοποιήσει εάν δεν διαθέτει επαρκή βιταμίνη D. Σε αυτή την περίπτωση το ασβέστιο δεν απορροφάται και αποβάλλεται από το έντερο.
Ιατρικές μελέτες έχουν δείξει ότι η βιταμίνη D είναι απαραίτητη και για τον νευρομυϊκό συντονισμό του μυϊκού συστήματος. Χωρίς αυτήν το άτομο δεν μπορεί να βαδίσει σωστά και ειδικά στους ηλικιωμένους που πάσχουν από οστεοπόρωση και τα κόκαλά τους είναι εύθραυστα, μια πτώση μπορεί να οδηγήσει σε κάταγμα.
Οι ανάγκες μας σε ασβέστιο και βιταμίνη D
Τη βιταμίνη D ο οργανισμός μας την προσλαμβάνει από τις τροφές, σε ποσοστό 20%, και τη συνθέτει ο ίδιος στο δέρμα του με την παρέμβαση του ήλιου, σε ποσοστό 80%. Για να επιτύχει κάποιος τα 1.000- 1.200 mg ασβεστίου που αποτελούν τις ημερήσιες ανάγκες του οργανισμού, αρκούν ένα ποτήρι γάλα, ένα γιαούρτι και λίγο κίτρινο τυρί. Αντιθέτως, για να προσλάβουμε τις ημερήσιες ανάγκες μας σε βιταμίνη D, δηλαδή 400 διεθνείς μονάδες, μόνο με τη διατροφή, θα πρέπει να τρώμε κάθε ημέρα 20 αβγά ή δύο πιάτα σαρδέλες ή να πιούμε 7,5 λίτρα γάλα. Επειδή, απ’ ό,τι φαίνεται, αυτό είναι αδύνατο, αποζητούμε τη συμβολή του ηλίου.
Κι όμως στην Ελλάδα έχουμε έλλειψη βιταμίνης D
Στην Ελλάδα, για πολλά χρόνια, πιστεύαμε ότι δεν έχουμε πρόβλημα βιταμίνης D, καθώς διαθέτουμε μεγάλη ηλιοφάνεια. Έρευνες, όμως, έδειξαν ότι παρά την ηλιοφάνεια, μεγάλο ποσοστό του πληθυσμού μας παρουσιάζει έλλειψη βιταμίνης D, χωρίς να είναι γνωστά τα αίτια.
Τι κάνουμε, λοιπόν, για αυτούς που έχουν οστεοπόρωση;
Πριν από μερικά χρόνια μετρήσαμε τα επίπεδα της βιταμίνης D σε οστεοπορωτικές γυναίκες που ελάμβαναν κάποιο αντι – οστεοπορωτικό φάρμακο μαζί με ασβέστιο (500 mg) και βιταμίνη D (400 μονάδες) την ημέρα, πιστεύοντας ότι ο καλοκαιρινός ήλιος και η θεραπεία θα είχαν γεμίσει τις αποθήκες της βιταμίνης D. Με έκπληξή διαπιστώσαμε ότι στις γυναίκες αυτές, παρά το ασβέστιο και τη βιταμίνη D που ελάμβαναν και παρά τον ήλιο του καλοκαιριού, τα επίπεδα της βιταμίνης D στο αίμα τους ήταν πολύ κατώτερα από τα φυσιολογικά.
Δύο ακόμη μελέτες, που κάναμε, έδειξαν ότι οι μισές περίπου οστεοπορωτικές γυναίκες παρουσιάζουν χαμηλά επίπεδα βιταμίνης D, παρά τη θεραπεία με βιταμίνη D (400 μονάδες/ημέρα).
Τα αποτελέσματα αυτά, μαζί με αντίστοιχα και άλλων ερευνητών, έγιναν αντικείμενο πολλών συζητήσεων και τελικά η πιθανότερη ερμηνεία του φαινομένου είναι η ακόλουθη: οι μεν ασθενείς δεν λαμβάνουν το ασβέστιο και τη βιταμίνη D για διαφόρους λόγους (αδιαφορία, παρενέργειες του ασβεστίου στο έντερο-δυσκοιλιότητα κ.λπ., έλλειψη ορατού θεραπευτικού αποτελέσματος κ.ά.), αλλά και οι γιατροί, ενώ τονίζουν υπερβολικά και επιμένουν στη λήψη του βασικού φαρμάκου για την οστεοπόρωση, ελάχιστα ενδιαφέρονται για το ασβέστιο και τη βιταμίνη D.
Η σχέση των φαρμάκων της οστεοπόρωσης με το ασβέστιο και τη βιταμίνη D
Μελέτες που έγιναν σε Αγγλία, Ιταλία, Γαλλία, Ελλάδα και αλλού, έδειξαν ότι ύστερα από 12μηνη αντιοστεοπορωτική θεραπεία, ενώ οι ασθενείς λαμβάνουν σε ποσοστό 85% το βασικό φάρμακό τους (πχ. την αλενδρονάτη), για το ασβέστιο και τη βιταμίνη D το ποσοστό κυμαίνεται από 35- 50%. Εάν μάλιστα η θεραπεία διαρκέσει 24 μήνες, τότε στο τέλος του δεύτερου χρόνου θεραπείας μόνο το 8% των ασθενών λαμβάνει ασβέστιο και βιταμίνη D μαζί με το βασικό φάρμακό τους. Το θλιβερό επακόλουθο αυτής της συνήθειας είναι η αποτελεσματικότητα του βασικού φαρμάκου να μειώνεται μέχρι και 30%.
Μπορούμε λοιπόν να συμπεράνουμε ότι οι μισοί περίπου ασθενείς που κάνουν θεραπεία για οστεοπόρωση, δεν θα παρουσιάσουν καμία βελτίωση και για αυτό δεν θα είναι υπεύθυνη η αποτελεσματικότητα του αντιοστεοπορωτικού φαρμάκου.
Νέο φάρμακο για την οστεοπόρωση
Το πρόβλημα αυτό εντοπίστηκε και από τη φαρμακοβιομηχανία η οποία έδωσε μια απλή λύση. Δημιούργησε ένα φάρμακο που περιέχει το πιο αποτελεσματικό και με τις λιγότερες παρενέργειες, αντιοστεοπορωτικό φάρμακο, την αλενδρονάτη, μαζί με τη βιταμίνη D. Έτσι ο ασθενής παίρνοντας το βασικό αντιοστεοπορωτικό φάρμακό του αναγκαστικά λαμβάνει και τη βιταμίνη D.
Οι μελέτες που ακολούθησαν έδειξαν ότι οι ασθενείς που λαμβάνουν σταθερά τις απαραίτητες ημερήσιες ποσότητες βιταμίνης D, καλύπτουν τις ανάγκες του οργανισμού τους σε ασβέστιο με μια απλή διατροφή σε γαλακτοκομικά. Τα δεδομένα δείχνουν ότι πράγματι το φάρμακο αυτό αποτελεί το καλύτερο παράδειγμα όπου η φαρμακολογία επενέβη και διόρθωσε κάποια σημαντικά κενά εξ αμελείας, ιατρών και ασθενών, στη θεραπεία της οστεοπόρωσης.
Αχιλλέας Ε. Γεωργιάδης
- Ρευματολόγος
