Χώροι προετοιμασίας του παιδιού για το σχολείο, αλλά και εν μέρει υπεύθυνοι για τη διαμόρφωση του χαρακτήρα του, οι παιδικοί σταθμοί φιλοξενούν τα παιδιά για πολλές ώρες και γι αυτό η επιλογή τους είναι σημαντική υπόθεση.
Τόσοι οι δημόσιοι, όσο και οι ιδιωτικοί παιδικοί σταθμοί πρέπει να πληρούν απαραίτητες προϋποθέσεις, τις οποίες καλούνται να ερευνήσουν οι γονείς πριν γράψουν το παιδί τους σε έναν απο αυτούς. Η υγιεινή των χώρων αποτελεί καθοριστικό κριτήριο επιλογής του κατάλληλου σταθμού, όπως επίσης η σωστή διατροφή, το ανθρώπινο δυναμικό και το πρόγραμμα δραστηριοτήτων. Είναι απαραίτητο το διατροφικό μενού να φέρει την ενυπόγραφη έγκριση ειδικού επιστήμονα (διατροφολόγου) και να καλύπτει τις αυξημένες ανάγκες του παιδιού.
Παιδικοί σταθμοί και προσαρμογή
Τόσο για τα πρωτάκια, όσο και για τα παιδιά που έχουν ξαναπάει σε παιδικό σταθμό, η προσαρμογή στην αρχή της χρονιάς είναι δύσκολη. Οι παιδικοί σταθμοί μέσω των νηπιαγωγών τους συμβουλεύουν τους γονείς να συνοδέψουν το παιδί την πρώτη μέρα και να καθίσουν μαζί του για μιάμιση ώρα. Από την άλλη, οι ψυχολόγοι τονίζουν ότι και οι γονείς των παιδιών που θα πάνε για πρώτη φορά στον παιδικό σταθμό χρειάζονται προετοιμασία, αφού ο αποχωρισμός βιώνεται εξίσου έντονα και από τις δύο πλευρές.
Από πλευράς ανοσοποιητικού συστήματος, η κατάλληλη ηλικία για τον παιδικό σταθμό ξεκινά στα 2,5 έτη και η ιδανική είναι τα 3 έτη. Οι παιδικοί σταθμοί ιδανικά πρέπει να βρίσκονται σε λειτουργία για να μπορέσει ο γονιός να τους ελέγξει και να επιλέξει, αφού είναι πολύ σημαντικό να διαπιστώσει μόνος του πώς φέρονται οι δάσκαλοι στο παιδί.
Δημόσιοι και ιδιωτικοί παιδικοί σταθμοί
Υπάρχουν παιδικοί σταθμοί για όλα τα βαλάντια, που απασχολούν το παιδί λιγότερες ή περισσότερες ώρες αναλόγως των αναγκών κάθε οικογένειας. Οι δημόσιοι παιδικοί σταθμοί είναι οικονομικότεροι. Για να τους βρείτε ζητήστε πληροφορίες στους κατά τόπους Δήμους. Είναι εντυπωσιακό ότι στην Αττική λειτουργεί διπλάσιος αριθμός ιδιωτικών παιδικών σταθμών σε σχέση με τη υπόλοιπη Ελλάδα. Οι ιδιωτικοί παιδικοί σταθμοί ανά περιοχή βρίσκονται στον κατάλογο που ακολουθεί.
Επιμέλεια: Αλεξία Σβώλου
Παιδικοί σταθμοί: Κανόνες υγιεινής
Όλοι οι παιδικοί σταθμοί (δημοτικοί και ιδιωτικοί) δίνουν ιδιαίτερη σημασία στην τήρηση των κανόνων υγιεινής και την προστασία της υγείας των παιδιών. Στους παιδικούς σταθμούς του Δήμου Αθηναίων λαμβάνεται μια σειρά από μέτρα για τον περιορισμό των λοιμωδών νοσημάτων. Αυτά περιλαμβάνουν καταρχήν το πλύσιμο των χεριών με την είσοδο στον παιδικό σταθμό, πριν και μετά το φαγητό και μετά την χρήση τουαλέτας. Οι τραπεζοκόμες και το προσωπικό που περιποιείται τα μικρά σε ηλικία παιδιά χρησιμοποιούν γάντια μίας χρήσης και η αλλαγή στα σπάργανα γίνεται από συγκεκριμένο πρόσωπο σε ειδικό χώρο. Για την διατήρηση της υγιεινής και της καθαριότητας του χώρου το δάπεδο στους παιδικούς σταθμούς καλύπτεται από μοκέτα που είναι λεπτή, απέχει 1 – 1 1/2 μέτρο από τον τοίχο και καθαρίζεται καθημερινά με ηλεκτρική σκούπα. Επίσης, καθημερινά καθαρίζονται όλες οι ξύλινες επιφάνειες και τα παιχνίδια με τα οποία παίζουν τα παιδιά όταν βρίσκονται στον παιδικό σταθμό. Οι τάξεις αερίζονται συχνά και για τον περιορισμό του συγχρωτισμού υπάρχει πρόβλεψη ώστε για κάθε παιδί να αντιστοιχεί ζωτικός χώρος 1,5 m2 . Φυσικά, το προσωπικό και τα παιδιά στον παιδικό σταθμό ενημερώνονται εγκαίρως για οτιδήποτε έκτακτο.
Προγράμματα προληπτικής ιατρικής στον παιδικό σταθμό
Με στόχο την έγκαιρη διάγνωση των προβλημάτων που παρουσιάζονται σε παιδικούς σταθμούς , αλλά και την ανάπτυξη υγιεινών συνηθειών από τα παιδιά, εφαρμόζονται στους παιδικούς σταθμούς διάφορα προγράμματα προληπτικής ιατρικής. Μεταξύ αυτών ξεχωρίζει το πρότυπο διαιτολόγιο των παιδιών με βάση τις αρχές της μεσογειακής διατροφής και την ελληνική παραδοσιακή κουζίνα και ο έλεγχος της εμβολιαστικής κατάστασης των φιλοξενούμενων παιδιών. Επίσης υπάρχει πρόγραμμα στοματικής υγιεινής και πρόληψης της τερηδόνας, αλλά και πρώιμη ανίχνευση μαθησιακών δυσκολιών στο πλαίσιο προγράμματος σχολικής ετοιμότητας. Παράλληλα, οργανώνονται σεμινάρια επιμόρφωσης του προσωπικού που εργάζεται στους παιδικούς σταθμούς αλλά και των γονιών-κηδεμόνων των παιδιών για την αντιμετώπιση καθημερινών προβλημάτων, από την πρόληψη των ατυχημάτων μέχρι την αντιμετώπιση αλλεργικών αντιδράσεων (αναφυλακτικό σοκ), ρινορραγίας, σπασμών κλπ.
Γιώργος Τσίφτης: παιδίατρος του Δημοτικού Βρεφοκομείου Αθηνών.
Παιδικοί σταθμοι: Η σωστή διατροφή
Καταρχήν το διατροφικό πρόγραμμα του παιδικού σταθμού πρέπει να φέρει υποχρεωτικά την ενυπόγραφη έγκριση ειδικού επιστήμονα (διατροφολόγου), καθώς δεν είναι ο οποιοσδήποτε αρμόδιος για να το σχεδιάσει. Επίσης πρέπει να καλύπτει τις ιδιαίτερες (και αυξημένες) διατροφικές ανάγκες που έχουν τα παιδιά στο στάδιο της ανάπτυξης. Οι γονείς από την μεριά τους οφείλουν να κάνουν έναν έλεγχο στην κουζίνα-ώστε να διαπιστώσουν ιδίοις όμασι πού θα εμπιστευτούν την υγεία του παιδιού τους.
Από το πρόγραμμα διατροφής πρέπει να απουσιάζουν τα «ετοιματζίδικα» γεύματα, τύπου φαστ φουντ, όπως τα τοστ και οι τηγανητές πατάτες που δεν απαιτούν μεγάλη προετοιμασία ούτε έχουν ιδιαίτερη θρεπτική αξία. Τα γεύματα του σταθμού πρέπει να χαρακτηρίζονται από ποικιλία τόσο στο είδος των τροφών (λαχανικά, όσπρια, δημητριακά, ρύζι, μακαρόνια, κρέας, ψάρι, φρούτα), όσο και στις γεύσεις. Για παράδειγμα το μοσχαρίσιο κρέας μπορεί τη μία μέρα να μαγειρευτεί κοκκινιστό με ρύζι και την άλλη μπιφτέκι που θα σερβιριστεί με σαλάτα ή ζυμαρικά. Η ποικιλία στο εβδομαδιαίο μενού είναι απαραίτητη για δύο λόγους: Αφενός για να εκπαιδευτούν τα παιδιά από μικρή ηλικία σε ένα σωστό μοντέλο διατροφής και αφετέρου για να μην υπάρξει μονοτονία που οδηγεί στην ανάπτυξη αποστροφών, με αποτέλεσμα τα παιδιά να σταματούν μετά από κάποιο χρονικό διάστημα να τρώνε συγκεκριμένες τροφές.
Τα Μενού στους Παιδικούς σταθμούς
Αν οι ώρες παραμονής των παιδιών στον παιδικό σταθμό είναι αρκετές και το διατροφικό πρόγραμμα περιλαμβάνει τρία γεύματα (πρωϊνό, πρόγευμα και μεσημεριανό), δεν πειράζει που και που να σερβιριστούν κάποια έτοιμα σνακ (όπως μικρά τοστ, γιαουρτάκια ή ακόμα και ένα δροσιστικό παγωτό (φτιαγμένο με γάλα) σε μικρό χωνάκι, αλλά ωστόσο οι γονείς πρέπει να γνωρίζουν ότι τέτοιου είδους εδέσματα δεν είναι για χόρταση. Συνεπώς στο μενού πρέπει να περιλαμβάνονται και πιο «σπιτικά» γεύματα, καθώς και ψάρι οπωσδήποτε μια φορά την εβδομάδα. Εξίσου απαραίτητα είναι τα όσπρια, τα λαδερά λαχανικά (αρακάς φασολάκια), και το κρέας (κοτόπουλο-μοσχάρι), ενώ πρέπει να υπάρχει και σαλάτα στο τραπέζι. Σε ότι αφορά την τελευταία, τα παιδιά αγαπούν πολύ το μαρούλι, το λάχανο με καρότο και την αγγουροντομάτα. Επίσης, στα παιδικά μενού πρέπει να αποφεύγονται οι γευστικές εξάρσεις (για αυτό άλλωστε αποκλείονται τρόφιμα με ιδιαίτερες ή πικάντικες γεύσεις, όπως η πιπεριά και οτιδήποτε μπορεί να προκαλέσει αλλεργία (π.χ. το ροδάκινο, επειδή έχει χνούδι). Τέλος, επειδή σημασία δεν έχει μόνο τι τρώνε τα παιδιά αλλά και πώς το τρώνε, καλό είναι οι γονείς να επισκεφτούν τον παιδικό σταθμό την ώρα του γεύματος για να διαπιστώσουν αν κάθονται στο τραπέζι και γενικά τηρούνται οι σωστοί κανόνες σερβιρίσματος και υγιεινής.
Μανώλης Μανωλαράκης, Πρόεδρος του Πανελλήνιου Συλλόγου Διαιτολόγων-Τεχνολόγων Διατροφής.
Παιδικός σταθμός: Προετοιμασία του παιδιού και των γονιών
Είναι λάθος να θεωρούμε ότι μόνο το παιδί χρειάζεται προετοιμασία για να πάει για πρώτη φορά παιδικό σταθμό. Το ίδιο ισχύει και για τους γονείς αφού ο αποχωρισμός βιώνεται εξίσου και από τις δύο πλευρές. Γι αυτό ο γονιός πρέπει να συνηθίσει την ιδέα και να μην μεταφέρει το άγχος ή την στεναχώρια του στο παιδί του.
Σε ότι αφορά τώρα το ίδιο το παιδί, προσπαθούμε να το… βάλουμε στο κλίμα λέγοντάς του ότι θα πάει στο σχολείο, όπως ακριβώς εμείς πηγαίνουμε στην δουλειά μας (δηλαδή το σχολείο είναι κατά κάποιο τρόπο η δική του δουλειά). Προτιμούμε τη λέξη σχολείο (που εμπεριέχει και την διαδικασία της μάθησης) γιατί ο «παιδικός σταθμός» είναι πιο δύσκολη έννοια να την αντιληφθεί ένα μικρό παιδί. Μετά κάνουμε μια περιγραφή του χώρου και της δασκάλας του, ενώ του περιγράφουμε και πως θα περνά εκεί τις ώρες του. Φροντίζουμε να κρατήσουμε τις περιγραφές συγκεκριμένες, λέγοντας για παράδειγμα: «Εκεί θα υπάρχουν παιχνίδια, θα παίζεις με άλλα παιδάκια, θα κάνετε κατασκευές, ζωγραφική και χαρτοκολλητική». Προσοχή όμως: Αποφεύγουμε να λέμε συγκεκριμένα πράγματα που δεν τα γνωρίζουμε με βεβαιότητα, γιατί έτσι δημιουργούμε μεγάλες προσδοκίες στο παιδί και αν δεν επαληθευτούν θα απογοητευτεί. Έτσι για παράδειγμα δεν λέμε «θα μάθεις να κάνεις αυτό ή το άλλο» εκτός κι αν είμαστε εκ των προτέρων σίγουροι πως ότι λέμε είναι αληθές.
Ένα άλλο μυστικό της σωστής προετοιμασίας είναι να μην βάζουμε πολύ συναίσθημα στις περιγραφές μας. Δεν πρέπει να εξιδανικεύουμε τις καταστάσεις γιατί και πάλι το παιδί κινδυνεύει να απογοητευτεί. Καλύτερα λοιπόν να κρατάμε χαμηλούς τους τόνους. Στο πλαίσιο της προετοιμασίας, απαραίτητη είναι μια επίσκεψη στον παιδικό σταθμό πριν ξεκινήσει η χρονιά. Η επίσκεψη δίνει εικόνα στα λόγια και δεν πρέπει να γίνεται πολύ εγκαίρως γιατί έτσι επιτείνεται η αγωνία του παιδιού.
Αλλαγή προγράμματος για τον Παιδικό σταθμό
Μια εβδομάδα προτού αρχίσει το σχολείο φροντίζουμε να αλλάξουμε το πρόγραμμα του παιδιού, ώστε να πηγαίνει για ύπνο λίγο πιο νωρίς. Το πόσο νωρίς εξαρτάται από το ίδιο το παιδί και δεν υπάρχουν κανόνες. Αν δεν κοιμάται νωρίς, σιγά-σιγά από μόνο του θα προσαρμοστεί γιατί θα είναι κουρασμένο το πρωί. Όταν φτάσει η πρώτη ημέρα, αφήνουμε το βλαστάρι μας να διαλέξει ποια παιχνίδια θα πάρει μαζί του στο σχολείο, καθώς και ένα «μεταβατικό αντικείμενο» (όπως το λέμε εμείς) που το συνδέει με το σπίτι. Τα περισσότερα παιδιά παίρνουν την πιπίλα τους παρότι έχουν σταματήσει να την χρησιμοποιούν. Για την ομαλή προσαρμογή του παιδιού στα νέα δεδομένα είναι σημαντικό να μην υπάρχουν εκείνη την εποχή άλλες ριζικές αλλαγές στη ζωή του. Συνεπώς, αν περνά από το χέρι μας αποφεύγουμε να συνδυάσουμε το ξεκίνημα σε παιδικό σταθμό με μια μετακόμιση, την απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου ή ένα χωρισμό. Τα παιδιά που έχουν υποστεί πρόσφατα τέτοιες αλλαγές δυσκολεύονται να προσαρμοστούν, ενώ το ίδιο ισχύει και για όσα είναι υπερ-προστατευμένα (συνήθως τα μοναχοπαίδια και τα πρωτότοκα).
Παρά την προετοιμασία, το κλάμα από τα πρωτάκια την πρώτη ημέρα στο σχολείο είναι μια απολύτως δικαιολογημένη και φυσιολογική αντίδραση και δεν πρέπει να μας φοβίζει. Εξίσου υγιές είναι το παιδί να αντιδράσει εκφράζοντας θυμό (π.χ. να χτυπιέται κάτω). Πρέπει να προβληματιστούμε μόνο αν δεν κάνει τίποτα από όλα αυτά, καθώς η απουσία αντίδρασης φανερώνει διάθεση φυγής από το σπίτι και συνεπάγεται δυσλειτουργική οικογένεια. Ο γονιός από την μεριά του, πρέπει να φύγει από το σχολείο χαιρετώντας το παιδί και να μην το σκάσει στα κρυφά όσο εκείνο απασχολείται με άλλα παιδάκια, γιατί όταν θα αντιληφθεί την απουσία του θα νιώσει εγκατάλειψη.
Η τελευταία σωστή κίνηση του γονιού είναι να τονίσει στο παιδί ότι θα έρθει ο ίδιος να το πάρει το μεσημέρι ή αν αυτό είναι αδύνατον ότι θα το περιμένει στο σπίτι. Αν παραμείνει απαθές αντίδραση τότε υπάρχει πρόβλημα το πιο πιθανό είναι να υπάρχει πρόβλημα στο σπίτι και το παιδί να θέλει να φύγει.
Πίσω στο σπίτι τώρα, κάνουμε ότι μπορούμε να διατηρηθεί σταθερή η ρουτίνα της οικογένειας και δεν ξαφνιαζόμαστε αν το παιδί δείξει σημάδια επιστροφής σε μικρότερη ηλικία (δηλαδή αρχίσει να λερώνεται ή να ξυπνά πολλές φορές τη νύχτα). Όταν τελειώσει η περίοδος προσαρμογής στον παιδικό σταθμό θα σταματήσουν αυτά. Το μεγαλύτερο λάθος που μπορούμε να κάνουμε είναι να διακόψουμε τον παιδικό σταθμό επειδή το παιδί φέρεται περίεργα. Αν πάντως οι περίεργες αντιδράσεις του παιδιού συνεχιστούν ελέγχουμε το σχολείο γιατί κάτι μπορεί να συμβαίνει εκεί.
Χριστίνα Σαμαράκη, Συμβουλευτική ψυχολόγος.
Προσαρμογή στον παιδικό σταθμό
Την πρώτη ημέρα το παιδί έρχεται στο παιδικό σταθμό συνοδευμένο από ένα γονιό, κατά κανόνα τη μητέρα του. Συμβουλεύουμε τον γονιό-συνοδό να καθίσει μαζί με το παιδί για περίπου μιάμιση ώρα αλλά όχι παραπάνω, καθώς τα παιδιά εκνευρίζονται συνήθως από τη διαρκή παρουσία των δικών τους στο χώρο.
Για τα «πρωτάκια» η προετοιμασία φυσικά ξεκινά από το σπίτι, όπου οι γονείς τους εξηγούν ότι θα πάνε στο «σχολείο». Ωστόσο καλό είναι να αναφέρουν μόνο μια φορά τη λέξη σχολείο και μετά να προσωποποιήσουν την όλη ιστορία λέγοντας στο παιδί ότι «θα επισκεφτούμε τη δασκάλα (με το όνομά της) και θα της πάμε λουλούδια» για να το βοηθήσουν να εξοικειωθεί πιο γρήγορα με την ιδέα. Επίσης, είναι πολύ σημαντικό για το παιδί να εκφράσουν οι γονείς τους τη χαρά και την περηφάνειά τους που θα πάει σχολείο.
Μετά την έναρξη της χρονιάς στον παιδικό σταθμό οι πρώτες δύο εβδομάδες θεωρούνται περίοδος προσαρμογής. Κατά την διάρκεια της οι γονείς επισκέπτονται ξανά το σχολείο για να περάσουν λίγη ώρα με το παιδί τους, όχι υποχρεωτικά καθημερινά αλλά κάθε δύο ή τρεις ημέρες. Για να προσαρμοστεί ταχύτερα το παιδί, οι γονείς δεν πρέπει να δείχνουν το άγχος τους. Όταν το βλαστάρι τους επιστρέψει στο σπίτι το ρωτούν πως πέρασε χωρίς πολλές λεπτομέρειες και χωρίς να επιμείνουν γιατί αν το παιδί πιεστεί, το πιθανότερο είναι από καθαρή αντίδραση να μην απαντήσει. Ένα τρικ για να το κάνουν να μιλήσει είναι να αρχίσουν να διηγούνται πόσο ωραία περνούσαν εκείνοι στο σχολείο όταν ήταν μικροί και να αφηγηθούν ιστορίες της δικής τους πρώτης επαφής με τον παιδικό σταθμό, ώστε να του κεντρίσουν το ενδιαφέρον. Αν το παιδί αντιμετωπίζει δυσκολίες προσαρμογής – κάτι που συνήθως ισχύει για τα αγόρια τα οποία είναι πιο δεμένα με τη μαμά εξαιτίας του οιδιπόδειου συνδρόμου – ο γονιός το συνοδεύει πιο συχνά στο σχολείο. Πάντως προτού γράψουν οι γονείς το παιδί τους σε κάποιο παιδικό σταθμό πρέπει να τον επισκεφτούν για να δουν όχι μόνο τον χώρο αλλά και τις συνθήκες λειτουργίας, κυρίως τον τρόπο που συμπεριφέρονται οι δάσκαλοι στους μικρούς μαθητές.
Πέγκυ Κορίζη, Νηπιαγωγός
