Ο Οκτώβριος αποτελεί το μήνα ενημέρωσης για τον καρκίνο του μαστού, την πιο συχνή μορφή της νόσου στις γυναίκες. Η καμπάνιες αυτοεξέτασης και προληπτικού ελέγχου είναι πολλές, και κρατούν πρωταρχικό ρόλο στο πλάνο σας για πρόληψη. Την ίδια όμως στιγμή, αλλαγές στις καθημερινές συνήθειες είναι ικανές να προστατεύσουν το σώμα σας και σε κάποιες περιπτώσεις να μειώσουν το κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του μαστού.
Λίγα λόγια για το καρκίνο του μαστού
Πιθανά θα έχετε διαβάσει πολλές «σελίδες» μέχρι να φτάσετε σε αυτό το άρθρο, σχετικά με τις αιτίες, τους παράγοντες κινδύνου και τα βιολογικά μονοπάτια της νόσου. Αξίζει να θυμηθείτε πως μόλις το 5-10% των περιστατικών αποδίδονται σε γενετικούς παράγοντες. Το υπόλοιπο 90-95% επηρεάζεται από το τρόπο ζωής, στον οποίο ανήκουν το σωματικό βάρος και οι διατροφικές επιλογές.Ο κίνδυνος εμφάνισης καρκίνου του μαστού διπλασιάζεται κάθε δεκαετία που περνά μέχρι την εμμηνόπαυση, οπότε και αυξάνεται ο αριθμός των διαγνώσεων. Η νόσος θεωρείται πολυπαραγοντική, δηλαδή είναι αποτέλεσμα πολλών παραμέτρων που δρουν συσσωρευτικά, στη βάση της όμως ενεργοποιείται από τις γυναικείες ορμόνες, την προγεστερόνη ή τα οιστρογόνα. Ανάλογα με τον τύπο των καρκινικών κυττάρων, η διατροφή μπορεί να παίξει μικρότερο ή μεγαλύτερο ρόλο στην πρόληψη.
Η διατροφή ως εργαλείο πρόληψης
Οι μελέτες που συσχετίζουν διαφορετικά διατροφικά πρότυπα ή μεμονωμένα συστατικά του διαιτολογίου με τον καρκίνο του μαστού είναι αναρίθμητες. Σε κάποιες από αυτές φαίνεται πως δίαιτες πλούσιες σε φυτικές ίνες ή βιταμίνη Dδρουν προστατευτικά. Σε άλλες πάλι, τα λιπαρά και η ζάχαρη είναι ο «εχθρός» των γυναικών. Κοιτώντας με κριτική ματιά το σύνολο των επιστημονικών ευρημάτων, κανείς μπορεί να συνειδητοποιήσει πως οτιδήποτε αποκλίνει από τα πρότυπα ενός ισορροπημένου διαιτολογίου ενδέχεται να «ανοίγει την πόρτα» στα καρκινικά κύτταρα.Επεξεργασμένα τρόφιμα, βλαβερά λιπαρά, τροφές ζωικής προέλευσης και μεγάλες ποσότητες θα πρέπει να αποφεύγονται. Αντιθέτως, φρούτα, λαχανικά, όσπρια, καλά ωμέγα 3 λιπαρά και φυτικές ίνες είναι «ευπρόσδεκτα». Θυμηθείτε όμως πως ο τρόπος που τα διατροφικά συστατικά αλληλεπιδρούν μεταξύ τους, αλλά και με παράγοντες του περιβάλλοντος (θηλασμός, ηλικία πρώτης κυοφορίας, φυσική δραστηριότητα), μέχρι να φτάσουν τελικά να έχουν κάποια επίπτωση στον οργανισμό. Αυτό σημαίνει πως είναι σχεδόν άσκοπο κανείς να μελετά μεμονωμένες ουσίες, ακόμη και διατροφικά πρότυπα όπως το Μεσογειακό, χωρίς να λαμβάνει υπόψη όλες τις υπόλοιπες συνήθειες μίας γυναίκας. Είναι το σύνολο των επιλογών και των συνθηκών που θα οδηγήσουν τελικά στον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του μαστού, και όχι απλά το πόσα φρούτα καταναλώνονται ημερησίως.
Δύο ισχυροί παράγοντες κινδύνου
Μέχρι σήμερα το σωματικό βάρος και το αλκοόλ, αποτελούν τους δύο παράγοντες κινδύνου που ακόμα και οι παγκόσμιες ιατρικές οργανώσεις αναγνωρίζουν ως επιβαρυντικούς.
- Σωματικό βάρος: Τα επιπλέον κιλά κατά την ενήλικη ζωή, στο βαθμό που κάποια γυναίκα θεωρείται υπέρβαρη ή παχύσαρκη, αυξάνουν το κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του μαστού. Όσο «αμετακίνητη» και εάν ακούγεται η δήλωση αυτή, φαίνεται πως τα δεδομένα που οδηγούν σε εκείνη είναι αρκετά ισχυρά. Τα λιποκύτταρα θεωρούνται αρκετά δραστήρια, υπό την έννοια της παραγωγής ουσιών.Τα τελευταία μέσα στα χρόνια ενεργοποιούν μεταβολικά μονοπάτια που καταλήγουν στην αυξημένη παραγωγή οιστρογόνων, και τελικά στην εμφάνιση καρκίνου του μαστού. Οι ειδικοί αφήνουν ένα «παράθυρο» στην παιδική και εφηβική ηλικία, οπότε και το πλεονάζον βάρος εμφανίζει προστατευτική δράση.
- Αλκοόλ: ‘Οσο περισσότερο αλκοόλ καταναλώνει μία γυναίκα, τόσο περισσότερες είναι οι πιθανότητες να εμφανίσει καρκίνο του μαστού. Ακόμη και ένα ποτήρι αλκοόλ την ημέρα αυξάνει το κίνδυνο διάγνωσης κατά 7%. Τα ποσοστά αυξάνονται εκθετικά, και «επιβραβεύουν» τις γυναίκες εκείνες που απέχουν συστηματικά από το αλκοόλ. Ο μηχανισμός μέσω του οποίου επιδρά το αλκοόλ στα καρκινικά κύτταρα δεν είναι απολύτως κατανοητός. Υπάρχει όμως η υπόνοια πως επηρεάζει την έκφραση των γονιδίων, αλλά και τη δομή των κυτταρικών μεμβρανών.
Η ετυμηγορία για τη διατροφή
Τελικά όμως ποιος είναι ο ρόλος της διατροφής στην πρόληψη του καρκίνου του μαστού; Είναι πολύ δύσκολο να ακολουθεί κανείς μία αποστειρωμένη ζωή που θα τον προστατεύσει από χρόνιες παθήσεις, όπως ο καρκίνος του μαστού. Εάν θέλαμε όμως να συνοψίσουμε την επιστημονική γνώση σε έξι απλές συμβουλές, αυτές θα ήταν οι ακόλουθες:
- Διατηρήστε ένα υγιές σωματικό βάρος.
- Βρείτε τη φυσική δραστηριότητα που σας ταιριάζει.
- Αποφύγετε τροφές που περιέχουν πολλές θερμίδες.
- Καταναλώστε τρόφιμα φυτικής προέλευσης, και αποφύγετε ζωικές επιλογές.
- Περιορίστε την κατανάλωση αλκοόλ.
- Μειώστε την πρόσληψη αλατιού.
- Δώστε έμφαση στο θηλασμό για τους πρώτους 6 μήνες ζωής ενός μωρού.
Ήβη Παπαϊωάννου, RDN, MS, MBA Διαιτολόγος, Διατροφολόγος Μέλος της Ακαδημίας Διατροφής και Διαιτολογίας, ΗΠΑ ivipapai@gmail.com
Βιβλιογραφία World Cancer Research Fund. Diet, nutrition, physical activity and breast cancer. Revised 2018. Accessed 6/10/2018. http://www.aicr.org/continuous-update-project/reports/breast-cancer-report-2017.pdf Shapira N et al. The potential contribution of dietary factors to breast cancer prevention. Eur J Cancer Prev. 2017 Ferrini K, Ghelfi F, Mannucci R, Titta L. Lifestyle, nutrition and breast cancer: facts and presumptions for consideration. Ecancermedicalscience. 2015 Jul 23;9:557.
