Τις πρώτες δύο μέρες, όποιος τολμούσε να εκφράσει προβληματισμό για την ΚΥΑ που ορίζει την περίθαλψη των ανασφάλιστων, εισέπραττε την ίδια απάντηση «Πως τολμάς; Είσαι ενάντια στην περίθαλψη των ανασφάλιστων;», «Μα…», «Δεν έχει μα… Αυτό που έκανε η κυβέρνηση είναι καλό». Ας πάρουμε λοιπόν τα πράγματα από την αρχή, προκειμένου να διαπιστώσουμε πόσο καλό είναι αυτό που έκανε η κυβέρνηση και να φανταστούμε πόσο θα κοστίσει.
Λίγες ώρες μετά τη δημοσίευση της Κοινής Υπουργικής Απόφασης (ΚΥΑ) για την πρόσβαση των ανασφάλιστων στην υγεία, πολλοί ιατροί διαπίστωσαν ότι, το σύστημα ήταν «ανοιχτό» για οποιονδήποτε ήθελε να συνταγογραφήσει φάρμακα για οποιονδήποτε, ανεξάρτητα αν πληρούσε τα κριτήρια για να τα λάβει δωρεάν. Αυτό έγινε επειδή το Υπουργείο Υγείας απέστειλε την Κοινή Υπουργική Απόφαση στους αρμόδιους φορείς, χωρίς να έχει φροντίσει νωρίτερα, ώστε με βάση το ΑΜΚΑ του πολίτη το σύστημα της ΗΔΙΚΑ να αποκλείει τη δυνατότητα συνταγογράφησης σε μη δικαιούχους. Έτσι, καθώς οι ιατροί δε διενεργούν έλεγχο στους ανασφάλιστους ασθενείς που προσέρχονται για συνταγογράφηση ή/και εξετάσεις, νοσηλεία κλπ (και δεν είναι και αυτός ο ρόλος τους) υπάρχει αυξημένη πιθανότητα να συνταγογραφήθούν φάρμακα και να δοθούν δωρεάν υπηρεσίες σε ασθενείς που δεν τα δικαιούνται. Να σημειωθεί ότι ο έλεγχος θα γίνεται ηλεκτρονικά, μέσω του Ηλεκτρονικού Μητρώου Ανασφάλιστων-Οικονομικά Αδύνατων Πολιτών της ΗΔΙΚΑ ΑΕ, ενώ στο δελτίο τύπου που υπάρχει στο site του Υπουργείου Υγείας σημειώνεται ότι «Ο έλεγχος αυτών των κριτηρίων θα γίνεται κατά κύριο λόγο αυτόματα και σε real time μέσω της «συνομιλίας» των ηλεκτρονικών συστημάτων της ΗΔΙΚΑ και της ΓΓΔΕ», μόνο που αυτό, μένει να εφαρμοστεί. Το ηλεκτρονικό μητρώο δηλαδή, ΘΑ δημιουργηθεί. Έτσι, μέχρι την 01/06/2016 που ορίζει η ΚΥΑ ότι θα είναι έτοιμο το σύστημα της ΗΔΙΚΑ για να ξεκινήσουν οι έλεγχοι, ουδείς γνωρίζει το ύψος που θα φτάσει η δαπάνη. Υποθέτω ότι θα έρθει κάποια στιγμή ο λογαριασμός, οπότε είτε θα κληθούν οι μη δικαιούχοι να πληρώσουν, είτε θα χρειαστεί να καλυφθεί το ποσό της δαπάνης από τον κρατικό προϋπολογισμό, ήτοι, την φορολογία.
Με τον νόμο 4368/2016 (παράλληλο πρόγραμμα) η κυβέρνηση υποτίθεται ότι θα θεσμοθετούσε την ιατροφαρμακευτική κάλυψη των ανασφάλιστων πολιτών, μόνο που το μόνο που υπήρχε στη νομοθετική διάταξη ήταν γενικόλογες ρυθμίσεις οι οποίες θα εξειδικεύονταν με την Κοινή Υπουργική Απόφαση που δημοσιεύτηκε στις 04/04/2016. Στον νόμο (παράλληλο πρόγραμμα), ορίζεται ρητά ότι το δικαίωμα των ανασφάλιστων πολιτών στην ιατροφαρμακευτική περίθαλψη υπόκειται σε εισοδηματικά κριτήρια. Δεν πρόκειται λοιπόν για «καθολική πρόσβαση» όπως έσπευσαν να το βαφτίσουν κάποιοι πριν από λίγους μήνες, αλλά ούτε και για «δωρεάν» περίθαλψη στον ανασφάλιστο πληθυσμό της χώρας, καθώς υπάρχουν οικονομικά κριτήρια (και μάλιστα κλιμακωτά) όπως ορίζεται από τον νόμο.
Βάσει της ΚΥΑ «οι ανασφάλιστοι πολίτες μόνο με την επίδειξη του ΑΜΚΑ τους και χωρίς καμία άλλη διαδικασία θα δικαιούνται ισότιμης πρόσβασης στο δημόσιο σύστημα υγείας όπως και οι ασφαλισμένοι. Καταργούνται οι τριμελείς επιτροπές καθώς και κάθε οικονομική επιβάρυνση για τη νοσηλεία στα δημόσια νοσοκομεία. Όσον αφορά τη συμμετοχή στη φαρμακευτική δαπάνη, εισάγεται ένα σύστημα συνδυασμού εισοδηματικών, κοινωνικών και κλινικών* κριτηρίων προκειμένου να εξασφαλιστεί η απαλλαγή από τη συμμετοχή για τις ευάλωτες κοινωνικές ομάδες». Δωρεάν λοιπόν, είναι αποκλειστικά και μόνο η ιατρική περίθαλψη. Για τη φαρμακευτική, θα ισχύσουν εισοδηματικά, κοινωνικά και κλινικά κριτήρια τα οποία δεν ορίζονται λεπτομερώς ούτε στην παρούσα ΚΥΑ – το μόνο που ορίζεται, είναι το δωρεάν. Για να έχει λοιπόν κάποιος ασθενής δωρεάν πρόσβαση θα πρέπει να έχει πραγματικό, ατομικό ετήσιο εισόδημα κάτω από 2.400 ευρώ (ναι καλά διαβάσατε, δεν ξέχασα κάποιο μηδενικό). Ακόμη και τότε όμως, δεν έχει δικαίωμα να πάει σε συμβεβλημένο ιατρό με τον ΕΟΠΥΥ, παρά μόνο σε δημόσιες δομές και υπηρεσίες υγείας. Αν λάβουμε υπόψη ότι η ΠΦΥ υπολειτουργεί και τα λιγοστά Κέντρα Υγείας Αστικού Τύπου που έχουν παραμείνει και βρίσκονται σε πλήρη λειτουργία είναι κοντά στα μεγάλα αστικά κέντρα της χώρας, όπως άλλωστε και τα νοσοκομεία, καταλαβαίνουμε ότι ο ανασφάλιστος πολίτης έχει να καλύψει το πρόσθετο κόστος της μεταφοράς στην πλησιέστερη δημόσια δομή υγείας που μπορεί να τον εξυπηρετήσει. Σημειωτέον ότι, βάσει της διεθνούς βιβλιογραφίας, η δαπάνη μετακίνησης αποτελεί ένα από τα συχνότερα εμπόδια πρόσβασης στο σύστημα υγείας. Οπότε, αν δεν αντιμετωπιστεί και αυτό το εμπόδιο τουλάχιστον, το μέτρο θα καταστεί αναποτελεσματικό, ακόμη και για τους δικαιούχους.
Ακόμη κι αν εξαιρέσουμε την γραφειοκρατία που χρειάζεται προκειμένου να καταφέρει κάποιος –εφόσον είναι δικαιούχος- να λάβει δωρεάν ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, διαπιστώνουμε ότι, ως την 01/06/2016 που υπολογίζεται να είναι έτοιμο το ηλεκτρονικό σύστημα, η ΚΥΑ ορίζει ότι ισχύουν τα ποσοστά συμμετοχής και επιβάρυνσης που ισχύουν και για τους ασφαλισμένους μόνο για συγκεκριμένες κατηγορίες δικαιούχων. Για άλλες, όπως είναι οι γυναίκες που βρίσκονται σε περίοδο κύησης ισχύει ότι είχε θεσμοθετηθεί από την προηγούμενη κυβέρνηση, ενώ για όλες τις υπόλοιπες κατηγορίες δε διευκρινίζεται τίποτε – διαπιστώνεται μάλιστα και μια αντίφαση. Από τη μια θεσπίζεται «δωρεάν» ιατροφαρμακευτική περίθαλψη και από την άλλη ο δικαιούχος μέχρι να λειτουργήσει το σύστημα θα έχει οικονομική επιβάρυνση. Θεωρώ ότι το υπουργείο έχει μεγάλη ευαισθησία σε τέτοια ζητήματα -ίσως μάλιστα, γι’ αυτό να βιάστηκε να θέσει σε ισχύ τον νόμο πριν ολοκληρωθεί το ηλεκτρονικό σύστημα- και θα πράξει τα δέοντα ώστε να επιλυθεί με κάποιον τρόπο αυτό το ζήτημα. Ωστόσο, δεν είναι δυνατόν οι δικαιούχοι να κάνουν χρήση του νόμου και να επιβαρύνονται άδικα και κάποιοι άλλοι ενδεχομένως να κάνουν χρήση του νόμου χωρίς να είναι δικαιούχοι και να μην έχουν καμία οικονομική επιβάρυνση. Είναι ευθύνη του υπουργείου να προστατέψει τους πολίτες και στις δύο περιπτώσεις.
Καταλήγοντας, θα ήθελα να σταθώ σε δύο καίρια σημεία. Βάσει της τελευταίας έρευνας που δημοσιοποίησε το Ινστιτούτο Εργασίας της ΓΣΕΕ, το 48% των νοικοκυριών διαβιούν πλέον κάτω από το όριο της φτώχειας, ενώ το 20,9% αδυνατεί να καλύψει βασικές ανάγκες. Αυτό σημαίνει ότι οι ανασφάλιστοι συμπολίτες μας που έχουν ανάγκη από δωρεάν ιατροφαρμακευτική περίθαλψη είναι πολύ περισσότεροι από τις «τουλάχιστον 170.000 οικογένειες, δηλαδή 400.000 ανθρώπους» που δήλωσε στην κοινή συνέντευξη τύπου η αναπληρώτρια υπουργός Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Κοινωνικής Αλληλεγγύης, κ. Θεανώ Φωτίου. Επιπλέον, ακόμη και με τον παρόντα νόμο, η χρηματοδότηση του μέτρου παρουσιάζει σοβαρά προβλήματα. Τα χρέη του υπουργείου και των νοσοκομείων στον ΕΟΠΥΥ είναι πάνω από 3 δις. Κλειδί για τη χρηματοδότηση (άρα και την υλοποίηση) του μέτρου είναι η ολοκλήρωση της αξιολόγησης και η αποδέσμευση της αντίστοιχης «δόσης». Αν τα πράγματα δεν εξελιχθούν κατ’ ευχήν, θα συμβεί διπλό κακό: από τη μια θα έχουν γίνει δαπάνες που θα πρέπει να καλυφθούν από τον κρατικό προϋπολογισμό και από την άλλη θα στερηθούν άνθρωποι υπηρεσίες υγείας που έχουν απόλυτη ανάγκη.
Το άρθρο έγραψε, η κα Ειρήνη Αγαπηδάκη ψυχολόγος με μεταπτυχιακές σπουδές στην πρωαγωγή και αγωγή της Υγείας, υποψήφια διδάκτωρ της Ιατρικής Σχολής Αθηνών ερευνήτρια πάνω στα αντικείμενα Public Health & Health Policy
