Το άσθμα είναι μια ετερογενής νόσος με πολλά πρόσωπα. Αυτό σημαίνει ότι υπάρχουν φαινότυποι που το καθορίζουν. Η βασική διάκριση του άσθματος είναι το αλλεργικό και το μη αλλεργικό. Υπάρχει δε σύγχυση που αφορά τον όρο “βρογχικό άσθμα”. Ασθενείς ρωτάνε αν το αλλεργικό άσθμα γίνει βρογχικό. Βρογχικό άσθμα έχουν όλοι. Οι μορφές του άσθματος εξαρτώνται από την υποκείμενη φλεγμονή, την βαρύτητα της κλινικής εικόνας με κύριο εκπρόσωπο το σοβαρό άσθμα, την εκδήλωση συμπτωμάτων σε συγκεκριμένο εκλυτικό αίτιο με κύριο παράδειγμα το άσθμα άσκησης, τις κοινωνικές συνήθειες με κύριο εκπρόσωπο το άσθμα των καπνιστών. Το σοβαρό άσθμα αφορά μια μικρή ομάδα ασθενών που η νόσος τους δεν μπορεί να ελεγχθεί παρά τη θεραπεία, η οποία κατά κανόνα περιλαμβάνει υψηλές δόσεις εισπνεόμενης κορτιζόνης. Για να αποφασίσουμε ότι ένας ασθενής πάσχει από σοβαρό άσθμα πρέπει να έχουμε διασφαλίσει ότι λαμβάνει σωστά τη θεραπεία του και να έχουμε αποκλείσει άλλες διαγνώσεις, να έχουμε θεραπεύσει νοσήματα που μπορεί να επηρεάζουν το άσθμα (π.χ. γαστροισοφαγική παλινδρόμηση, χρόνια ρινοκολπίτιδα, άγχος/κατάθλιψη) και να έχουμε ελέγξει την έκθεση σε ερεθιστικούς παράγοντες στο περιβάλλον. Υπάρχουν δε μορφές άσθματος που μπορεί να εμφανίζονται σε μεγαλύτερη ηλικία. Είναι το λεγόμενο άσθμα όψιμης έναρξης. Αυτό θα μπορούσε να αφορά την επανεμφάνιση ενός γνωστού στον ασθενή άσθματος με ιστορικό σε νεότερες ηλικίες που σίγησε για κάποια χρόνια. Εναλλακτικά αφορά συμπτωματολογία άσθματος σε ήδη προϋπάρχον αλλά ανενεργό μέχρι εκείνη την ώρα υπόβαθρο που δέχεται το ερέθισμα από εκλυτικό αίτιο όπως μια ιογενή λοίμωξη.
Το άσθμα στους καπνιστές αφορά ειδικό φαινότυπο που σχετίζεται με περισσότερα συμπτώματα, περισσότερες εξάρσεις, γενικά χαμηλότερο έλεγχο και πιθανά ελαττωμένη ανταπόκριση στην θεραπεία.
Η άσκηση είναι ένας από τους πιο γνωστούς παράγοντες που μπορούν να οδηγήσουν στην εμφάνιση ή επιδείνωση αναπνευστικών συμπτωμάτων τόσο στους ενήλικες όσο και στα παιδιά. Τα συμπτώματα εμφανίζονται είτε κατά τη διάρκεια της άσκησης είτε μερικά λεπτά μετά το τέλος της και είναι ίδια με τα γενικά συμπτώματα του άσθματος :
- Δύσπνοια (δυσκολία στην αναπνοή – “λαχάνιασμα”)
- Βήχας
- Συριγμός (“σφύριγμα” στην αναπνοή)
- “Σφίξιμο” στο στήθος
Πολύ συχνά η άσκηση είναι ο μοναδικός εκλυτικός παράγοντας ασθματικών συμπτωμάτων και τότε μιλάμε για το άσθμα κατά την άσκηση ή ασκησιογενές άσθμα. Αυτό είναι πιο συχνό σε αθλητές υψηλών επιδόσεων. Για την διάγνωση του άσθματος κατά την άσκηση χρησιμοποιούνται ειδικές δοκιμασίες άσκησης. Η παρουσία άσθματος δεν πρέπει να αποτελεί λόγο αποφυγής της άσκησης. Αυτό που είναι απαραίτητο είναι η σωστή και έγκαιρη διάγνωση, η εκτίμηση της βαρύτητας του άσθματος και η χορήγηση της κατάλληλης θεραπείας από τον ειδικό γιατρό. Υπάρχουν διάσημοι αθλητές με άσθμα? Ασφαλώς και ναι. Αναφέρουμε ενδεικτικά τον Μπέκαμ, το Ντομινίκ Ουίλκινς, η αθλήτρια μαραθωνίου Ράντκλιφ. Σημειωτέον ότι το άσθμα είναι η συχνότερη χρόνια νόσος μεταξύ των αθλητών των Ολυμπιακών Αγώνων.
Το άσθμα παρουσιάζει διακυμάνσεις στην πορεία του στο χρόνο και κάθε ασθενής μπορεί να έχει περιόδους με πλήρη έλεγχο της νόσου καθώς και περιόδους με επίταση των συμπτωμάτων του. Για το λόγο αυτό, η φαρμακευτική θεραπεία δεν είναι η ίδια για όλους τους ασθενείς, ούτε καν η ίδια για ένα συγκεκριμένο ασθενή στη πορεία του χρόνου, αλλά πρέπει να μεταβάλλεται και να προσαρμόζεται στις ανάγκες του ασθενούς την συγκεκριμένη περίοδο της ζωής του. Η εκτίμηση του ελέγχου της νόσου και της ανταπόκρισης στην χορηγούμενη αγωγή πρέπει να γίνεται ανά τακτά χρονικά διαστήματα. Ο έλεγχος του άσθματος επιτυγχάνεται όταν ο ασθενής δεν έχει συμπτώματα, δεν έχει παροξυσμούς (επεισόδια οξείας επιδείνωσης των συμπτωμάτων του) και είναι ικανός να έχει μια απολύτως φυσιολογική ζωή, συμπεριλαμβανομένων της άσκησης, της άθλησης και της πλήρους κοινωνικής δραστηριότητας. Στα γενικά μέτρα θεραπευτικής αντιμετώπισης του βρογχικού άσθματος περιλαμβάνεται η πρόληψη και η αποφυγή εκλυτικών παραγόντων της νόσου (όπως σκόνη, τρίχωμα ζώων, γύρεις). Στα πλαίσια αυτά είναι απαραίτητη και η διακοπή καπνίσματος σε ασθματικούς καπνιστές.
