Τα γεγονότα τα οποία λαμβάνουν χώρα κατά την εγκυμοσύνη επηρεάζουν στο άμεσο ή μακρινό μέλλον τόσο τη ζωή της μητέρας, όσο και του εμβρύου. To βάρος της μητέρας κατά την περίοδο αυτή είναι ένας από τους σημαντικότερους παράγοντες κινδύνου για επιπλοκές τόσο κατά την κύηση όσο και αργότερα, ενώ η ανησυχία μεγαλώνει όσο τα ποσοστά της παχυσαρκίας αυξάνονται σε παγκόσμιο επίπεδο. Ως διαβήτης κυήσεως ορίζεται η υπεργλυκαιμία, ή αλλιώς τα αυξημένα επίπεδα ζαχάρου τα οποία εμφανίζονται για πρώτη φορά κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, και τα οποία στην πλειοψηφία τους επιλύονται μετά τον τοκετό. Η συχνότητα εμφάνισης της επιπλοκής αφορά περίπου 1 στις 10 γυναίκες.
Γιατί έχει όμως τόσο μεγάλη σημασία η αντιμετώπιση της νόσου; Αυτό συμβαίνει διότι εάν δεν γίνει σωστή διαχείριση οι επιπτώσεις στην υγεία της μητέρας και του παιδιού είναι σημαντικές, και είναι οι ακόλουθες:
|
Για τη μητέρα, αυξημένος κίνδυνος για: |
Για το παιδί, αυξημένος κίνδυνος για: |
|
Εμφάνιση διαβήτη τύπου 2 |
Μεγάλο βάρος γέννησης |
|
Μεταβολικά και καρδιαγγειακά νοσήματα |
Υπογλυκαιμία μετά τον τοκετό |
|
Πρόωρο τοκετό |
Τραυματισμό κατά τον τοκετό |
|
Προεκλαμψία |
Παχυσαρκία στη μετέπειτα ζωή |
|
Καισαρική τομή |
Μεταβολικά νοσήματα στη μετέπειτα ζωή |
Οι περισσότερες διεθνείς οδηγίες συνιστούν πλέον τον έλεγχο των τιμών του ζαχάρου στο πρώτο τρίμηνο της εγκυμοσύνης για ανίχνευση προϋπάρχοντος διαβήτη τύπου 2, ενώ εάν τα αρχικά αποτελέσματα είναι αρνητικά γίνεται επανέλεγχος με τη διαδικασία της καμπύλης ζαχάρου μεταξύ της 24ης και 28ης εβδομάδας της κύησης. Δεν παρουσιάζουν φυσικά όλες οι γυναίκες τον ίδιο κίνδυνο να εμφανίσουν διαβήτη κύησης. Εάν είναι άνω των 25 ετών, είναι υπέρβαρες/ παχύσαρκες, έχουν οικογενειακό ιστορικό διαβήτη, έχουν προσωπικό ιστορικό ζαχάρου, καρδιαγγειακών νοημάτων, πίεσης ή πολυκυστικών ωοθηκών, ή σε προηγούμενη εγκυμοσύνη εμφάνισαν διαβήτη ή το βρέφος γεννήθηκε με αυξημένο βάρος, εκείνες ανήκουν στις ομάδες υψηλού κινδύνου.
Θεμέλιος λίθος της αντιμετώπισης του διαβήτη της κύησης είναι η διατροφή, η οποία φαίνεται να υπερτερεί ακόμη και της φαρμακευτικής θεραπείας στις περισσότερες περιπτώσεις. Αυτό σημαίνει πως με τη σωστές αλλαγές στον τρόπο ζωής και διατροφής μία γυναίκα μπορεί να μειώσει τις πιθανότητες λήψης φαρμακευτικής αγωγής για τον διαβήτη της εγκυμοσύνης.
Στόχος πρώτος το βάρος
Οι γυναίκες οι οποίες ήταν υπέρβαρες είχαν διπλάσιο κίνδυνο να εμφανίσουν διαβήτη κύησης σε σχέση με εγκυμονούσες φυσιολογικού βάρους, ενώ οι πιθανότητες οκταπλασιάζονται στις παχύσαρκες γυναίκες. Για τον λόγο αυτό έχει πολύ μεγάλη σημασία μία γυναίκα να προσπαθήσει να ελέγξει το βάρος της πριν μείνει έγκυος, αλλά και να αποφύγει την υπερβολική αύξηση βάρους κατά την κύηση. Το 2009 ο Αμερικανικός φορέας Institute of Medicine όρισε τα κιλά τα οποία μπορεί να πάρει μία γυναίκα κατά τη διάρκεια των 9 μηνών της εγκυμοσύνης, με τις υπέρβαρες και παχύσαρκες γυναίκες να μην χρειάζεται να αυξήσουν σημαντικά το βάρος τους. Αυτό βασίζεται στην πολύ απλή παραδοχή πως οι τελευταίες έχουν αρκετά αποθέματα θρεπτικών συστατικών στο σώμα τους για να τροφοδοτήσουν την καινούρια ζωή που αναπτύσσεται. Εξάλλου η εγκυμοσύνη δεν πρέπει να είναι άλλοθι για να πάρει μία γυναίκα περιττά κιλά. Οι επιπλέον θερμίδες δεν σημαίνει πως συνοδεύονται και από ωφέλιμα για τη μητέρα και το έμβρυο διατροφικά συστατικά.
Ο πίνακας που ακολουθεί αντιστοιχεί τον αρχικό Δείκτη Μάζας Σώματος της μητέρας, με τα κιλά τα οποία μπορεί να πάρει στην εγκυμοσύνη της:
|
|
ΔΜΣ (βάρος/ ύψος σε μέτρα 2) |
Εύρος συνολικού επιπλέον βάρους |
Ρυθμός αύξησης βάρους ανά εβδομάδα του 2ου και 3ου τριμήνου |
|
Ελλιποβαρής |
<18.5 |
13- 18 κιλά |
0.5 κιλό |
|
Φυσιολογική |
18.5- 24.9 |
11- 16 κιλά |
0.5 κιλό |
|
Υπέρβαρη |
25-29.9 |
7-11 κιλά |
Λιγότερο από 0.5 κιλό (300 γραμμάρια) |
|
Παχύσαρκη |
>30 |
5- 9 κιλά |
Λιγότερο από 0.5 κιλό (200 γραμμάρια) |
Στόχος δεύτερος ο έλεγχος των υδατανθράκων και η ποικιλία άλλων τροφών
Πέραν της ποσότητας των θερμίδων που καταναλώνει μία γυναίκα και που έχει άμεσο αντίκτυπο στο βάρος της, πολύ μεγάλη σημασία έχει και η ποιότητα των τροφίμων που καταναλώνει. Στόχος μίας γυναίκας με διαβήτη κύησης είναι να ακολουθεί μία διατροφή η οποία θα της επιτρέπει ταυτόχρονα να κρατάει υπό έλεγχο το ζάχαρό της, αλλά την ίδια στιγμή να λαμβάνει όλα εκείνα τα θρεπτικά συστατικά που χρειάζεται το έμβρυο για να αναπτυχθεί. Οι ισορροπίες όπως μπορεί κανείς να αντιληφθεί είναι πολύ λεπτές και τα μέχρι τώρα δεδομένα από την επιστημονική κοινότητα δεν φαίνεται να ρίχνουν ιδιαίτερο φως στην υπόθεση. Οι γυναίκες με διαβήτη κύησης συνίσταται να ακολουθούν μία δίαιτα η οποία βασίζεται στις γενικότερες αρχές της διατροφής για άτομα με σακχαρώδη διαβήτη.
Οι παρακάτω συμβουλές θα σας βοηθήσουν να κρατήσετε το ζάχαρό σας υπό έλεγχο:
Μικρά και συχνά γεύματα
Κάντε τουλάχιστον 3 κυρίως γεύματα και 1 με 2 σνακ μέσα την ημέρα. Με τον τρόπο αυτό θα ελέγξετε καλύτερα τις ποσότητες που τρώτε, το αίσθημα της πείνας, αλλά θα αποφύγετε και τα απότομα σκαμπανεβάσματα της γλυκόζης (ζάχαρο) στο αίμα.
Σύμμαχός σας το ισορροπημένο πρωινό
Καθώς πολύ συχνά είναι δύσκολο να ελεγχθεί το ζάχαρο τις πρωί, ένα πλήρες πρώτο γεύμα είναι σύμμαχός σας προς την κατεύθυνση αυτή. Γάλα με δημητριακά ολικής άλεσης και φρούτο, τοστ με φρούτο, γιαούρτι με ξηρούς καρπούς και αποξηραμένα φρούτα αποτελούν μερικές απλές αλλά θρεπτικές επιλογές.
Στους υδατάνθρακες η ποιότητα και η ποσότητα μετράει
Εάν χωρίσετε το πιάτο σας σε 4 ίσα κομμάτια τότε οι υδατάνθρακες πρέπει να καταλαμβάνουν μόλις το ένα από αυτά. Οι υδατάνθρακες δίνουν ενέργεια στο σώμα γι αυτό και είναι αναπόσπαστο κομμάτι της διατροφής. Μελέτες έχουν δείξει πως εγκυμονούσες με διαβήτη κύησης επωφελούνται περισσότερο από δίαιτες με υδατάνθρακες που δεν ανεβάζουν απότομα το ζάχαρο. Σε αυτή την κατηγορία ανήκουν τα προϊόντα ολικής άλεσης και τα φρούτα και τα λαχανικά τα οποία είναι γεμάτα φυτικές ίνες.
Τα φρούτα είναι απαραίτητα, αλλά είναι και αυτά υδατάνθρακες
Τα φρούτα περιέχουν και αυτά υδατάνθρακες, γι αυτό δεν πρέπει να το παρακάνετε. Είναι απαραίτητη η κατανάλωση τουλάχιστον 3 φρούτων ημερησίως και φυσικά είναι πολύ πιο υγιεινά από ένα έτοιμο γλυκό ή αλμυρό σνακ, η υπερβολή όμως ακόμη και στα φρούτα δεν θα κάνει καλό ούτε σε εσάς αλλά ούτε και στο μωρό σας.
Τα γαλακτοκομικά περιέχουν ασβέστιο
Μπορεί τα γαλακτοκομικά προϊόντα να περιέχουν ασβέστιο πολύτιμο για την ανάπτυξη των οστών του εμβρύου, περιέχει όμως και αυτό υδατάνθρακες. Τέσσερις με 5 μερίδες ημερησίως είναι αρκετές, και καλό θα ήταν να τις διασκορπίσετε μέσα στην ημέρα.
Οι πρωτεΐνες είναι δομικά συστατικά
Οι πρωτεΐνες δομούν το σώμα γι αυτό δεν θα πρέπει να τις παραλείπετε. Εκτός του κόκκινου κρέατος στην κατηγορία των πρωτεϊνών ανήκουν τα όσπρια, τα γαλακτοκομικά προϊόντα, τα αυγά, τα πουλερικά και τα ψάρια. Ιδιαίτερα τα λιπαρά ψάρια περιέχουν όλα εκείνα τα καλά ωμέγα πολυακόρεστα λίπη που συμβάλλουν στην ομαλή ανάπτυξη του εγκεφάλου στο έμβρυο.
Λίπη, όχι και τόσο ένοχα
Τα καλά λιπαρά των ψαριών, τον ξηρών καρπών και του ελαιολάδου έχουν συχνά συσχετιστεί με μειωμένο κίνδυνο εμφάνισης επιπλοκών κατά την κύηση, αλλά και κατά την μετέπειτα ζωή της μητέρας και του παιδιού.
Περπατήστε απαραιτήτως!
H φυσική δραστηριότητα είναι σημαντικός παράγοντας επιτυχημένου ελέγχου του διαβήτη κύησης. Εάν ο γιατρό σας το επιτρέπει προσαρμόστε τις συνήθειες άσκησής σας στη νέα σας καθημερινότητα. Όταν οι μύες δουλεύουν έχουν ανάγκη από ενέργεια την οποία λαμβάνουν από το ζάχαρο που κυκλοφορεί στο αίμα μας.
Εάν είστε έγκυος σκεφτείτε εάν το φαγητό που πρόκειται να καταναλώσετε θα το δίνατε στο μωρό σας να το φάει, γιατί στην πραγματικότητα ότι τρώτε περνάει στο έμβρυο μέσω του πλακούντα. Εάν όχι τότε ίσως δεν είναι η πιο υγιεινή επιλογή και θα πρέπει να το ξανασκεφτείτε. Η φράση «είσαι ότι τρώς» ισχύει δύο φορές στην εγκυμοσύνη!ω
Ήβη Παπαϊωάννου
Διαιτολόγος, Διατροφολόγος
Μέλος της Ακαδημίας Διατροφής και Διαιτολογίας, ΗΠΑ
Πηγές:
1. Han S, Crowther CA, Middleton P, Heatley E. Different types of dietary advice for women with gestational diabetes mellitus.Cochrane Database Syst Rev. 2013 Mar 28;3:CD009275.
2. Evert AB, Boucher JL, Cypress M, Dunbar SA, Franz MJ, Mayer-Davis EJ, Neumiller JJ, Nwankwo R, Verdi CL, Urbanski P, Yancy WS Jr; American Diabetes Association. Nutrition therapy recommendations for the management of adults with diabetes. Diabetes Care. 2013 Nov;36(11):3821-42.
3. Procter SB et al. Position of the Academy of Nutrition and Dietetics: nutrition and lifestyle for a healthy pregnancy outcome. J Acad Nutr Diet. (2014).
4. Siega-Riz AM, King JC. Position of the American Dietetic Association and American Society for Nutrition: obesity, reproduction, and pregnancy outcomes. American Dietetic Association; American Society of Nutrition, J Am Diet Assoc. 2009 May;109(5):918-27.
5. IDF Clinical Guidelines Task Force. Global Guideline on Pregnancy and Diabetes. Brussels: International Diabetes Federation, 2009.
Institute of Medicine. Weight Gain During Pregnancy: Reexamining the Guidelines. Washington 2009.
