Ο σερ Τζούλιαν Σορέλ Χάξλει (22 Ιουνίου 1887 – 14 Φεβρουαρίου 1975) ήταν Βρετανός βιολόγος. Ήταν υποστηρικτής της φυσικής επιλογής και ηγετική προσωπικότητα στη σύγχρονη εξελικτική σύνθεση, στα μέσα του εικοστού αιώνα.
Διετέλεσε γραμματέας της Ζωολογικής Εταιρείας του Λονδίνου (1935-1942), ο πρώτος Διευθυντής της UNESCO, ιδρυτικό μέλος του Παγκόσμιου Ταμείου Άγριας Ζωής και πρώτος Πρόεδρος της Βρετανικής Ανθρωπιστικής Ένωσης.
Ήταν γνωστός για την παρουσίαση της επιστήμης σε βιβλία και άρθρα και στο ραδιόφωνο και την τηλεόραση. Σκηνοθέτησε μια ταινία άγριας ζωής που βραβεύτηκε με Όσκαρ. Του απονεμήθηκε το βραβείο Kalinga της UNESCO για τη δημοτικοποίηση της επιστήμης το 1953, το μετάλλιο του Δαρβίνου της Βασιλικής Εταιρείας το 1956 και το μετάλλιο Darwin-Wallace της Linnaean Society το 1958. Χριστικε ιππότης την ίδια χρονιά, 1958, εκατό χρόνια μετά τον Charles Darwin και τον Alfred Russel Wallace ανακοίνωσαν τη θεωρία της εξέλιξης με φυσική επιλογή.
Το ιδιαίτερο ενδιαφέρον του ήταν η συμπεριφορά των πουλιών, ιδίως το φλερτ των υδρόβιων πουλιών. Οι παρατηρήσεις του σχετικά με την ηθολογία του Μεγαλοτσικνιά, που δημοσιεύτηκαν το 1914, αποτέλεσαν ορόσημο στην έρευνα πεδίου για τα πτηνά. Η εφεύρεση ζωντανών ετικετών για τις τελετουργίες (όπως “χορός των πιγκουίνων”, “αγώνας των πλεσιόσαυρων” κ.λπ.) έκανε τις ιδέες του αξιομνημόνευτες και ενδιαφέρουσες για τον απλό αναγνώστη.
Εξέλιξη
Ο Χάξλεϊ ήταν ο σημαντικότερος βιολόγος μετά τον Αύγουστο Βάισμαν που επέμεινε στη φυσική επιλογή ως τον πρωταρχικό παράγοντα της εξέλιξης. Εξαιρετικός επικοινωνιολόγος, ήταν ένας εξέχων εκλαϊκευτής της βιολογικής επιστήμης στο κοινό. Στις αρχές του 20ού αιώνα ανήκε στη μειοψηφία των βιολόγων που πίστευαν ότι η φυσική επιλογή ήταν η κύρια κινητήρια δύναμη της εξέλιξης και ότι η εξέλιξη γινόταν με μικρά βήματα και όχι με άλματα. Οι απόψεις αυτές είναι πλέον καθιερωμένες.
Σύγχρονη εξελικτική σύνθεση
Ο Χάξλεϊ ήταν μια βασική μορφή της σύγχρονης εξελικτικής σύνθεσης. Αυτό εξηγούσε πώς οι ανακαλύψεις του Γκρέγκορ Μέντελ για την γενετική ταίριαζαν με τη θεωρία του Κάρολου Δαρβίνου για την εξέλιξη μέσω της φυσικής επιλογής. Ο Χάξλεϊ
Η πρώτη “δοκιμή” του Χάξλεϊ ήταν η αντιμετώπιση της εξέλιξης στην Επιστήμη της Ζωής (1929-30), και το 1936 δημοσίευσε μια μακροσκελή και σημαντική εργασία για τη Βρετανική Ένωση. Το 1938 ακολούθησαν τρεις μακροσκελείς ανασκοπήσεις για σημαντικά εξελικτικά θέματα.
Τώρα ήρθε η ώρα για τον Χάξλεϊ να ασχοληθεί με το θέμα της εξέλιξης σε πλήρη έκταση, σε αυτό που έγινε το καθοριστικό έργο της ζωής του. Το βιβλίο του “Εξέλιξη: η σύγχρονη σύνθεση” γράφτηκε ενώ ήταν Γραμματέας της Ζωολογικής Εταιρείας, και χρησιμοποίησε την αξιόλογη συλλογή του από ανατυπώσεις που κάλυπταν το πρώτο μέρος του αιώνα. Εκδόθηκε το 1942. Οι κριτικές για το βιβλίο στα επιστημονικά περιοδικά ήταν σχεδόν εκστατικές- το American Naturalist το αποκάλεσε “Η εξέχουσα εξελικτική πραγματεία της δεκαετίας, ίσως και του αιώνα. Η προσέγγιση είναι απόλυτα επιστημονική- η γνώση των βασικών πληροφοριών καταπληκτική”.
Εξελικτική πρόοδος
Πάντα πίστευε ότι σε μια ευρεία θεώρηση η εξέλιξη οδηγούσε σε πρόοδο στην οργάνωση. “Πρόοδος χωρίς στόχο” ήταν μια από τις αγαπημένες του φράσεις.
Στο τελευταίο κεφάλαιο του έργου του “Η εξέλιξη, η σύγχρονη σύνθεση” ορίζει την εξελικτική πρόοδο ως “αύξηση του ανώτερου επιπέδου της βιολογικής αποτελεσματικότητας, η οποία ορίζεται ως αυξημένος έλεγχος και ανεξαρτησία από το περιβάλλον. “Η φυσική επιλογή συν το χρόνο παράγει βιολογική βελτίωση… Οι βελτιώσεις στους βιολογικούς μηχανισμούς… τα άκρα και τα δόντια των αλόγων που βόσκουν… η αύξηση της ισχύος του εγκεφάλου… Τα μάτια μιας μύγας δράκου, που μπορεί να βλέπει γύρω [της] προς κάθε κατεύθυνση, είναι μια βελτίωση σε σχέση με τις απλές μικροσκοπικές οπτικές κηλίδες των πρώτων μορφών ζωής”. “Σε όλο το εύρος του εξελικτικού χρόνου βλέπουμε γενική πρόοδο – βελτίωση σε όλες τις κύριες ιδιότητες της ζωής, συμπεριλαμβανομένης της γενικής οργάνωσής της. Αλλά η βελτίωση δεν είναι καθολική. Οι κατώτερες μορφές καταφέρνουν να επιβιώνουν παράλληλα με τις ανώτερες”.
Eugenics
Ο Χάξλεϊ ήταν ένας από τους πολλούς διανοούμενους της εποχής που πίστευαν ότι η κατώτερη τάξη της κοινωνίας ήταν γενετικά κατώτερη. Υποστήριζε “την ουσιαστική εξάλειψη των λίγων χαμηλότερων και πιο εκφυλισμένων τύπων”. Στο συγγραφικό του έργο χρησιμοποίησε αρκετές φορές αυτό το επιχείρημα: κανείς δεν αμφισβητεί τη σοφία της διαχείρισης του βλαστικού πλάσματος των γεωργικών αποθεμάτων, οπότε γιατί να μην εφαρμοστεί η ίδια αντίληψη στα ανθρώπινα αποθέματα;.
Στα μεταπολεμικά χρόνια, μετά τη συνειδητοποίηση ότι οι ευγονικές ιδέες είχαν αμαυρωθεί από τους Ναζί, ο Huxley (1957) επινόησε τον όρο “υπερανθρωπισμός” για να περιγράψει την άποψη ότι ο άνθρωπος θα πρέπει να βελτιώσει τον εαυτό του μέσω της επιστήμης και της τεχνολογίας, ενδεχομένως συμπεριλαμβανομένης της ευγονικής, αλλά και, κυρίως, της βελτίωσης του κοινωνικού περιβάλλοντος.
