Αν πατήσεις τη λέξη «ξαφνικίτιδα» στο google, βγάζει λίγο πάνω από 7.000 αποτελέσματα. Μπορεί να πει κάποιος ότι δεν είναι πολλά, αλλά όταν υπάρχουν δύο facebook group, με χιλιάδες ακολούθους για τον απίθανο αυτό νεολογισμό και διακινούνται εξωφρενικά πράγματα σε όλα τα social media, είναι κάτι που πρέπει να απασχολεί.
Πράγματι αν κάποιος ψάξει, θα δει ότι με απόλυτη σοβαρότητα συζητιέται αν πρέπει να υπάρχει απαίτηση κατάθεσης του εμβολιασμού των πιλότων πριν από την πτήση –μην έχουμε θέμα ξαφνικίτιδας και με τους δύο στον αέρα- μέχρι το ότι ο θάνατος του Μάθιου Πέρι οφείλεται στην ξαφνικίτιδα (από γνωστή συγγραφέα μάλιστα) όπως φυσικά και κάθε περιστατικό αιφνίδιου θανάτου μέχρι και ερμηνείες όπως το ότι το εμβόλιο μπορεί να κάνει απότομη(!) διακοπή του ρεύματος στην καρδιά, (εξ’ ου και η ξαφνικίτιδα).
Ο όρος εισήλθε στη δημόσια σφαίρα γύρω στο 2022 και χρησιμοποιήθηκε κυρίως σε αντιεμβολιαστικά πλαίσια για να περιγράψει ειρωνικά ξαφνικούς θανάτους που αποδίδονταν, χωρίς επιστημονική τεκμηρίωση, στα εμβόλια κατά της COVID-19.
Στο βασικό μήνυμα: ΔΕΝ υπάρχουν σοβαρά επιστημονικά δεδομένα που να υποστηρίζουν ότι τα εμβόλια κατά της COVID-19 προκαλούν ξαφνικούς θανάτους. Αντίθετα, η COVID-19 έχει προκαλέσει ξαφνικούς θανάτους λόγω θρομβώσεων και καρδιαγγειακών επιπλοκών, ειδικά σε ανεμβολίαστους. Οι σπάνιες παρενέργειες, όπως η μυοκαρδίτιδα (κυρίως σε νεαρούς άνδρες μετά το εμβόλιο mRNA), έχουν αναγνωριστεί, αλλά είναι εξαιρετικά σπάνιες και τις περισσότερες φορές ήπιες. Μελέτες που σύγκριναν τη θνησιμότητα πριν και μετά τα εμβόλια δεν έδειξαν αύξηση σε ξαφνικούς θανάτους που να σχετίζεται με τον εμβολιασμό. Υπάρχουν φυσικά και ανεξάρτητοι οργανισμοί που παρακολουθούν συνεχώς τις ανεπιθύμητες ενέργειες, όπως τα συστήματα φαρμακοεπαγρύπνησης (VAERS στις ΗΠΑ, EudraVigilance στην Ευρώπη) και από την καταγραφή τους δεν αποδεικνύεται αιτιώδης σχέση μεταξύ εμβολίων και ξαφνικών θανάτων.
Γιατί όμως συμβαίνει αυτή η… επιδημία των πιστών της ξαφνικίτιδας;
Γενικώς οι άνθρωποι τείνουμε να αποδίδουμε αιτιότητα σε γεγονότα που απλώς συνέβησαν χρονολογικά κοντά. Πχ. Αν κάποιος πεθάνει από καρδιακή προσβολή μετά από έναν εμβολιασμό εύκολα μπορεί κάποιος να το αποδώσει στο εμβόλιο, αγνοώντας ότι τα καρδιαγγειακά προβλήματα είναι πλέον πολύ πιο συχνά λόγω COVID-19, παρά λόγω εμβολίων. Αν δε κάποιος πεθάνει μετά τον εμβολιασμό, σε… τροχαίο, τότε μπορούμε να χρεώσουμε ακόμα και μια ανώτερη δύναμη που τιμώρησε τον εμβολιασμένο!
Μια πρώτη ερμηνεία αυτού του φαινομένου, είναι ότι η πανδημία προκάλεσε αβεβαιότητα και φόβο για την υγεία. Σε τέτοιες περιόδους, οι άνθρωποι αναζητούν απλές εξηγήσεις για περίπλοκα ζητήματα. Οι θεωρίες συνωμοσίας προσφέρουν εύκολες και απόλυτες εξηγήσεις, σε αντίθεση με την επιστήμη, που συχνά βασίζεται σε στατιστικά δεδομένα και πιθανότητες.
Υπάρχει βεβαίως διάχυτη η έλλειψη εμπιστοσύνης και η δυσπιστία απέναντι σε κυβερνήσεις, επίσημους φορείς, επιστήμονες που επιμένουν χωρίς να χαϊδεύουν αυτιά και φυσικά τις φαρμακευτικές εταιρείες οι οποίες εύκολα παίρνουν το ανάθεμα της… κερδοφορίας (και φυσικά πληρώνουν και τους επιστήμονες για να λένε ψέματα και να πουλάνε αυτές τα μπόλια τους!).
Πολλοί άνθρωποι προβάλλουν την εμπειρία τους ως την μοναδική αλήθεια που δέχονται. «Έτσι είναι, αφού σε μένα, …». Θυμάμαι ότι προσπαθούσα να επιχειρηματολογήσω σε μια συζήτηση στο FB, όπου μέλος τετραμελούς οικογένειας επέμενε ότι ο ιός δεν κολλάει γιατί ενώ είχε κολλήσει ένας, όλοι οι υπόλοιποι -και χωρίς κανένα μέσο προστασίας- δεν είχαν κολλήσει, παρά τον συγχρωτισμό.
Σε όλα τα ανωτέρω έρχεται η επιρροή των Μέσων Κοινωνικής Δικτύωσης… Τα social media λειτουργούν ως “ενισχυτικοί θάλαμοι” (echo chambers), όπου οι άνθρωποι εκτίθενται κυρίως σε πληροφορίες που επιβεβαιώνουν τις απόψεις τους. Επίσης, οι αλγόριθμοι των πλατφορμών προωθούν συγκινησιακά φορτισμένο περιεχόμενο, το οποίο συχνά περιλαμβάνει θεωρίες συνωμοσίας ή τρομακτικές ιστορίες.
Σημαντικός είναι και ο τρόπος που λειτουργούν τα ΜΜΕ (και εμείς) στην αναζήτηση και καταγραφή της είδησης. Είδηση είναι κάτι το σπάνιο, είναι αυτό που λέμε μεταξύ μας «άκου να δεις, τι έγινε, τι μου συνέβη…» κλπ. Αν και εκατομμύρια άνθρωποι έχουν εμβολιαστεί με ασφάλεια, τα ΜΜΕ συχνά εστιάζουν στα εξαιρετικά σπάνια περιστατικά. Αν εμφανιστεί μια σπάνια περίπτωση θρόμβωσης μετά από το εμβόλιο, μπορεί να πάρει τεράστια δημοσιότητα, ενώ τα εκατομμύρια επιτυχημένων εμβολιασμών αγνοούνται. Έχουμε δηλ. υπερβολική προβολή μεμονωμένων περιστατικών.
Τέλος φαίνεται πως υφίσταται και κατευθυνόμενη προπαγάνδα. Υπάρχουν οργανωμένες εκστρατείες παραπληροφόρησης, συχνά από ομάδες με οικονομικά ή πολιτικά κίνητρα. Ορισμένοι influencers και ιστότοποι κερδίζουν χρήματα από τη διασπορά ψευδών ειδήσεων. Λέγεται πως ρωσικά δίκτυα παραπληροφόρησης έχουν κατηγορηθεί για προώθηση αντιεμβολιαστικού περιεχομένου σε δυτικές χώρες, αν και δεν μπόρεσα να το διασταυρώσω.
Καταληκτικά αυτή η πίστη ότι τα εμβόλια προκαλούν ξαφνικούς θανάτους βασίζεται στις ψυχολογικές μας προκαταλήψεις, το φόβο μας και τη δυσπιστία και σε αυτά βρίσκουν εύφορο έδαφος η παραπληροφόρηση και η ανάγκη για μερικά κλικ παραπάνω. Να διευκρινίσουμε ακόμη ότι το φαινόμενο δεν είναι ελληνικό. Είναι παγκόσμιο. Είναι ανθρώπινο! Άλλωστε και στα αγγλικά, έχουν χρησιμοποιηθεί όροι όπως “suddenitis” ή “sudden deathitis”. Και επειδή οι ρίζες του όπως είπαμε έχουν αφετηρία στη φύση του ανθρώπου, καλό είναι να αντιμετωπίζουμε όσους έχουν αμφιβολίες ή/και προκαταλήψεις με ανοιχτό διάλογο χωρίς επιθέσεις και να μην τους συσπειρώνουμε ή τους βάζουμε σε άμυνα, κατατάσσοντάς τους στους χαζούς γιατί δεν έχει αποτέλεσμα. Για αυτό και η διαγραφή στον τίτλο.
Μάνος Σιφονιός
Επικοινωνιολόγος – Συγγραφέας
