Όλοι μας έχουν ακουστά τα λεγόμενα ψυχοσωματικά συμπτώματα. Δηλαδή σημάδια που αφήνει το έντονο και χρόνιο στρες στο σώμα μας και τον οργανισμό μας. Πότε όμως το στρες μας αφήνει αυτά τα σημάδια και ποια είναι τα πιο συχνά;
Τα συμπτώματα
Οι περισσότεροι έχουμε βιώσει τα «συμπτώματα» του στρες. Για παράδειγμα να ανεβαίνουν οι παλμοί μας και να σφίγγεται το στομάχι μας τη στιγμή που φρενάρουμε απότομα για να αποφύγουμε μια σύγκρουση καθώς οδηγούμε. Ή να μας πιάνει πονοκέφαλος και να ανεβαίνει η πίεσή μας όταν καβγαδίζουμε.
Πιθανώς, επισκεπτόμενοι το γιατρό μας για ένα πρόβλημα που αντιμετωπίζουμε, να έχουμε ακούσει τις φράσεις: «Χρειάζεται να ηρεμήσετε λίγο» ή «Το στρες επιδεινώνει το πρόβλημά σας» ή «Τα συμπτώματά σας οφείλονται στο σωματοποιημένο άγχος»… Φταίει, όμως, για όλα το στρες;
Οι απόψεις διίστανται. Η συζήτηση που θα μπορούσε να ξεκινήσει σε αυτό το σημείο -βασιζόμενη και σε επιστημονικά δεδομένα- θα ήταν πολύ μεγάλη. Το πρόβλημα είναι ότι τόσο το στρες όσο και η «ζημιά» που κάνει κάθε φορά στον οργανισμό μετριούνται δύσκολα.
Παρ’ όλα αυτά, είναι βέβαιο και τεκμηριωμένο ότι το στρες μάς επηρεάζει τόσο στιγμιαία όσο και χρόνια και ότι σωματοποιείται με συγκεκριμένα συμπτώματα, επιτείνει, αλλά και προκαλεί ακόμη συγκεκριμένα νοσήματα, π.χ. καρδιαγγειακά και ψυχικά. Και επειδή όλοι αγχωνόμαστε, πρέπει να ξέρουμε πότε και πόσο το άγχος μάς κάνει κακό, να μπορούμε να το αναγνωρίζουμε και έτσι ευκολότερα να το παλέψουμε.
Πώς αντιδρούμε όταν μας «πιάνει» στρες
- Αλλάζει η συμπεριφορά μας, καθώς επηρεάζεται ο εγκέφαλος.
- Αυξάνονται ο σφυγμός, η αναπνοή και η αρτηριακή πίεση.
- Διαστέλλονται οι κόρες των ματιών. Αυτό γίνεται στην προσπάθεια να ενταθούν όλες οι αισθήσεις, μαζί με αυτές και η όραση.
- Εκκρίνονται περισσότερη αδρεναλίνη και κορτιζόλη. Αυτό γίνεται για να υποστηριχτεί η εγρήγορση του οργανισμού.
- Ενισχύεται (μόνο στιγμιαία) το ανοσοποιητικό σύστημα.
Ωφέλιμο ή επικίνδυνο
Σύμφωνα με τους ειδικούς, το στιγμιαίο ή οξύ στρες είναι παραγωγικό και πιθανώς «βοηθά» τον οργανισμό. Το να αγχωθεί, δηλαδή, κάποιος επειδή δίνει εξετάσεις την επόμενη ώρα είναι ωφέλιμο, γιατί βρίσκεται έτσι σε κατάσταση εγρήγορσης. Πρόκειται για αρχέγονη αντίδραση, η οποία έχει επικρατήσει μέσα στη διαδικασία της ανθρώπινης εξέλιξης.
Έτσι, ακόμη και σήμερα, όταν βρισκόμαστε αντιμέτωποι με μια κατάσταση ξαφνικού και έντονου στρες, μπαίνει σε λειτουργία ένας πολύπλοκος μηχανισμός ενεργοποίησης όλων των οργάνων και των συστημάτων μας, όπως όταν ο πρωτόγονος που έβλεπε ξαφνικά απέναντί του κάποιο άγριο θηρίο καλείτο να επιλέξει αστραπιαία ανάμεσα στη φυγή (να τρέξει μακριά για να σωθεί) και την πάλη (να αγωνιστεί).
Αυτή η εγρήγορση -εφόσον κρατά λίγο- μας βοηθά, πολλές φορές ακόμη και να επιβιώσουμε. Τα πράγματα, βέβαια, αλλάζουν όταν μιλάμε για ένα πολύ ισχυρό στρες, όπως θα ήταν αυτό που μπορεί να προκαλέσει ένα εξαιρετικά τραυματικό γεγονός, π.χ. ένας βιασμός, κάτι που μπορεί να έχει μόνιμες αρνητικές επιδράσεις στον οργανισμό.
Το χρόνιο στρες, δηλαδή το να έχουμε συχνά στρες που διαρκεί πολύ και να αισθανόμαστε ότι δεν μπορούμε να το ελέγξουμε (μη ελεγχόμενο χρόνιο στρες), είναι απειλή για την υγεία και την ψυχική μας ισορροπία.
Ποιοι υποφέρουν περισσότερο
- Οι γυναίκες, εξαιτίας των ορμονικών διακυμάνσεων και της ιδιαίτερης βιοχημείας του εγκεφάλου τους.
- Οι νέοι άνθρωποι. Συνήθως, όσο περνάνε τα χρόνια, κυρίως μετά την ηλικία των 30 ετών, οι άνθρωποι ηρεμούν, αποκτούν περισσότερες εμπειρίες, ωριμάζουν και αυτό τους βοηθά να χειρίζονται καλύτερα τις καταστάσεις.
Τα ψυχοσωματικά συμπτώματα
- Καρδιαγγειακά προβλήματα: Το χρόνιο στρες βλάπτει την καρδιά και τα αγγεία, επειδή αυξάνει την πίεση, το σπασμό των στεφανιαίων αγγείων, την καρδιακή συχνότητα και προδιαθέτει για την εμφάνιση επικίνδυνων αρρυθμιών. Όσον αφορά την υπέρταση, στο 95% των περιπτώσεων τα αίτιά της παραμένουν άγνωστα. Oι ειδικοί θεωρούν ότι σχετίζεται και με το στρες.
- Πονοκέφαλοι: Έχει αποδειχτεί ότι οι πονοκέφαλοι σχετίζονται με τη συναισθηματική μας κατάσταση (άγχος, μελαγχολία). Αυτό, όμως, δεν σημαίνει ότι υποφέρουμε από πονοκεφάλους επειδή βρισκόμαστε σε κακή ψυχολογική κατάσταση, αλλά ότι έχουμε τη γενετική προδιάθεση για να εμφανίσουμε πονοκεφάλους και το άγχος ή η στενοχώρια τούς πυροδοτούν.
- Αϋπνίες: Σε όλους έχει συμβεί σε «δύσκολες» περιόδους της ζωής μας να δυσκολευόμαστε να αποκοιμηθούμε, να ξυπνάμε στη διάρκεια της νύχτας ή πολύ νωρίς το πρωί. Αυτό συμβαίνει επειδή το στρες «καταλαμβάνει» το μυαλό μας και επηρεάζει τη δυνατότητά μας να κοιμηθούμε. Ειδικά η πολύ πρωινή αφύπνιση μπορεί να είναι σύμπτωμα έντονης θλίψης ή και κατάθλιψης, που έχει πιο έντονα συμπτώματα το πρωί, γι’ αυτό και συνοδεύεται από πρώιμη αφύπνιση και κακή διάθεση.
- Πόνοι στην σπονδυλική στήλη: Μελέτες συσχετίζουν το άγχος με πόνους στην πλάτη και τον αυχένα, ακριβώς επειδή προκαλεί και αυξάνει το σπασμό των μυών της περιοχής. Άλλωστε, η σπονδυλική στήλη είναι σημείο διαφυγής της συναισθηματικής φόρτισης.
- Προβλήματα στο στομάχι και το έντερο: Το στρες μπορεί να προκαλέσει ή να επιδεινώσει παθήσεις του γαστρεντερικού συστήματος. Ειδικά η σπαστική κολίτιδα-σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου, που εκδηλώνεται με κολικοειδή πόνο, φούσκωμα στην κοιλιά και απότομες αλλαγές των συνηθειών του εντέρου (διάρροια, δυσκοιλιότητα), απασχολεί αγχώδεις ανθρώπους και συχνότερα νέες γυναίκες. Η γαστρίτιδα, το έλκος και η δυσπεψία επηρεάζονται επίσης από το στρες.
- Στυτική ανικανότητα στους άνδρες, καθώς και «κακή» ποιότητα του σπέρματος (παροδικά). Το άγχος της καθημερινότητας μπορεί να προκαλέσει, αλλά και να διαιωνίσει, τα προβλήματα στύσης («άγχος απόδοσης»).
Ποιες λειτουργείες του στρες επιδεινώνει το στρες
- Τις ψυχικές νόσους, καθώς έρευνες σχετίζουν σαφώς το χρόνιο στρες με την κατάθλιψη.
- Τις αλλεργίες, των οποίων τόσο η συχνότητα των εκδηλώσεών τους όσο και η βαρύτητα των συμπτωμάτων φαίνεται ότι επιτείνονται όταν είμαστε αγχωμένοι.
- Την κατάσταση των οστών, με αποτέλεσμα να επιδεινώνει ακόμη και την οστεοπόρωση.
- Το μεταβολισμό, επειδή, όταν έχουμε άγχος, τείνει να αυξάνεται το λίπος και να μειώνεται η μυϊκή μάζα.
- Τις τιμές των λιπιδίων, που ανεβαίνουν, ενώ παράλληλα πέφτουν οι τιμές της καλής χοληστερίνης.
- Το βρογχικό άσθμα και, γενικά, την αναπνευστική μας λειτουργία (εξαιτίας του άγχους μπορεί να προκληθούν ακόμη και κρίσεις δύσπνοιας).
- Την εκδήλωση ορισμένων μορφών καρκίνου Γύρω στο 10% των καρκίνων, σύμφωνα με έρευνες, φαίνεται να επηρεάζεται από το στρες, ποσοστό πολύ μικρό σε σύγκριση με τη στεφανιαία νόσο, που επηρεάζεται πολύ περισσότερο από το στρες.
- Τη γυναικεία γονιμότητα Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα άγχους στις γυναίκες είναι η υπερπρολακτιναιμία (η υπερπαραγωγή προλακτίνης), που αναστέλλει την ωοθυλακιορρηξία και οδηγεί σε μια μορφή υπογονιμότητας (που αντιστρέφεται όταν η γυναίκα ηρεμήσει και χαλαρώσει).
- Την εγκυμοσύνη Το υπερβολικό στρες της μέλλουσας μητέρας, εκτός από την αγχώδη ή όχι ιδιοσυγκρασία του παιδιού, θεωρείται ότι μπορεί να επηρεάσει και την έκβαση της εγκυμοσύνης, χωρίς να είναι απολύτως τεκμηριωμένο. Πολλοί του αποδίδουν ευθύνες για τις αποβολές, αλλά και τους πρόωρους τοκετούς άγνωστης αιτιολογίας.
Πώς θα διώξουμε το στρες από τη ζωή μας
- Να υιοθετήσουμε μια υγιεινή ζωή, με ένα σταθερό πρόγραμμα κανονικού ύπνου και φαγητού, σωματική άσκηση και αρκετό χρόνο αφιερωμένο στην ξεκούραση και τη διασκέδαση (την επαφή με την οικογένεια, τους φίλους κλπ.).
- Να μειώσουμε τις πηγές του στρες στην καθημερινότητά μας. Μπορούμε π.χ. να μην αναλαμβάνουμε περισσότερες υποχρεώσεις από όσες μπορούμε να φέρουμε σε πέρας.
- Να καταφεύγουμε σε μεθόδους χαλάρωσης (π.χ. γιόγκα, σωστές αναπνοές, μουσική, τάι τσι, μασάζ, εκδρομές κ.ά.).
- Να εξωτερικεύουμε το άγχος μας, καθώς έχει παρατηρηθεί ότι όσοι μιλούν για τα προβλήματά τους βρίσκονται σε καλύτερη κατάσταση από όσους «κλείνονται» στον εαυτό τους χωρίς να μοιράζονται τις ανησυχίες τους με τους άλλους.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΗ:
Εργασιακό στρες: Από τις πιο επικίνδυνες παραμέτρους για την υγεία των εργαζομένων
