Η νόσος που σκότωσε τον Περικλή βάζοντας τέλος στον Χρυσό Αιώνα της Αθήνας

16-05-2020

Η ιστορία των εμβολίων από τον 18ο αιώνα έως σήμερα

Ποια επιδημία ευθύνεται για τον «λοιμό των Αθηνών» και αποτελούσε μυστήριο για πάνω από 2.000 χρόνια; Ποια ήταν η Τυφοειδής Μαίρη;

Ο Ιατρός Νίκος Περσιάνης ξεδιπλώνει την ιστορία των εμβολίων και τις μεγάλες επιδημίες που συνέβαλαν στην ανάπτυξή τους.

Τυφοειδής πυρετός

Ο τυφοειδής πυρετός γνωστός και ως Salmonella typhi, μεταδίδεται με την τροφή ή το νερό που έχουν μολυνθεί με περιττώματα πάσχοντος ανθρώπου.

Το 430-426 π.Χ., κατά τη διάρκεια της πολιορκίας των Αθηνών από τους Σπαρτιάτες, ξέσπασε επιδημία τυφοειδούς πυρετού, γνωστός και ως «λοιμός των Αθηνών» και σκότωσε το ένα τρίτο του πληθυσμού της Αθήνας, περίπου 50.000 ανθρώπους.

Μεταξύ των νεκρών ήταν και ο πολιτικός, ρήτορας και στρατηγός Περικλής, ο οποίος πέθανε το 429 π. Χ. σε ηλικία 66 χρονών. Λόγω της επιδημίας αυτής και του θανάτου του, τελείωσε και ο Χρυσός Αιώνας του Περικλή.

Ο ιστορικός Θουκυδίδης ασθένησε επίσης με τυφοειδή, αλλά επέζησε και περιέγραψε με μεγάλη ακρίβεια τη νόσο στην περίφημη Ιστορία του Πελοποννησιακού πολέμου.

Χαρακτηριστικά ανέφερε ότι τα άτομα που επιζούσαν από τη νόσο μπορούσαν να περιποιούνται τους πάσχοντες χωρίς φόβο, προέβλεψε δηλαδή την ανοσία.

Οι εκσκαφές που άρχισαν το 1994 για το μετρό της Αθήνας στον Κεραμεικό, αλλά και σε άλλες περιοχές στο κέντρο της Αθήνας, έφεραν στο φως ομαδικούς τάφους με εκατοντάδες σκελετούς που συνδέονται με τα ιστορικά δεδομένα που περιέγραψε ο Θουκυδίδης.

Μέχρι πρόσφατα δεν ήταν σίγουρο πού οφειλόταν ο λοιμός των Αθηνών και οι υποθέσεις ανέφεραν σαν πιθανές ασθένειες την ευλογιά, την ιλαρά, τον κίτρινο πυρετό, τον τύφο, τη βουβωνική πανώλη, τον τυφοειδή πυρετό ή και το συνδυασμό τους.

Μόλις πριν από λίγα χρόνια, μια ομάδα Ελλήνων γιατρών απέδειξε με τη μέθοδο DNA, ότι ο λοιμός των Αθηνών οφειλόταν στον τυφοειδή πυρετό. Έτσι λύθηκε το μυστήριο που απασχολούσε τους επιστήμονες για πάνω από 2.000 χρόνια.

Μερικοί από τους διάσημους ανθρώπους που πέθαναν από τυφοειδή πυρετό ήταν και οι πιο κάτω:

  • Η Abigail Adams γυναίκα του 2ου προέδρου των ΗΠΑ John Adams. Πέθανε στις 28 Οκτωβρίου του 1818.
  • Ο μουσουργός Franz Schubert. Πέθανε στις 19 Νοεμβρίου του 1828 σε ηλικία 31 ετών.
  • Ο σύζυγος της βασίλισσας Victoria Albert of Saxe-Coburg-Gotha. Πέθανε στις 14 Δεκεμβρίου 1861 σε ηλικία 42 ετών.
  • William Wallace Lincoln, τρίτος γιος του 16ου προέδρου των ΗΠΑ Abraham Lincoln. Πέθανε στις 20 Φεβρουαρίου του 1862.
  • Ο φυσιοδίφης Charles Darwin (θεωρία του Δαρβίνου). Πέθανε στις 19 Απριλίου του 1882 σε ηλικία 73 ετών.
  • Η γυναίκα του Abraham Lincoln Mary Todd Lincoln. Πέθανε στις 16 Ιουλίου 1882.
  • O Leland Stanford Jr. Πέθανε το 1884 σε ηλικία 15 ετών. Οι γονείς του δημιούργησαν στην Καλιφόρνια το περίφημο πανεπιστήμιο Stanford στη μνήμη του.
  • Ο Wilbur Wright, ένας από τους αδελφούς Wright πρωτοπόρους στην αεροπλοΐα. Πέθανε στις 30 Μαΐου του 1912 σε ηλικία 45 ετών.
  • Ο Hashimoto Hakaru που περιέγραψε πρώτος την αυτοάνοσο θυρεοειδίτιδα. Πέθανε στις 9 Ιανουαρίου του 1934 σε ηλικία 53 ετών.
  • Η διάσημη για το ημερολόγιο της Anne Frank και η αδελφή της Μargot. Πέθαναν και οι δύο το Μάρτιο του 1945 στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Bergen-Belsen.
  • Η πιο διάσημη φορέας τυφοειδούς πυρετού ήταν η Mary Mallon, γνωστή και ως τυφοειδής Μαίρη (Typhoid Mary). Το 1917 η Μαίρη, που εργαζόταν ως μαγείρισσα στη Νέα Υόρκη, θεωρήθηκε υπεύθυνη για μια μικροεπιδημία με 53 ασθενείς και 3 θανάτους. Απολύθηκε και τέθηκε σε απομόνωση, αλλά επανήλθε σε άλλο εστιατόριο με άλλο όνομα και προκάλεσε νέα επιδημία. Τέθηκε ξανά σε απομόνωση, όπου και πέθανε από πνευμονία μετά από 26 χρόνια.

Το βακτηρίδιο του τυφοειδούς πυρετού, που ανήκει στα εντεροβακτηρίδια απομόνωσαν από χοίρους οι Αμερικανοί Theobald Smith και Daniel Salmon το 1885. Ο δεύτερος έδωσε και το όνομα του στο μικρόβιο (σαλμονέλα).

Η χειρότερη επιδημία συνέβη στο Σικάγο το 1891 και σκότωσε εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους. Η τελευταία επιδημία συνέβη στη Δημοκρατία του Κονγκό το 2004 με 2005, με 42.000 ασθενείς και 214 θανάτους.

Το 2015 ξέσπασε επιδημία τύφου στον παλαιστινιακό προσφυγικό καταυλισμό του Γιάρμουκ στη Συρία. Από το 2016 έως το 2018, 850 άνθρωποι προσβλήθηκαν στο Πακιστάν από τυφοειδή πυρετό.

Εμβόλιο κατά του τυφοειδούς πυρετού

Το πρώτο αποτελεσματικό εμβόλιο κατά του τυφοειδούς πυρετού παρασκευάστηκε από τον Almroth Edward Wright το 1896.

Το 1909 ο Frederick F. Russell, Αμερικανός στρατιωτικός ιατρός, παρασκεύασε νέο εμβόλιο με το οποίο, μέσα σε 2 χρόνια εμβολιάστηκε ολόκληρος ο αμερικανικός στρατός.

Η συστηματική του χορήγηση άρχισε το 1917. Σήμερα υπάρχουν 2 εμβόλια. Το πρώτο περιέχει νεκρά μικρόβια σαλμονέλας, (Typhim Vi) χορηγείται σε μία δόση και επαναλαμβάνεται κάθε 2 χρόνια.

Το δεύτερο περιέχει ζωντανά αλλά εξασθενημένα μικρόβια (Ty21a Vivotif Berna Vaccine-1990), χορηγείται από το στόμα σε 4 δόσεις και επαναλαμβάνονται κάθε 5 χρόνια.

Συνιστώνται σε ομάδες υψηλού κινδύνου από την ηλικία των 2 ετών και άνω (ταξιδιώτες, εργαστηριακούς κ.ά.). Η συχνότητα της νόσου σήμερα είναι 5 περιστατικά ανά 1.000.000 κατοίκους.

Πηγή: Σύντομη Ιστορία των Εμβολίων, Δρ Νίκος Περσιάνης, Παιδίατρος, Παιδιατρική Εταιρεία Κύπρου,  www.child.org.cy