Καθηγητής Άγγελος Χατζάκης: Επιδημική έκρηξη του HIV σε χρήστες ενδοφλέβιων ναρκωτικών στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια

27-11-2020

Με την παγκόσμια Ημέρα κατά του AIDS να ξαναέρχεται όπως κάθε χρόνο από το 1988, την 1η Δεκεμβρίου, η ασθένεια που ήδη από την προηγούμενη δεκαετία είχε φανεί ότι ελέγχεται, φαίνεται να επανήλθε αυτή την δεκαετία – ειδικά και απειλητικά στην κοινότητα που αποτελούν οι χρήστες ενδοφλέβιων ναρκωτικών (ΧΕΝ). Στο τέλος δε αυτής της δεκαετίας το πρόβλημα παραμένει και απασχολεί λιγότερο από όσο θα έπρεπε, καθόσον την προσοχή μας έχει αποσπάσει η πανδημία της COVID-19. Το healthview δίνει το βήμα στους τρείς παράγοντες που διαμορφώνουν την πραγματικότητα του AIDS σήμερα στην Ελλάδα. Την επιστημονική κοινότητα, τους ασθενείς και την πολιτεία. Ο Καθηγητής Επιδημιολογίας και Προληπτικής Ιατρικής, Άγγελος Χατζάκης μιλά στο healthview για την επιδημική έκρηξη του HIV σε χρήστες ενδοφλέβιων ναρκωτικών (ΧΕΝ) στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια.

Που οφείλεται η επιδημική έκρηξη HIV/AIDS σε χρήστες ενδοφλέβιων ναρκωτικών (ΧΕΝ) στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια;

Το 2011 παρουσιάστηκε μεγάλη έξαρση HIV/AIDS στους ΧΕΝ στην Αθήνα και μέσα σε 1 χρόνο ο επιπολασμός (οροθετικότητα) ανήλθε από 1% σε 14%. Την 3ετία 2011-2013 δηλώθηκαν στον Εθνικό Οργανισμό Δημόσιας Υγείας (ΕΟΔΥ – τότε ΚΕΕΛΠΝΟ) 1.,115 περιστατικά HIV/AIDS σε ΧΕΝ, η μεγάλη πλειοψηφία από την Αθήνα,. ενώ μέχρι σήμερα έχουν δηλωθεί περισσότερες από 1.800 περιπτώσεις σε όλη την Ελλάδα. Το Πανεπιστήμιο Αθηνών και ο Οργανισμός Κατά των Ναρκωτικών (ΟΚΑΝΑ) με τότε Πρόεδρο την κα Μένη Μαλλιώρη, με το πρόγραμμα ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ τα έτη 2012-2013, συνέβαλαν στη μείωση των νέων λοιμώξεων κατά 90%. Στους 16 μήνες της λειτουργίας του εξετάστηκαν πάνω από 3.200 ΧΕΝ με σκοπό την ενημέρωσή τους στα μέτρα πρόληψης, τη διάγνωση HIV/AIDS και την άμεση διασύνδεση με το Εθνικό Σύστημα Υγείας για να λάβουν αντιρετροϊκή θεραπεία.

Μετά τη λήξη του ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ το 2013, κατέρρευσαν τα προγράμματα διάγνωσης για την ανίχνευση νέων ατόμων με HIV/AIDS λοίμωξη. Την 5ετία 2015-2019, εξετάστηκαν ελάχιστοι ΧΕΝ στην Αθήνα από το σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης που διαθέτει ο ΟΚΑΝΑ. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι τα έτη 2018 και 2019 εξετάστηκαν συνολικά 39 και 20 ΧΕΝ αντίστοιχα, ενώ μοιράσθηκε μειωμένος αριθμός βελονών και συρίγγων.

Υπήρξε και νέος ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ το 2018…

Ο νέος ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ 2018 – 2020 ξεκίνησε στο τέλος του 2018 και μέχρι το Μάρτιο του 2020 εξετάστηκαν πάνω από 1.630 ΧΕΝ. Περίπου 700 από αυτούς συμμετείχαν και στο προηγούμενο πρόγραμμα του 2012-2013, γεγονός που επέτρεψε να αποτυπωθεί η πορεία αυτών των ατόμων διαχρονικά. Ο επιπολασμός (οροθετικότητα) των ΧΕΝ με HIV λοίμωξη το 2018-2020 βρέθηκε 22%, δηλαδή κατά 50% αυξημένος σε σχέση με το 2012-2013 (14%) και κατά 22 φορές μεγαλύτερος από το 2010. Η έρευνα ανέδειξε και άλλα ανησυχητικά δεδομένα όπως μεγάλη αύξηση της αστεγίας, της ανεργίας, της απώλειας ασφαλιστικής κάλυψης και της συχνότητας ενέσιμης χρήσης ενώ παράλληλα μειώθηκαν οι δωρεάν διανεμόμενες βελόνες και σύριγγες. Η αύξηση του επιπολασμού είναι η μεγαλύτερη που έχει παρατηρηθεί παγκοσμίως τα τελευταία 10 χρόνια και αποτελεί μια θλιβερή πρωτιά για τη χώρα μας.  

Τελικώς ποιες ήταν οι αιτίες της επιδείνωσης του HIV/AIDS σε ΧΕΝ στην Αθήνα;

Σημαντικότερες είναι η έλλειψη προγραμμάτων διάγνωσης της HIV λοίμωξης στην κοινότητα, η υποβάθμιση των προγραμμάτων διανομής συρίγγων και βελονών, το κοινωνικό στίγμα το οποίο αντιμετωπίζει ο πληθυσμός αυτός και η προβληματική πρόσβαση των ΧΕΝ στο ΕΣΥ. Οι Μονάδες Λοιμώξεων του ΕΣΥ που παρέχουν περίθαλψη και αντιρετροϊκή θεραπεία είναι ήδη από καιρό κορεσμένες με μεγάλες ελλείψεις προσωπικού. Από το Μάρτιο  2020 έχουν αναλάβει τον κύριο ρόλο στην αντιμετώπιση του COVID-19, και οι ΧΕΝ είναι πρακτικά αποκλεισμένοι από τους θεράποντες ιατρούς που αδυνατούν να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους. Το κοινωνικό στίγμα οδηγεί στην απομάκρυνσή τους από το ΕΣΥ, με συνέπεια τη διακοπή της αντιρετροϊκής θεραπείας και της ιατρικής παρακολούθησης. Τελική συνέπεια είναι να καθίστανται μολυσματικοί όπως πριν την έναρξη της θεραπείας και να μολύνουν άλλους, με αποτέλεσμα την προοδευτική αύξηση του επιπολασμού (οροθετικότητας). Το πρόβλημα στην Αθήνα και πρόσφατα στη Θεσσαλονίκη έχει γιγαντωθεί και απαιτούνται πλέον ολιστικές παρεμβάσεις σε όλη την αλυσίδα των γεγονότων που προδιαθέτουν στη μετάδοση HIV/AIDS.

Τι πιστεύετε ότι πρέπει να γίνει και σε τι πρέπει να δοθεί προτεραιότητα;

Άμεση επανέναρξη προγραμμάτων διάγνωσης στην κοινότητα, εντατικοποίηση της διανομής βελονών και συρίγγων με τη συμμετοχή Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων, άμεση επίλυση των πιεστικών προβλημάτων στελέχωσης και λειτουργίας των Μονάδων Λοιμώξεων  λόγω COVID-19 και συστηματική ενημέρωση για την καταπολέμηση του κοινωνικού στίγματος.

Ο κος Άγγελος Χατζάκης είναι Ομότιμος Καθηγητής Επιδημιολογίας και Προληπτικής Ιατρικής στο Εργαστήριο Υγιεινής, Επιδημιολογίας και Ιατρικής Στατιστικής στην Ιατρική Σχολή του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Είναι επίσης  Γενικός Γραμματέας στην Ελληνική Επιστημονική Εταιρεία Έρευνας AIDS και Σεξουαλικώς Μεταδιδόμενων Νοσημάτων

Ο ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ 2018-2020 υλοποιήθηκε από την Ελληνική Επιστημονική Εταιρεία Έρευνας AIDS και Σεξουαλικώς Μεταδιδόμενων Νοσημάτων και το Σύλλογο Ασθενών Ήπατος Ελλάδας «Προμηθέας» (Κύριος Ερευνητής Γ. Καλαμίτσης), σε συνεργασία με το Εργαστήριο Υγιεινής, Επιδημιολογίας και Ιατρικής Στατιστικής (Καθηγητές Β. Σύψα, Δ. Παρασκευής και Α, Χατζάκης), την Α’ Παθολογική Κλινική (Καθηγήτρια Μ. Ψυχογιού)  και τη Γαστρεντερολογική Κλινική (Καθηγητής Γ. Παπαθεοδωρίδης) της Ιατρικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (ΕΚΠΑ).

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ:

Nίκος Δέδες: Το “στίγμα” ακόμη και σήμερα δυσχεραίνει τη ζωή των οροθετικών