Χάρης Ναρδής: Η κρίση ανέδειξε τις αδυναμίες και τις χρόνιες ελλείψεις του συστήματος υγείας

18-01-2021

Υπό ασφυκτικό κλοιό, εξαιτίας της πανδημίας, εξακολουθούν να βρίσκονται τα ευρωπαϊκά συστήματα υγείας. Oι ανάγκες πολλαπλασιάζονται και η πίεση στο συνολικό σύστημα υγείας θα παραμείνει έντονη μεσοπρόθεσμα. Τώρα δίνεται στην Ελλάδα η ευκαιρία να αναθεωρήσει και να εκσυγχρονίσει ουσιαστικά τη δομή του συστήματος υγειονομικής περίθαλψης. Αυτό αναφέρει σε συνέντευξή του στο HealthView, ο Δ/νων Σύμβουλος της Astellas και μέλος του Δ.Σ. του ΣΦΕΕ, κ. Χάρης Ναρδής. Αποκαλυπτικά είναι τα στοιχεία που παρουσιάζει για τις επιβαρύνσεις στον φαρμακευτικό κλάδο, μέσω των υποχρεωτικών επιστροφών και εκπτώσεων. Πρόκειτα για τα γνωστά μας clawback και rebate. Οι εκτιμήσεις για το συνολικό ποσό αγγίζουν τα 2 δισ. ευρώ για το 2020, ποσό το οποίο προστίθεται στα σχεδόν 2 δισ. της φορολογίας από τη δραστηριότητα του κλάδου. Ακολουθεί η συνέντευξη:

Η πανδημία του Covid-19 αποτελεί ίσως την κρίσιμη «σταγόνα στο ποτήρι» για το ελληνικό σύστημα υγείας. Πόσο και σε ποια σημεία όμως επηρέασε την αγορά φαρμάκου;

Η φετινή έκθεση του ΙΟΒΕ, συμπίπτει με την εμφάνιση της πανδημίας του κορονοϊού που έχει δημιουργήσει σημαντικές προκλήσεις σε πολλές χώρες του κόσμου. Εκτός από τις απώλειες ανθρώπινων ζωών, τον  αριθμό νοσούντων και την ασφυκτική πίεση των συστημάτων υγείας, η παύση ή ο περιορισμός της οικονομικής δραστηριότητας σε πολλούς κλάδους προκαλεί οικονομική ύφεση και αύξηση της ανεργίας.

Το ΙΟΒΕ έχει εκτιμήσει σενάρια για συρρίκνωση του ΑΕΠ για το 2020 από -5% έως -9% με μερική ανάκαμψη το 2021. Σε κάθε περίπτωση, η τρέχουσα κρίση αναμένεται να έχει έντονη επίπτωση στην ελληνική οικονομία, αλλά και στις περισσότερες χώρες του κόσμου.

Συγχρόνως, τα ευρωπαϊκά συστήματα υγείας καλούνται να επαναξιολογήσουν τη δημόσια χρηματοδότηση για δαπάνες υγείας, καθώς οι ανάγκες πολλαπλασιάζονται και η πίεση στο συνολικό σύστημα υγείας θα παραμείνει έντονη μεσοπρόθεσμα.

Αναφορικά με τις δημόσιες δαπάνες υγείας, η Ελλάδα βρίσκεται σταθερά κάτω από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο. Η υποχώρηση της δαπάνης υγείας το διάστημα 2009-2018 ανέρχεται σε 42%, ενώ ειδικά στην εξωνοσοκομειακή δαπάνη για το φάρμακο, το ίδιο διάστημα η μείωση ήταν 62%.

Στον τομέα των δαπανών για φαρμακευτική κάλυψη, στην Ελλάδα η συνολική εξωνοσοκομειακή φαρμακευτική δαπάνη εκτιμάται ότι θα φτάσει στα 3,9 δισ. ευρώ το 2019, εκ των οποίων μόλις το 1,945 εκατ. ευρώ αποτελεί δημόσια χρηματοδότηση.

Παράλληλα, το βάρος μετακυλίστηκε στους ασθενείς και στον ιδιωτικό τομέα με το μεγαλύτερο μέρος να το επωμίζεται ο φαρμακευτικός κλάδος, μέσω των υποχρεωτικών επιστροφών και εκπτώσεων (clawback και rebate) που καταβάλλει. Οι εκτιμήσεις για το συνολικό ποσό αγγίζουν τα 2 δισ. ευρώ για το 2020, ποσό το οποίο προστίθεται στα σχεδόν 2 δισ. της φορολογίας από τη δραστηριότητα του κλάδου.

Ενώ βιώνουμε τη 2η φάση της πανδημίας και ακούγονται φήμες ότι ενδέχεται να υπάρξει και 3η φάση, μπορούμε να είμαστε ήσυχοι για την επάρκεια των φαρμάκων στη χώρα μας; (Όχι μόνο για των κρίσιμων του COVID-19 αλλά και για φάρμακα ή θεραπείες για χρόνιες παθήσεις κ.α.).

Ολόκληρος ο Φαρμακευτικός κλάδος καθολη την διάρκεια αυτής της κρίσης έχει ενεργοποιηθεί για να διασφαλίσει την απρόσκοπτη παραγωγή, προμήθεια και διακίνηση φαρμάκων και έτσι δεν παρατηρήθηκαν ελλείψεις.

Στην Astellas με γνώμονα την ασφάλεια και την υγεία του ανθρώπινου δυναμικού της, αλλά και κοινωνική ευαισθησία και υπευθυνότητα προχωρήσαμε άμεσα στη λήψη συγκεκριμένων μέτρων όπως η εργασία από το σπίτι μέσω τηλεργασίας, για την αποφυγή κινδύνου εμφάνισης ή και διάδοσης της νόσου, αύξηση των αποθεμάτων μας, καθημερινός συντονισμός με τα εργοστάσια παραγωγής και συνεχής επικοινωνία με τα φαρμακεία και τις φαρμακαποθήκες.

Η απόφαση για διασφάλιση της απρόσκοπτης λειτουργίας της Εταιρείας, εξασφάλισε τη συνεχή παροχή φαρμακευτικών σκευασμάτων και την απρόσκοπτη πρόσβαση των ασθενών σε αυτά.

Ως Δ/νων Σύμβουλος της Astellas, αλλά και ως Αντιπρόεδρος του ΣΦΕΕ ποια πιστεύετε ότι είναι τα σημαντικότερα ζητήματα που απασχολούν τον κλάδο. Κυρίως αυτή την περίοδο και πέρα από την πανδημία; Ποιες είναι οι προτάσεις σας για την επόμενη μέρα της ελληνικής φαρμακοβιομηχανίας.

Η κρίση ανέδειξε τις αδυναμίες και τις χρόνιες ελλείψεις του συστήματος υγείας. Την υποεπένδυση λόγω της παρατεταμένης οικονομικής κρίσης που προηγήθηκε της πανδημίας αλλά και την ατολμία εφαρμογής διαρθρωτικών μέτρων. Ταυτόχρονα όμως αναδείχτηκε η αξία της καινοτομίας και αναγνωρίστηκε η καθοριστική συμβολή του φαρμακευτικού κλάδου όχι μόνο στην υγεία των πολιτών αλλά και στην οικονομική υγεία της χώρας. Η ανάγκη όχι μόνο στήριξης αλλά ενίσχυσης της καινοτομίας είναι πια επιτακτική.

Τώρα δίνεται στην Ελλάδα η ευκαιρία, να αναθεωρήσει και να εκσυγχρονίσει ουσιαστικά τη δομή του συστήματος υγειονομικής περίθαλψης. Διαχρονικά καταθέτουμε στην κυβέρνηση ρεαλιστικές και τεκμηριωμένες προτάσεις, όπως κάναμε και πρόσφατα. Σαν ΔΣ του ΣΦΕΕ καταθέσαμε μια πλήρη σειρά θέσεων και προτάσεων που συμπυκνώνονται σε 7 πυλώνες δράσεων και που μπορούν να συμβάλλουν στη διαμόρφωση και την εφαρμογή ενός εθνικού σχεδιασμού για τη δημόσια Υγεία» συνοψίζοντας τα σημεία αιχμής ως εξής:

  1. Να επαναπροσδιοριστεί η δημόσια φαρμακευτική δαπάνη με βάση τις πραγματικές ανάγκες του πληθυσμού της χώρας μας.
  2. Να διασφαλιστεί η πρόσβαση σε νέες καινοτόμες θεραπείες για τους Έλληνες ασθενείς, που καθυστερεί τουλάχιστον 2 χρόνια.
  3. Να πάψει να στηρίζεται στην υπερφορολόγηση των φαρμακευτικών επιχειρήσεων, μέσω των υποχρεωτικών επιστροφών και εκπτώσεων που φθάνει στο 70% του κύκλου εργασιών των εταιριών του κλάδου, η βιωσιμότητα του συστήματος φαρμακευτικής περίθαλψης.
  4. Να αρθούν τα αντικίνητρα στην ανάπτυξη.
  5. Να δοθούν περαιτέρω κίνητρα για την ανάπτυξη των κλινικών μελετών.
  6. Μόνο εάν δοθούν λύσεις στα προηγούμενα 2 σημεία (κονδύλια και υπερφορολόγηση) θα μπορέσει η Ελλάδα να προσελκύσει νέες επενδύσεις και κλινικές μελέτες.
  7. Να αναγνωριστεί από την Πολιτεία η σημαντική αναπτυξιακή δυναμική του φαρμακευτικού κλάδου ώστε να μεγιστοποιηθεί η συμβολή του στην ανάκαμψη της εθνικής οικονομίας

Τι φταίει» για τις καθυστερήσεις αναφορικά με τα νεότερα φάρμακα και θεραπείες; Τι πρέπει να γίνει για να επισπευσθούν οι διαδικασίες εισαγωγής τους και πρόσβασης των ασθενών;

Η δημιουργία του φορέα για την αξιολόγηση των τεχνολογιών υγείας (Health technology assessment- ΗΤΑ), που θα εξέταζε τα νέα καινοτόμα φάρμακα προκειμένου να έρθουν στην Ελλάδα και να αποζημιώνονται, είχε ανακοινωθεί από τον υπουργό Υγείας ήδη από το 2017. Μεταξύ άλλων περιλαμβανόταν στα προ-απαιτούμενα που είχαν θέσει οι Θεσμοί για τις αξιολογήσεις του προγράμματος της εφαρμογής στήριξης.

Πρωταρχικός άξονας των συστάσεων / αποφάσεων των οργανισμών HTA είναι τόσο, η όσο το δυνατόν αμεσότερη και διευρυμένη πρόσβαση των ασθενών στις οικονομικά αποδοτικότερες θεραπείες, όσο και η εξασφάλιση της βιωσιμότητας του συστήματος υγείας.

Φάνηκε λοιπόν ότι δεν ήμασταν έτοιμοι να εισάγουμε το νέο Οργανισμό στην διαδικασία αξιολόγησης και αποζημίωσης ενός φαρμάκου στην Ελλάδα. Παρόλες τις υπεράνθρωπες προσπάθειες που κατέβαλαν και καταβάλλουν όλοι όσοι εργάστηκαν και εργάζονται στην Επιτροπή Αξιολόγησης, η έλλειψη ανθρώπινων πόρων αλλά και μη υιοθέτηση των προτάσεων που κατά καιρούς έχουν κατατεθεί είτε από τον ΣΦΕΕ είτε από τα μέλη της επιτροπής δεν επέτρεψαν τα τελευταία δύο χρόνια την εισαγωγή νέων φαρμάκων στην θετική λίστα, εκτός ελαχίστων εξαιρέσεων.

Είναι πλέον επιβεβλημένο να προχωρήσουμε στην αξιοποίηση βέλτιστων διεθνών πρακτικών ως βάση για την ανάπτυξη μιας πρότασης ΗΤΑ για την Ελλάδα. Την χρονιά που διανύουμε δόθηκαν λύσεις σε προβλήματα και πάρθηκαν αποφάσεις, ωστόσο υπάρχει τεράστια καθυστέρηση από τη στιγμή που κλείνει μια συμφωνία για ένα νέο φάρμακο και υπάρχει έγκριση από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων (ΕΜΑ), μέχρι την αποζημίωσή του, και αυτοί οι χρόνοι πρέπει να μειωθούν.

Πιστεύετε ότι η χώρα μας μπορεί να καταστεί κόμβος κλινικών μελετών και αν ναι γιατί δεν έχει γίνει μέχρι σήμερα και ποιες προϋποθέσεις χρειάζονται;

Τα οφέλη των κλινικών μελετών είναι πολλαπλά, πρώτιστα για τους ασθενείς, που συμμετέχουν σε αυτές. Τους παρέχονται, ταχεία πρόσβαση σε νέες θεραπείες, δωρεάν φάρμακα και δωρεάν εργαστηριακές και διαγνωστικές εξετάσεις, ενώ έχουν συνεχή και υψηλού επιπέδου ιατρική παρακολούθηση. Ταυτόχρονα, η κλινική έρευνα προσελκύει άμεσες ξένες επενδύσεις (FDI) και εισάγει ερευνητική τεχνογνωσία. Παράλληλα, ενισχύει την επιχειρηματικότητα και την απασχόληση, με εξειδικευμένο επιστημονικό ανθρώπινο δυναμικό υψηλής εκπαίδευσης. Επίσης εξοικονομεί πόρους για το Εθνικό Σύστημα Υγείας και συμβάλλει ουσιαστικά στην ανάπτυξη της εθνικής οικονομίας.

Σαν ΣΦΕΕ έχουμε αναφερθεί ότι οι Κλινικές Μελέτες αποτελούν για την Ελλάδα μία μεγάλη ευκαιρία, η οποία παραμένει εν πολλοίς ανεκμετάλλευτη. Στην Ευρώπη επενδύονται ετησίως πάνω από 35 δισ. ευρώ και η Ελλάδα απορροφά μόνο 40 εκατομμύρια ευρώ. Η Ελλάδα πληροί όλες εκείνες τις προϋποθέσεις για να προσελκύσει ακόμη μεγαλύτερο αριθμό ερευνητικών προγραμμάτων. Στη χώρα μας μπορεί να πολλαπλασιαστεί η επένδυση σε βάθος τριετίας, φτάνοντας μέχρι και τα 250 εκατ. ευρώ το χρόνο. Στρατηγικός στόχος του ΣΦΕΕ και των εταιρειών – μελών του, είναι η ανάδειξη της χώρας μας σε Κέντρο Διεξαγωγής Κλινικών Μελετών με διεθνή απήχηση.

Στην κατεύθυνση αυτή, έχουμε καταλήξει σαν Σύνδεσμος στα κάτωθι:

  1. να αναδειχθεί ο τομέας της Κλινικής Έρευνας ως μία από τις κορυφαίες προτεραιότητες της Πολιτικής Υγείας,
  2. να δημιουργηθεί ερευνητικός προσανατολισμός στις δομές υγείας που εμπλέκονται στη διεξαγωγή των κλινικών ερευνητικών προγραμμάτων,
  3. να υπάρχει εύρυθμη ροή των διαδικασιών
  4. να δημιουργηθούν σχετικά κίνητρα.

Τα παραπάνω βασικά σημεία μπορούν να βελτιώσουν τους αντίστοιχους δείκτες δραστηριοποίησης της χώρας μας στην Κλινική Έρευνα, στοιχείο που θα οδηγήσει στην προσέλκυση σημαντικών επενδυτικών κεφαλαίων.

Ποια είναι τα επιχειρηματικά σχέδια και οι στόχοι της Astellas για την επόμενη 3ετία στην Ελλάδα, αλλά και διεθνώς και σε ποιο βαθμό η πανδημία τα ανακατεύθυνε;

Το στρατηγικό πλάνο της Astellas δεν επηρεάστηκε ούτε σε επίπεδο προτεραιοτήτων, ούτε ως προς τον χρόνο υλοποίησής του. Παρόλα αυτά η υιοθέτηση νέων τεχνολογιών τόσο στην ιατρική ενημέρωση όσο και στις επιλογές ιατρικής επιμόρφωσης που διαθέτουμε στους επαγγελματίες υγείας επιταχύνθηκε λόγω της πανδημίας.

Παραμένουμε αφοσιωμένοι στη φιλοσοφία μας για το πως θα “Αλλάξουμε το Αύριο” με την εκπλήρωση θεραπευτικών αναγκών. Επενδύουμε το 17% των πωλήσεων της εταιρείας στην έρευνα. Αυτή τη στιγμή είναι ενεργά παγκοσμίως πάνω από 100 ερευνητικά προγράμματα σε συνεργασία με πανεπιστήμια, ινστιτούτα και άλλες εταιρείες.

Επιδιώκουμε στοχευμένες θεραπείες για δύσκολα αντιμετωπίσιμους καρκίνους, όπου υπάρχει μεγάλη ανεκπλήρωτη ιατρική ανάγκη. Ανναπτύσσουμε μικρά μόρια, φάρμακα συζευγμένα με αντισώματα και μονοκλωνικά αντισώματα.

Εστιάζουμε σε νόσους, όπως ο καρκίνος του προστάτη, η οξεία μυελογενής λευχαιμία, το γαστροοισοφαγικό αδενοκαρκίνωμα, το αδενοκαρκίνωμα του παγκρέατος και ο καρκίνος του ουροθηλίου.

Διευρύνουμε το πεδίο ερευνών μας στην γυναικολογική υγεία και τη νεφρολογία, εξετάζοντας την αποτελεσματικότητα νέων μορίων σε αγγειοκινητικά συμπτώματα που σχετίζονται με την εμμηνόπαυση και στην αναιμία που σχετίζεται με χρόνια νεφρική νόσο.

Επιπλέον, αναπτύσσουμε μια πλατφόρμα εμβολίων DNA για αλλεργίες και ενισχύουμε την αποτελεσματικότητα του εμβολιασμού σε ένα ευρύ φάσμα ασθενειών.

Τέλος, το Ινστιτούτο Αναγεννητικής Ιατρικής της Astellas (AIRM) αναζητά νέες προσεγγίσεις με βάση τα κύτταρα, που θα μπορούσαν να αναζωογονήσουν, να αναγεννήσουν και να αντικαταστήσουν τον κατεστραμμένο ιστό αντιμετωπίζοντας οφθαλμικές παθήσεις που οδηγούν σε απώλεια όρασης, όπως η ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς κηλίδας και η νόσος Stargardt.