Αντιμετωπίζοντας την Κατάθλιψη

26-12-2016

Η Μαρία είναι 45 ετών νοικοκυρά. Από μικρή  ήταν «ευαίσθητη» σαν χαρακτήρας. Πρόσφατα επισκέφτηκε τον οικογενειακό γιατρό της , διότι το τελευταίο δίμηνο αισθανόταν κόπωση, χωρίς να κάνει κάτι ιδιαίτερο, και επιπλέον είχε και αρκετό στρες. Αυτό όμως  που την ώθησε στο γιατρό, ήταν ότι τα βράδια επισκεπτόταν το… ψυγείο με συνέπεια να έχει πάρει 6 κιλά. Επιπλέον, εκνευρίζεται εύκολα και τσακώνεται συχνά με τον άνδρα της για «ψύλλου πήδημα».

Η ίδια αναφέρει πως «δεν με  ευχαριστεί τίποτα πλέον» και μάλιστα σταμάτησε να πηγαίνει στις προγραμματισμένες, κάθε Τετάρτη, συναντήσεις,  ενός γυναικείου σωματείου .

Επιπλέον, αρκετά βράδια στριφογυρίζει στο κρεβάτι, και εάν δεν πάρει «υπνωτικό» χάπι δεν κοιμάται.

Αυτό που φαίνεται να την απασχολεί και να τη γεμίζει ενοχές είναι ότι δεν πήρε την πρωτοβουλία να πουλήσει προ 10ετίας κάποιο ακίνητο για να ξεχρεώσουν ένα δάνειο, που τους «γονάτισε» οικονομικά. Αισθάνεται απογοήτευση από τη ζωή και απαισιόδοξη για το μέλλον. Πριν δυο εβδομάδες έφυγε από το σπίτι και ο μοναχογιός της προκειμένου να υπηρετήσει τη στρατιωτική του θητεία και βιώνει με το χειρότερο τρόπο την «εμπειρία» του αποχωρισμού…

Άλλο η κατάιλιψη, άλλο η μελαγχολία

Η ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ δεν είναι μελαγχολία ή κακή διάθεση. Δεν είναι απλώς αυτό που λέμε «είμαι στις μαύρες μου» ή «είμαι πεσμένος», που έχει ξεκάθαρη αιτία. Είναι ένα επίμονο αίσθημα θλίψης , απογοήτευσης και ανημποριάς.

 

Είναι πολύ πιο σοβαρό και βαθύ από μια απλή στενοχώρια , δεν επηρεάζεται ακόμη και από ευχάριστα γεγονότα που συμβαίνουν γύρω από το άτομο , εμποδίζει την κανονική συνήθη λειτουργικότητά του και επιμένει για αρκετές εβδομάδες ή και μήνες ή και χρόνια.

Οι καταθλιπτικές διαταραχές

Το φάσμα των καταθλιπτικών διαταραχών διαμορφώνεται από αρκετούς παράγοντες.  Οι πιο συχνοί είναι οι νευροενδοκρινικές διαταραχές, το οικογενειακό περιβάλλον και η κληρονομικότητα, τα ψυχοτραυματικά γεγονότα ζωής και ειδικά αυτά που συνέβησαν στην παιδική ηλικία που μπορεί και να μην μπορούμε να τα ανακαλέσουμε στη μνήμη μας, οι προδιαθεσικές καταστάσεις, διάφορα σωματικά νοσήματα όπως είναι η δυσλειτουργία του θυρεοειδή, φαρμακολογικές ή ψυχοδραστικές ουσίες καθώς και σημαντικοί ψυχοπαθολογικοί παράγοντες.

Επιδημιολογικά Στοιχεία  (στοιχεία Π.Ο.Υ) για την κατάθλιψη

  • H Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας (Π.Ο.Υ), εκτιμά πως κάθε χρόνο πάνω από 19.000.000 άνθρωποι εμφανίζουν κατάθλιψη.
  • Η κατάθλιψη παρατηρείται σε άτομα όλων των ηλικιών, κοινωνικών -οικονομικών στρωμάτων ,φυλών και μορφωτικών επιπέδων.
  • 1 μία στις 4 γυναίκες και 1 στους 10 άνδρες μπορεί να αναπτύξει κατάθλιψη κατά την διάρκεια της ζωής του.
  • Το 69% των καταθλιπτικών ασθενών παρουσιάζουν σωματικά ή σωματοποιημένα συμπτώματα (πονοκέφαλος, αδυναμία-κόπωση, πόνοι στο στήθος, γαστρεντερικά ενοχλήματα).
  • Ασθενείς που πάσχουν από σοβαρή οργανική νόσο (καρκίνος, διαβήτης, αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο, έμφραγμα του μυοκαρδίου) παρουσιάζουν υψηλό ποσοστό κατάθλιψης.
  • Το 90% των καταθλιπτικών ασθενών παρουσιάζουν συμπτώματα άγχους.
  • H κατάθλιψη στους ηλικιωμένους είναι η πιο συχνή ψυχική  διαταραχή, καθώς το 10-34,5% των ηλικιωμένων μπορεί να παρουσιάσουν καταθλιπτική συμπτωματολογία, ιδίως με άτυπα συμπτώματα (συγκαλυμένη κατάθλιψη /masked depression) όπως π.χ. κόπωση, πόνος που διαχέεται σε διάφορα σημεία του σώματος, γαστρεντερικά ενοχλήματα , παραίτηση από καθημερινές συνήθειες ή ενέργειες, διαταραχές του ύπνου (ιδιαίτερη προσοχή στην φαρμακοθεραπεία λόγω των υπαρχουσών παθολογικών ή άλλων νοσημάτων).
  • Στους ηλικιωμένους άνδρες, σύμφωνα με τα στατιστικά στοιχεία, είναι ιδιαίτερα αυξημένος ο κίνδυνος αυτοκτονίας.

Ψυχοτραυματικά γεγονότα ζωής και κατάθλιψη

Συχνά και λίγο πριν από την εκδήλωση του καταθλιπτικού επεισοδίου  λαμβάνουν χώρα ψυχοτραυματικά (στρεσσογόνα) γεγονότα  όπως :

  • Απώλεια αγαπημένου προσώπου (λόγω θανάτου ή χωρισμού)
  • Βίαιη επίθεση (Σεξουαλική επίθεση, Ληστεία, Απαγωγή, Ομηρία)
  • Σοβαρά τροχαία ατυχήματα
  • Διάγνωση μιας απειλητικής για τη ζωή νόσου
  • Φυσική ή οφειλόμενη σε ανθρώπινη παρέμβαση καταστροφή
  • Πόλεμος-τρομοκρατική επίθεση
  • Βασανισμός

Κλινικές Μορφές Κατάθλιψης

Οι κυριότερες μορφές της κατάθλιψης είναι οι εξής:

  1. Μείζονα κατάθλιψη
  2. Ήπια ή ελάσσων κατάθλιψη
  3. Δυσθυμία
  4. Επιλόχεια κατάθλιψη
  5. Μάνιο-Καταθλιπτικό νοσολογικό φάσμα.

 

Διαγνωστικά Κριτήρια Κατάθλιψης-Συμπτώματα Κατάθλιψης

Για να τεθεί η διάγνωση πρέπει  να υπάρχει ένα εκ των δύο πρώτων κύριων συμπτωμάτων και τέσσερα τουλάχιστον από τα υπόλοιπα επτά του πίνακα:

  1. Καταθλιπτικό συναίσθημα (δυσανάλογο προς τα τρέχοντα γεγονότα ζωής και με συχνή ημερήσια διακύμανση),
  2. Μείωση του ενδιαφέροντος και της ευχαρίστησης (ανηδονία),
  3. Μεταβολές της όρεξης , οι οποίες οδηγούν σε απώλεια ή αύξηση του βάρους που δεν σχετίζονται με τη διατροφή,
  4. Αϋπνία ή υπερυπνία (τυπικά οι νεότεροι παρουσιάζουν συνήθως δυσκολία στην επέλευση του ύπνου, ενώ οι ηλικιωμένοι πρωινή αφύπνιση),
  5. Ψυχοκινητική ανησυχία (νευρικότητα, άγχος, υπερένταση) ή ψυχοκινητική επιβράδυνση ,
  6. Αίσθημα  κόπωσης (ιδίως με την απουσία πραγματικού φυσικού κάματου)  ή/ και  απώλεια ενεργητικότητας,
  7. Συναίσθημα απαξίας (μη ρεαλιστική απεικόνιση του εαυτού και του περιβάλλοντος )ή/ και αδικαιολόγητων -υπερβολικών ενοχών,
  8. Μειωμένη ικανότητα συγκέντρωσης και σκέψης (προβλήματα μνήμης), αναποφασιστικότητα
  9. Αυτοκαταστροφικός ιδεασμός (ιδέες αυτοκτονίας, απόπειρες).

Οποιοδήποτε σύμπτωμα, πρέπει να υπάρχει για τουλάχιστον 2 συνεχείς εβδομάδες, για το μεγαλύτερο μέρος της ημέρας, σχεδόν κάθε μέρα.

Έντονες ψυχοσωματικές διαταραχές όπως κεφαλαλγία , ραχιαλγία, καρδιαγγειακά  συμπτώματα  , γαστρεντερικά συμπτώματα, συμπληρώνουν την κλινική εικόνα της κατάθλιψης.

Η πιθανότητα εκδήλωσης επόμενου επεισοδίου μείζονος καταθλιπτικής  διαταραχής είναι 50-60% μετά το πρώτο επεισόδιο, 70% μετά το δεύτερο και 90% μετά το τρίτο.

 

 

Ήπια ή ελάσσων κατάθλιψη

Τα συμπτώματα της είναι πιο ήπια από της μείζονος .Πιο συγκεκριμένα διαφέρει από την μείζονα στα εξής:

  • Το καταθλιπτικό συναίσθημα είναι πιο ήπιο.
  • Συχνά υπάρχουν «νευρωσικά» συμπτώματα(άγχος, ευερεθιστότητα, υπερβολική ενασχόληση με σωματικά συμπτώματα).
  • Ο κίνδυνος αυτοκαταστροφής είναι πολύ μικρότερος ή απουσιάζει τελείως.
  • Χαμηλή αυτοεκτίμηση και ο ασθενής τα βάζει με τους άλλους (ετερομομφή).
  • Δεν υπάρχει συνήθως απώλεια βάρους.
  • Δεν υπάρχουν συνήθως διαταραχές στην σεξουαλική επιθυμία.
  • Η εμφάνιση και η συμπεριφορά δεν θυμίζουν καταθλιπτικό ασθενή

(π.χ δεν έχει βραδύτητα στις κινήσεις, λυπημένη έκφραση, παραμελημένη αμφίεση).

Δυσθυμική Διαταραχή

Χρόνια, μικρής έντασης, καταθλιπτική διάθεση που διαρκεί τουλάχιστον για 2 έτη, τις περισσότερες ημέρες και κατά το μεγαλύτερο μέρος της ημέρας.

  • Πρόκειται για προσωπικότητες μεμψίμοιρες , απαισιόδοξες με «απόλυτο και δογματικό» τρόπο σκέψης , αναποφασιστικότητα και εσωστρέφεια.
  • Στο 1/3 των ασθενών μπορεί να εξελιχθεί σε μείζονα κατάθλιψη.
  • 3 φορές συχνότερη στις γυναίκες απ’ ότι στους άνδρες.
  • Είναι δύσκολο να διαγνωσθεί.
  • Βλάπτει την ποιότητα ζωής σημαντικά.

Επιλόχεια κατάθλιψη

Οι γυναίκες με επιλόχεια κατάθλιψη αγαπούν τα μωρά τους εξίσου με τις άλλες λεχώνες αλλά κατακλύζονται από υπερβολικό άγχος και ιδέες αυτομομφής και αναξιότητας (ανταπόκριση στο ρόλο της ΄΄ σωστής΄΄, ΄΄άξιας΄΄, και ΄΄υπεύθυνης΄΄ μητέρας).

Σχετίζεται με την αλλαγή των νευρο-ορμονικών παραγόντων , συχνά παρουσιάζεται σε γυναίκες με προεμμηνορυσιακή δυσφορική διαταραχή και αναλόγως με την ένταση των συμπτωμάτων απαιτείται η ανάλογη θεραπεία (όταν η κατάσταση είναι πολύ σοβαρή , η λεχώνα θα πρέπει  να εισαχθεί σε κλινική για θεραπεία , ειδικά αν υπάρχει κίνδυνος «βλάβης»  του μωρού της ή της ίδιας).

 

 

Πως γίνεται η διάγνωση της κατάθλιψης

Tα συμπτώματα του ασθενούς συχνά δεν είναι ούτε τόσο σοβαρά ούτε αρκετά φανερά ώστε να μπορούν να αποδοθούν εύκολα σε καταθλιπτική διαταραχή.

Πρώτα-πρώτα, ο γιατρός θα πρέπει να εξετάσει την πιθανότητα οργανικής βάσης των αναφερομένων συμπτωμάτων (παθολογικές καταστάσεις π.χ  όπως  το  αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο, σκλήρυνση κατά πλάκας, υποθυρεοειδισμός και φάρμακα όπως οπιοειδή, καρδιολογικά σκευάσματα, διαζεπάμη, σιμετιδίνη, αντισυλληπτικά από του στόματος και κορτικοστεροειδή).

Παρόμοιες  Κλινικά  Καταστάσεις   με την  Κατάθλιψη

Χρόνια κόπωση, χρόνιος πόνος, κεφαλαλγίες, γαστρεντερικές διαταραχές και  διαταραχές ύπνου.

Ποιες Διαταραχές μπορεί να συνυπάρχουν με την κατάθλιψη

Αγχώδεις διαταραχές, κατάχρηση ψυχοδραστικών ουσιών, διαταραχές προσωπικότητας, πένθος, σωματική -παθολογική νόσος, διαταραχές στην πρόσληψη τροφής, σεξουαλική δυσλειτουργία.

Σύγχρονες Θεραπευτικές Προσεγγίσεις για την καταθλιψη

Τα καταθλιπτικά επεισόδια συχνά υποτροπιάζουν , ιδίως όταν η θεραπευτική αγωγή είναι  πλημμελής ή διακόπτεται  πρόωρα, και μπορεί να επανεμφανιστούν στη διάρκεια της ζωής.

Η Γνωσιακή-Συμπεριφορική Ψυχοθεραπεία σε ατομική βάση ή/και σε ομαδικό πλαίσιο (group therapy) αποτελεί θεραπεία εκλογής σε ήπιας , μέτριας ή /και σοβαρής έντασης κατάθλιψη αφού μάλιστα συνδυάζεται άριστα και αλληλοσυμπληρώνεται με φαρμακευτική αγωγή.

Η Διαπροσωπική ψυχοθεραπεία (IPT) επικεντρώνεται κυρίως στη αντιμετώπιση θανάτου αγαπημένου προσώπου (διεργασία πένθους) και μέσα σε βραχύ χρονικό διάστημα παρουσιάζει εξαιρετικά αποτελέσματα.

Βέβαια η κλασσική θεραπευτική προσέγγιση συνιστά και αφορά την φαρμακευτική αγωγή , αφού μάλιστα η τεχνολογία προσφέρει νέες ουσίες άμεσης αποτελεσματικότητας, υψηλής ασφάλειας και ιδιαίτερα ευνοϊκού προφίλ ανεπιθύμητων ενεργειών. Το ζητούμενο είναι να πεισθεί ο ασθενής να λάβει την αγωγή για 9-12 μήνες κατ’ αρχήν  ώστε να αισθανθεί καλύτερα και να γίνει πρόληψη των υποτροπών και ελαχιστοποίηση του κινδύνου επανεμφάνισης της νόσου με συνεχή επανεκτίμηση από τον θεράποντα.

Κυρίαρχη θέση πλέον κατέχουν τα δεύτερης γενιάς  νεότερα αντικαταθλιπτικά (SSRiS, SNRiS, NaSSA) που έχουν την  ίδια αποτελεσματικότητα  με τα παλαιότερα τρικυκλικά (TCAS) χωρίς όμως τις ανεπιθύμητες ενέργειες τους όπως π.χ. δυσκοιλιότητα, διαταραχές ούρησης (σε υπερτροφία προστάτου), ξηροστομία, αύξηση ενδοφθάλμιου πίεσης, σύγχυση, και διαταραχές μνήμης, ταχυκαρδία, καταστολή, αύξηση βάρους κ.α.

Αξίζει να σημειωθούν τα αποτελέσματα της μελέτης του καθηγητή κλινικής ψυχολογίας και ψυχιατρικής στο Πανεπιστήμιο της Βερόνα A. Cipriani και των συνεργατών του , που δημοσιεύθηκε πρόσφατα  στην επιστημονική επιθεώρηση LANCET (τεύχος, 373 , σελ. 746-758, Μάρτιος, 2009).

 

Στο πλαίσιο της έρευνας ανασκοπήθηκαν 117 τυχαιοποιημένες μελέτες συνολικού αριθμού 25.928 ασθενών , οι οποίες είχαν πραγματοποιηθεί από το 1991 μέχρι της 30 Νοεμβρίου του 2007 προκειμένου να εξαχθούν συγκεκριμένα συμπεράσματα για την αποτελεσματικότητα των αντικαταθλιπτικών δεύτερης γενιάς , όσον αφορά την επείγουσα αντιμετώπιση μονοπολικής μείζονος καταθλιπτικής συνδρομής σε ενήλικα άτομα.

Συγκρίθηκαν 12 (δώδεκα) νεότερα αντικαταθλιπτικά δεύτερης γενιάς και οι ερευνητές κατέληξαν στο ότι ¨η HCL σερτραλίνη ενδέχεται να αποτελεί την καλύτερη επιλογή για την έναρξη της θεραπευτικής αντιμετώπισης ενηλίκων ασθενών με μέτρια ως βαριά μείζονα καταθλιπτική διαταραχή καθώς διαθέτει την καλύτερη ισορροπία μεταξύ (θεραπευτικού) αποτελέσματος  , αποδοχής (εκ μέρους των ασθενών, των συγγενών και των θεραπόντων ) και κόστους ( από τα ασφαλιστικά ταμεία)¨ .

 

Εν κατακλείδι οι ασθενείς και οι συγγενείς απαλλασσόμενοι σταδιακά από τη σφραγίδα του κοινωνικού στίγματος, πρέπει να αναζητούν επιστημονικά τεκμηριωμένες θεραπευτικές προσεγγίσεις από τους ειδικούς για την καταθλιπτική νόσο , που θεραπεύεται στην πλειοψηφία της._

Δρ. Νίκος Ε. Δέγλερης

Νευρολόγος -Ψυχίατρος

ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΠΕΙΡΑΙΑ