Μόλις ένα παιδί αρρωστήσει η πρώτη, και μεταξύ μας η δικαιολογημένη, αντίδραση των γονέων είναι να προστρέξουν στον παιδίατρο με την ελπίδα να τους συνταγογραφήσει κάποιο αντιβιοτικό για να γίνει ο γιος ή η κόρη τους γρήγορα καλά. Τα τελευταία όμως χρόνια η αλόγιστη χρήση αντιβιώσεων θα λέγαμε πως έχει αναχθεί σε ένα παγκόσμιο πρόβλημα υγείας με πολλές επιπτώσεις στον ανθρώπινο οργανισμό.
Λίγα λόγια για τα αντιβιοτικά
Τα αντιβιοτικά είναι φάρμακα τα οποία χορηγούνται για να αντιμετωπίσουν βακτήρια, μικροοργανισμούς δηλαδή, που προκαλούν λοιμώξεις όπως είναι για παράδειγμα η πνευμονία ή φυματίωση. Εδώ αξίζει να σημειώσουμε πως παρότι το όνομά τους υποδηλώνει πως σκοτώνουν τους ιούς, τα αντιβιοτικά δεν στοχεύουν αυτή την ομάδα μικροοργανισμών, αλλά αποκλειστικά στα βακτήρια. Έτσι στις περιπτώσεις του κοινού κρυολογήματος ή του ερεθισμένου λαιμού που προκαλούνται από ιούς, τα αντιβιοτικά είναι μη δραστικά, άρα καιπεριττά.
Δεν είναι όμως όλα τα αντιβιοτικά το ίδιο. Υπάρχουν εξειδικευμένα αντιβιοτικά και αντιβιοτικά ευρέως φάσματος. Τα δεύτερα χορηγούνται σε περιπτώσεις όπου δεν είναι γνωστή η ακριβής αιτία μίας κατάστασης και είναι εκείνα που έχουν κατηγορηθεί περισσότερο για την αρνητική επίδρασή τους στον άνθρωπο.
H πιο επικίνδυνη παρενέργεια: αντίσταση στα μικρόβια
Μετά την ανακάλυψη της πενικιλίνης, ο άνθρωπος άρχισε να χρησιμοποιεί αλόγιστα τα διαφόρων ειδών αντιβιοτικά με στόχο να αντιμετωπίσει άμεσα μία λοίμωξη. Καθώς όμως τα μικρόβια εκτίθονταν στις φαρμακευτικές ουσίες, κατάφεραν να αναπτύξουν μηχανισμούς για να αντισταθούν στη δράση τους και να επιβιώσουν. Το φαινόμενο αυτό περιγράφεται ως αντιμικροβιακή αντοχή και μας απασχολεί διότι εάν δεν επέλθει ορθολογιστική χρήση των αντιβιώσεων, μια μέρα δεν θα υπάρχουν πλέον φάρμακα ικανά να αντιμετωπίσουν πολύ σοβαρές λοιμώξεις.
Αντιβιοτικά & παχυσαρκία: Μία όχι και τόσο απροσδόκητη σχέση
Όπως ήδη αναφέραμε τα αντιβιοτικά, και ιδιαίτερα τα ευρέως φάσματος, δρουν κατά πάσα κατεύθυνση προκειμένου να εξοντώσουν μία ενδεχόμενη μικροβιακή απειλή. Επειδή όμως όπως συνηθίζει να λέει και ο Ελληνικός λαός «μαζί με τα ξερά καίγονται και τα χλωρά», οι αντιβιώσεις δεν μπορούν να διακρίνουν τα ωφέλιμα από τα βλαβερά βακτήρια που ζουν στο σώμα. Άμεση συνέπεια είναι τα φάρμακα της κλάσης αυτής να θανατώνουν εκτός από τους επικίνδυνους, και τους καλούς μικροοργανισμούς που ζουν κυρίως στο ανθρώπινο έντερο. Θυμηθείτε πως γι αυτή ακριβώς τη παρενέργεια που έχουν τα αντιβιοτικά πολλοί γιατροί συνηθίζουν να συγχορηγούν συμπληρώματα διατροφής με προβιοτικά (ωφέλιμοι μικροοργανισμοί εντέρου).
Την τελευταία δεκαετία όμως πολλά έχουν γραφτεί για το ρόλο των προβιοτικών στην παχυσαρκία. Μάλιστα τα πρώτα χρόνια της ζωής ενός ατόμου, η ποικιλία των μικροοργαισμών που ζουν στο γαστρεντερικό σωλήνα είναι καθοριστικής σημασίας για τη μετέπειτα ανάπτυξη των παιδιών, τη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος, το μεταβολισμό των τροφών, αλλά και τη ρύθμιση μονοπατιών του μεταβολισμού. Τη θεωρία αυτή έρχεται να υποστηρίξει η μελέτη που δημοσιεύτηκε πριν λίγες ημέρες στο επιστημονικό περιοδικό International Journal of Obesity, και αποτελεί τη μεγαλύτερη μέχρι σήμερα ανάλυση δεδομένων για τη σχέση μεταξύ χρήσης αντιβιοτικών σε νεαρή ηλικία και βάρος κατά την εφηβεία. Μάλιστα, όσο περισσότερα αντιβιοτικά είχε λάβει ένας έφηβος τα πρώτα χρόνια της ζωής τους, τόσο μεγαλύτερο σωματικό βάρος φαίνεται να παρουσιάζει (p<0.001).
Που κρύβονται τελικά τα αίτια της παχυσαρκίας;
Η παρατήρηση πως η πρώιμη και αυξημένη χρήση αντιβιοτικών ενδέχεται να επηρεάσει το σωματικό βάρος, ακόμη και πολλά χρόνια μετά, δείχνει πως τα επιπλέον κιλά δεν είναι πάντα «επιλογή». Πέρα από τις συνήθειες διατροφής και άσκησης, τα γονίδια και το περιβάλλον που ζούμε, τα αίτια της παχυσαρκίας είναι καλά κρυμμένα στο σώμα του καθενός. Η παρατήρηση αυτή είναι πολύ σημαντική καθώς καταρρίπτει την αντίληψη πως κάποιος «έχει παραπάνω κιλά γιατί τρώει». Η παχυσαρκία τελικά είναι κάτι πολύ περισσότερο από μία στάση ζωής.
Μη λαμβάνεται ποτέ αντιοβιοτικά χωρίς τη συμβουλή του γιατρού σας. Εάν υπάρχει σχετική ιατρική οδηγία για λήψη κάποιου αντίστοιχου φαρμάκου μην την παραβλέψετε σε καμία περίπτωση. Αυτό που μπορείτε όμως να κάνετε είναι να θωρακίσετε τον οργανισμό, τον δικό σας ή του παιδιού σας, χρησιμοποιώντας προληπτικά μέτρα όπως: το σχολαστικό πλύσιμο των χεριών, η ισορροπημένη διατροφή και η χρήση φυσικών συμπληρωμάτων διατροφής.
Ήβη Παπαϊωάννου, MS, RDN
Διαιτολόγος, Διατροφολόγος
Μέλος της Ακαδημίας Διατροφής και Διαιτολογίας, ΗΠΑ
Βιβλιογραφία:
1. Schwartz BS, Pollak J, Bailey-Davis L, Hirsch AG, Cosgrove SE, Nau C, Kress AM, Glass TA, Bandeen-Roche K. Antibiotic use and childhood body mass index trajectory. Int J Obes (Lond). 2016 Apr;40(4):615-21.
2. WHO. Antimicrobial Resistance. Data and Statistics. Last accessed 8/4/2016.
