Ο πρωινός καφές δίνει ενέργεια, σας βοηθά να ξυπνήσετε, ενώ αργότερα μέσα στην ημέρα αυξάνει την ικανότητα συγκέντρωσης και σας ωθεί να αγγίξετε το μέγιστο της παραγωγικότητάς σας. Παρότι τα οφέλη του ροφήματος είναι γνωστά στον ενήλικο πληθυσμό, οι επιπτώσεις του πολύ λιγότερο έχουν μελετηθεί σε παιδιά και εφήβους. Φυσικά, κανένας γονιός δεν θα ετοιμάσει στο παιδί του έναν «Ελληνικό διπλό»! Τι γίνεται όμως με εκείνο το κουτάκι του αναψυκτικού που είναι πάντα διαθέσιμο στο ψυγείο;
- Αναψυκτικά: Έχει παρατηρηθεί πως η σημαντικότερες πηγές καφεΐνης στην καθημερινότητα παιδιών και εφήβων είναι τα αναψυκτικά.
- Καφές και τσάι: Σε μία χώρα όπως η Ελλάδα όπου η κουλτούρα του «καφέ» έχει εξελιχθεί σε πραγματική τέχνη, μην σας εκπλήξει εάν ροφήματα βασισμένα στο γάλα και γεύσεις, αλλά και το «αθώο» τσάι αποδίδουν στο παιδί σας σημαντική ποσότητα καφεΐνης.
- Ενεργειακά ποτά: Εάν και δεν είναι εξίσου δημοφιλή με τα αναψυκτικά στο γκρουπ των εφήβων, τα ενεργειακά ποτά κερδίζουν επικίνδυνα έδαφος.
Πόση καφεΐνη είναι αρκετή;
- Ενήλικες: Οι συστάσεις για τους ενήλικες είναι ξεκάθαρες, μιλώντας για 400mg καφεΐνης ημερησίως.
- Παιδιά: Το τοπίο είναι αρκετά θολό σε ό,τι αφορά τα παιδιά. Μόλις πέρυσι, η Ευρωπαϊκή Αρχή Ασφάλειας Τροφίμων (European Food Safety Authority, EFSA), όρισε πως η κατανάλωση καφεΐνης σε παιδιά και εφήβους δεν θα πρέπει να ξεπερνά τα 3mg ανά κιλό σωματικού βάρους ημερησίως. Αυτό πρακτικά σημαίνει, πως το όριο για ένα παιδί που ζυγίζει 30 κιλά είναι τα 90mg καφεΐνης.
- Για να κατανοήσει όμως κανείς καλύτερα τις οδηγίες που μόλις αναφέρθηκαν θα πρέπει να μεταφράσει τα mg σε ποσότητες διαφορετικών πηγών καφεΐνης. Ενδεικτικά αναφέρουμε πως:
- Ένα φλιτζάνι καφέ αποδίδει 80- 120mg καφεΐνης
- Ένα κουτάκι αναψυκτικού τύπου κόλα αποδίδει 40-65mg καφεΐνης.
- Ένα κουτάκι παγωμένο τσάι αποδίδει 20- 30mg καφεΐνης.
- Ένα απλό τσάι αποδίδει 5mg καφεΐνης.
- Δύο σπιρτόκουτα μαύρη σοκολάτα αποδίδουν 30mg καφεΐνης.
Πώς επιδρά η καφεΐνη στα παιδιά;
Ένας ενήλικος οργανισμός έχει την ικανότητα να επεξεργάζεται συστατικά της τροφής, όπως η καφεΐνη, με σαφώς μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα από ένα παιδί του οποίου ο οργανισμός βρίσκεται ακόμα στην ανάπτυξη. Συνεπώς είναι λανθασμένο να σκεφτόμαστε πως τα παιδιά μπορούν να επεξεργαστούν μικρότερη μεν ποσότητα καφέ και λοιπών ροφημάτων, με τον ίδιο δε τρόπο που το κάνει ένα άτομο μεγαλύτερης ηλικίας. Τα δεδομένα που έχουν σήμερα στα χέρια τους οι επιστήμονες για την επίδραση της καφεΐνης στην υγεία των παιδιών δεν είναι πολλά, έχουν όμως προκύψει σημαντικά συμπεράσματα:
- Διαταραχές στον ύπνο: Παραδοσιακά ο καφές θεωρείται πως έχει τονωτικές ιδιότητες στους ενήλικες. Σε μικρότερες ηλικίες όμως, η κατανάλωση καφέ φαίνεται πως φέρνει ακριβώς τα αντίθετα αποτελέσματα. Πιο συγκεκριμένα καθυστερεί το χρόνο που χρειάζεται ένα παιδί για να κοιμηθεί και μειώνει τη διάρκεια του ύπνου. Ακόμη, σε μελέτη η οποία πραγματοποιήθηκε σε εφήβους παρατηρήθηκε πως όσο περισσότερη καφεΐνη είχε καταναλώσει ο έφηβος την προηγούμενη μέρα, τόσο μεγαλύτερη ήταν και το αίσθημα της υπνηλίας το επόμενο πρωί!
- Νευρικότητα: Ως διεγερτική για το νευρικό σύστημα ουσία η κατανάλωση καφεΐνης έχει συσχετισθεί με αυξημένο άγχος και αίσθηση νευρικότητας στους νέους.
- Απόδοση: Η καφεΐνη μπορεί να αυξάνει παροδικά την ικανότητα συγκέντρωσης ενός παιδιού, όμως κανένα όφελος δεν έχει παρατηρηθεί στο βάθος του χρόνου σε ό,τι αφορά τόσο τη μνήμη όσο και τη γνωστική λειτουργία. Μάλιστα, έχει παρατηρηθεί πως όσο μεγαλύτερη είναι η κατανάλωση καφέ, τόσο χαμηλότερες είναι και οι σχολικές επιδόσεις. Το «φαινόμενο» αυτό έχει αποδοθεί κυρίως στις αλλαγές στις συνήθειες του ύπνου που επιφέρει η κατανάλωση καφέ και λοιπών ροφημάτων.
- Διάθεση: Όσο ακραίο και εάν ακούγεται η κατανάλωση καφεΐνης σε παιδιά ηλικίας 9-12 ετών έχει συνδεθεί με συμπτώματα κακής διάθεσης, ακόμα και κατάθλιψης.
Κλείνοντας, ένα μεγάλο ποσοστό των γονέων και των παιδιών/ εφήβων αγνοούν τις σημαντικότερες πηγές καφεΐνης στη διατροφή, αλλά και τις επιπτώσεις της κατανάλωσης αυτής στην υγεία. Η καφεΐνη δεν είναι απαραίτητη για την ανάπτυξη των παιδιών και δεν θα πρέπει σε καμία περίπτωση πηγές της να αντικαθιστούν άλλες θρεπτικές τροφές γεμάτες ενέργεια. Οι γονείς θα πρέπει να είναι προσεκτικοί και να αξιολογούν τη καθημερινή πρόσληψη αναψυκτικών και καφέ, μαθαίνοντας στα παιδιά τους τη σωστή λήψη αυτών.
Ήβη Παπαϊωάννου, MS, RDN
Διαιτολόγος, Διατροφολόγος
Μέλος της Ακαδημίας Διατροφής και Διαιτολογίας, ΗΠΑ
Βιβλιογραφία:
- EFSA. Risk Assessment. Caffeine. Last accessed 2/7/2016.
- Mackus M, van de Loo AJ, Benson S, Scholey A, Verster JC. Consumption of caffeinated beverages and the awareness of their caffeine content among Dutch students. Appetite. 2016 Aug 1;103:353-7.
- Richards G, Smith A. Caffeine consumption and self-assessed stress, anxiety, and depression in secondary school children. J Psychopharmacol. 2015 Dec;29(12):1236-47.
- University of Utrecht. GLOBAL TRENDS IN CAFFEINE CONSUMPTION AND ITS SOURCES IN CHILDREN, ADOLESCENTS AND ADULTS. Verster JC, Last accessed 2/7/2016.
https://www.eiseverywhere.com/file_uploads/46ef95bee10cbfb7afa2fd388e5baf83_JorisVERSTER.pdf
- Owens JA, Mindell J, Baylor A. Effect of energy drink and caffeinated beverage consumption on sleep, mood, and performance in children and adolescents. Nutr Rev. 2014 Oct;72 Suppl 1:65-71.
