Ανεπάρκεια στην προστασία των παιδιών που μετακινούνται στην Ελλάδα και διαφορετική μεταχείριση λόγω εθνικότητας, που θέτει σε κίνδυνο τη σωματική και ψυχική τους υγεία, καταγράφει η έκθεση του Συνηγόρου του Πολίτη για τα δικαιώματα των παιδιών που δόθηκε στη δημοσιότητα.
Σύμφωνα με την έκθεση, από τον Ιανουάριο έως και τον Δεκέμβριο του 2018, πάνω από 17.127 παιδιά συνολικά πρόσφυγες και μετανάστες έχουν φτάσει στην Ελλάδα, μέσω θαλάσσιων και χερσαίων συνόρων. Εξ’ αυτών, το 69% έφτασε στην χώρα μέσω θαλάσσης (πάνω από 11.888 παιδιά) ενώ το 31% έφτασε διασχίζοντας τα χερσαία σύνορα (5.239).
Σύμφωνα με την εκτίμηση της UNICEF, έως και τα τέλη Δεκέμβρη 2018, 27.000 παιδιά πρόσφυγες και μετανάστες βρίσκονταν στην Ελλάδα. Από αυτά 3. 458 ήταν ασυνόδευτα και 283 ήταν παιδιά χωρισμένα από την οικογένειά τους. Επίσης, 10.937 παιδιά διέμεναν σε διαμερίσματα με τις οικογένειες τους στο πρόγραμμα στέγασης ΕΣΤΙΑ, 4.102 διέμεναν σε Κέντρα Υποδοχής και Ταυτοποίησης (Κ.Υ.Τ.) ανά την επικράτεια ενώ περίπου 7.200 εκτιμάται ότι διέμεναν σε ανοιχτές δομές προσωρινής φιλοξενίας στην ηπειρωτική χώρα.
Αρχική διαπίστωση αποτελεί η ανεπάρκεια στην προστασία των παιδιών κατά το στάδιο της υποδοχής, η εφαρμογή ανομοιογενών πρακτικών και η διαφορετική διοικητική μεταχείριση των παιδιών ανάλογα με το σημείο εισόδου, τον χρόνο και τον φορέα εντοπισμού, καθώς και της εθνικότητας των παιδιών.
Κρίσιμο ζήτημα ειδικότερα αποτελεί η αντιμετώπιση παιδιών που δεν έχουν υποβληθεί στη διαδικασία υποδοχής και ταυτοποίησης και μπορεί να υπόκεινται σε κράτηση ή /και να αντιμετωπίζουν τον κίνδυνο της έλλειψης στέγης.
Αναφορικά με την διαδικασία ταυτοποίησης εξακολουθούν να υφίστανται θεσμικά ελλείμματα και κενά, ιδίως δε συνοπτικότητα και προχειρότητα κατά την εκτέλεση των διαδικασιών, ελλείψεις όσον αφορά την επάρκεια και την ευαισθητοποίηση του προσωπικού σχετικά με θέματα προστασίας των παιδιών καθώς και έλλειψη συντονισμού μεταξύ της διοίκησης και των φορέων της κοινωνίας των πολιτών.
Ως προς την πρόσβαση σε διεθνή προστασία, 21.771 αιτήματα αφορούσαν παιδιά, αποτελώντας το 1/3 του συνόλου των αιτημάτων, από τα οποία 2.639 αιτήματα αφορούσαν ασυνόδευτα παιδιά. Κατά το ίδιο διάστημα, 6.249 παιδιά έλαβαν διεθνή προστασία σε α’ βαθμό στην Ελλάδα: 5.301 παιδιά έλαβαν προσφυγικό καθεστώς και 948 έλαβαν επικουρική προστασία.
Σύμφωνα με την έκθεση, η μακρά διάρκεια των διαδικασιών δημιουργεί έντονη ανασφάλεια, επηρεάζει δυσμενώς την ψυχική υγεία των παιδιών και δημιουργεί αισθήματα ματαιότητας. Όσον αφορά τις διαδικασίες οικογενειακής επανένωσης ειδικότερα, από τις αναφορές προς τον Συνήγορο συνάγεται η τάση των κρατών μελών να υιοθετούν ολοένα και πιο περιοριστικές πρακτικές ενώ παράλληλα παρατηρείται αύξηση του αριθμού των απορρίψεων, ιδίων αιτημάτων ασυνόδευτων παιδιών.
Την ίδια στιγμή, η υποδοχή και φιλοξενία στα Κέντρα Υποδοχής που βρίσκονται στα νησιά παρέχονταν σε πλήρως ανεπαρκείς χώρους με συνέπεια χιλιάδες άνθρωποι μεταξύ των οποίων πολλά παιδιά να παραμένουν επί μήνες σε άθλιες και απάνθρωπες συνθήκες διαβίωσης, υπερσυνωστισμού, με υποτυπώδεις παροχές, ελλείψεις σε βασικά αγαθά και περιορισμένη πρόσβαση σε υπηρεσίες, αποδεικνύοντας τις συστημικές αποτυχίες υποδοχής και φιλοξενίας.
Η έλλειψη θέσεων φιλοξενίας σημαίνει είτε ότι τα παιδιά στερούνται πλήρως στέγασης, είτε ότι φιλοξενούνται σε υπερπληθυσμιακές και ακατάλληλες εγκαταστάσεις, που καθιστούν κάθε βασική φροντίδα και προστασία των παιδιών κενή περιεχομένου.
Όσον αφορά την πρόσβαση στις υπηρεσίες υγείας, οι ανεπάρκειες του συστήματος δημόσιας υγείας, επηρεάζουν αρνητικά και τα παιδιά που μετακινούνται, που ωστόσο αντιμετωπίζουν πρόσθετες δυσχέρειες εξαιτίας των υφιστάμενων γλωσσικών εμποδίων σε συνδυασμό με την περιορισμένη διαθεσιμότητα υπηρεσιών πολιτισμικής διαμεσολάβησης στα νοσοκομεία.
