Ο γαστρεντερικός σωλήνας ξεκινάει από το στόμα και συνεχίζει με τον οισοφάγο, το στομάχι, το λεπτό και το παχύ έντερο για να καταλήξει στον ορθό. Καθώς η γαστρεντερικός σωλήνας είναι το πρώτο σύνορο που πρέπει να περάσει η τροφή πριν εισέλθει στο σώμα, είναι πολύ φυσικό να τραυματίζεται. Ο τραυματισμός αυτός ονομάζεται φλεγμονή και ο τρόπος που το σώμα αντιδρά μοιάζει πολύ με τον τρόπο που επουλώνεται το κόψιμο από ένα μαχαίρι στο δάκτυλό σας.
Μία ομάδα παθήσεων που χαρακτηρίζονται από την εμφάνιση φλεγμονών στο ανθρώπινο σώμα είναι οι Ιδιοπαθείς Φλεγμονώσεις Νόσοι του Εντέρου (ΙΦΝΕ). Σε αυτές ανήκουν η ελκώδης κολίτιδα και η νόσος του Crohn. H τελευταία χαρακτηρίζεται από φλεγμονές «ανα τμήματα» από άκρη σε άκρη στον γαστρεντερικό σωλήνα, αλλά κυρίως στο λεπτό έντερο και την αρχή του παχέως. Τα αίτια την νόσου είναι άγνωστα, αλλά όπως πιθανολογούν οι επιστήμονες πρόκειται για ένα αυτοάνοσο νόσημα, χωρίς να αποκλείεται το ενδεχόμενο κληρονομικότητας.
Όσοι πάσχουν από τη νόσο του Crohn χρειάζεται να ακολουθούν έναν ισορροπημένο, και αρκετά συντηρητικό θα λέγαμε τρόπο ζωής. Μπορεί να μην είναι απαραίτητα αληθής ο ισχυρισμός πως η κακή διατροφή προκαλεί την εμφάνιση της πάθησης, όμως σε περιόδους μάλιστα όπου η πάθηση παρουσιάζει εξάρσεις η διατροφή θα πρέπει να μετατρέπεται σε ένα «θεραπευτικό» μέσο. Επιπλέον το διαιτολόγιο μπορεί να κληθεί να αντιμετωπίσει συμπτώματα της νόσου ή παρενέργειες των φαρμάκων όπως είναι ο πόνος στην κοιλιά, η ναυτία, ο έμετος και η διάρροια.
Οι 2 σημαντικότερες κατηγορίες συστατικών της διατροφής που μέχρι σήμερα φαίνεται να επηρεάζουν σημαντικά την πορεία της ασθένειας είναι οι φυτικές ίνες, και τα συστατικά που διατηρούν την υγεία των τοιχωμάτων του εντέρου:
- Οι φυτικές ίνες είναι υδατάνθρακες που απαντώνται στα τρόφιμα φυτικής προέλευσης και στους υγιείς ανθρώπους είναι απαραίτητες για την καλή λειτουργία του εντέρου. Δεν είναι όμως όλα τα είδη φυτικών ινών το ίδιο. Οι διαλυτές φυτικές ίνες απορροφούν νερό στο έντερο δημιουργώντας μία ζελατινώδη μάζα που αντιμετωπίζει καταστάσεις όπως η δυσκοιλιότητα. Από την άλλη μεριά οι αδιάλυτες φυτικές ίνες δεν διαλύονται στο νερό και περνούν πολύ γρήγορα μέσα από το έντερο, εντείνοντας συμπτώματα όπως η διάρροια και το φούσκωμα. Σε περιόδους έξαρσης της νόσου ασθενείς με Crohn συνίσταται να αποφεύγουν την κατανάλωση αδιάλυτων φυτικών ινών που βρίσκονται κυρίως στα προϊόντα ολικής άλεσης, στις φλούδες των φρούτων και των λαχανικών, στους σπόρους, στα μήλα και στα αχλάδια. Είναι μία από τις σπάνιες φορές που ο διαιτολόγος θα σας προτρέψει να καταναλώσετε άσπρο ψωμί και μακαρόνια! Επιπλέον προτιμήστε να μαγειρέψετε τα φρούτα και τα λαχανικά και να απομακρύνετε τους σπόρους. Όπως ήδη αναφέραμε οι φυτικές ίνες είναι άκρως απαραίτητες για την υγεία του εντέρου, ενώ τα τρόφιμα φυτικής προέλευσης είναι πλούσιες πηγές θρεπτικών συστατικών. Για το λόγο αυτό ζητήστε τη βοήθεια ενός διαιτολόγου προκειμένου να σας κατευθύνει ώστε να μην αποκλείσετε εντελώς από το διαιτολόγιό σας αυτή την ομάδα των τροφίμων.
- Η συζήτηση για το ρόλο των προστατευτικών για το εντερικό τοίχωμα συστατικών αποτελεί θέμα μεγάλης κουβέντας και μελλοντικών ερευνών. Για να κατανοήσουμε καλύτερα τι συμβαίνει ας παρομοιάσουμε το έντερο με ένα μακρύ οχυρωματικό τοίχος επάνω στο οποίο ζουν πολλά εκατομμύρια στρατιωτών. Στην περίπτωση του ανθρώπινου σώματος το ρόλο των στρατιωτών αναλαμβάνουν οι προβιοτικοί μικροοργανισμοί που ζουν στο έντερο. Το οχυρό αυτό βάλετε συνέχεια από εξωτερικές επιθέσεις τις οποίες καλούνται να αποτρέψουν αποτελεσματικά οι στρατιώτες με σκοπό να διατηρήσουν ακέραια τα τοιχώματα. Οτιδήποτε δίνει τροφή στους στρατιώτες (προβιοτικά) είναι οφέλιμο για το σώμα, ενώ οτιδήποτε καταστρέφει τα τοιχώματα είναι επιζήμιο. Σε αυτή τη λογική τροφές πλούσιες σε «επεξεργασμένους» υδατάνθρακες (αρτοσκευάσματα, σνακς, γλυκά, σάλτσες, έτοιμα γεύματα) και λιπαρά αναζωπυρώνουν τις εστίες των φλεγμονών στο γαστρεντερικό σωλήνα και καταστρέφουν τα τοιχώματα. Αντιθέτως συστατικά όπως τα ωμέγα 3 πολυακόρεστα λιπαρά, ο κουρκουμάς, το πράσινο τσάι και η ρεσβερατρόλη διαθέτουν αντιφλεγμονώδη δράση, δηλαδή σβήνουν τις πυρκαγιές των φλεγμονών και διασώζουν τα τείχη. Ακόμη, η δομή των εντερικών τοιχωμάτων φαίνεται πως επηρεάζεται άμεσα από την επάρκεια της βιταμίνης D. Οι καλοί προβιοτικοί στρατιώτες από την άλλη μεριά διατρέφονται με φυτικές ίνες όπως η ινσουλίνη, ενώ πολλαπλασιάζονται από τροφές όπως το κεφίρ ή ορισμένα γιαούρτια.
Οι τροφές που προκαλούν εξάρσεις στη νόσο του Crohn ενδέχεται να διαφέρουν σε κάθε άνθρωπο, και παρά τις παρατηρήσεις που γίνονται στον γενικό πληθυσμό ο καλύτερος τρόπος για να διαχειριστείτε τα συμπτώματά σας είναι να παρατηρήσετε εσείς ο ίδιος τον εαυτό σας. Σε αυτό θα σας βοηθήσει εάν κρατάτε ένα ημερολόγιο με τα συμπτώματα και ποιες τροφές τα πυροδοτούν.
Μερικές γενικές συμβουλές είναι:
- Υοθετείστε μικρά και συχνά γεύματα.
- Πίνετε αρκετά υγρά, χωρίς ανθρακικό, για να αποφύγετε τη αφυδάτωση.
- Αποφύγετε τη λακτόζη, τον υδατάνθρακα των γαλακτοκομικών, εάν εμφανίζετε συμπτώματα δυσανεξίας.
- Όταν δεν βρίσκεστε σε περίοδο έξαρσης προσπαθήστε να βάλετε στη διατροφή σας μικρές ποσότητες σιτηρών ολικής άλεσης, φρούτων και λαχανικών.
- Σε περιόδους έξαρσης το σώμα χρειάζεται περισσότερη πρωτεΐνη, κατά προτίμηση από άπαχες πηγές όπως το ψάρι και το στήθος κοτόπουλου.
- Περιορίστε την κατανάλωση αλκοόλ.
- Σκεφτείτε το ενδεχόμενο λήψης κάποιας πολυβιταμίνης καθώς άτομα με νόσο του Crohn εμφανίζουν συχνά ελλείψεις σε θρεπτικά συστατικά όπως ο σίδηρος, ο ψευδάργυρος, το μαγνήσιο, το ασβέστιο, η βιταμίνη Β12 και οι λιποδιαλυτές βιταμίνες Α,D, E και Κ.
Τέλος, σε πολλές περιπτώσεις ασθενείς με τη νόσο του Crohn χρειάζεται να μη λαμβάνουν στερεή τροφή δια στόματος για αρκετές ημέρες, στηριζόμενοι αποκλειστικά στην παρεντερική διατροφική οδό. Η προσέγγιση αυτή παρότι έχει αποδειχθεί αποτελεσματική δεν είναι πρακτική και δεν μπορεί να διατηρηθεί εφόρου ζωής. Συμβουλευτείτε το γιατρό ή τον διαιτολόγο σας πριν προχωρήσετε σε οποιαδήποτε αλλαγή στον τρόπο διατροφής σας.
Ήβη Παπαϊωάννου, MS, RDN
Διαιτολόγος, Διατροφολόγος
Μέλος της Ακαδημίας Διατροφής και Διαιτολογίας, ΗΠΑ
Πηγές:
- Di Sabatino A, Rovedatti L, Vidali F, Macdonald TT, Corazza GR. Recent advances in understanding Crohn’s disease. Intern Emerg Med. 2013 Mar;8(2):101-13.
- Chan D, Kumar D, Mendall M. What is known about the mechanisms of dietary influences in Crohn’s disease? Nutrition. 2015 Oct;31(10):1195-203.
- Hou JK, Lee D, Lewis J. Diet and inflammatory bowel disease: review of patient-targeted recommendations. Clin Gastroenterol Hepatol. 2014 Oct;12(10):1592-600. Gastroenterology. 2015 May;148(6):1087-106.
- Lee D, Albenberg L, Compher C, Baldassano R, Piccoli D, Lewis JD, Wu GD. Diet in the pathogenesis and treatment of inflammatory bowel diseases.
