Δείτε τον διαβήτη σαν τρόπο ζωής!

Συγγραφέας: Αντώνιος Π. Λέπουρας, Ιατρός Παθολόγος εξειδικευμένος στον Σακχαρώδη Διαβήτη μέλος ΔΣ Ελληνικής Διαβητολογικής Εταιρείας, διευθυντής Β’ Παθολογικής Κλινικής & Διαβητολογικού Ιατρείου Ιατρικού Κέντρου Αθηνών – Κλινικής Ψυχικού

Με την επιστημονική συνδρομή του Α.Λέπουρα, το healthview ανοίγει το φάκελο του σακχαρώδη διαβήτη, απαντώντας σε όλα τα ερωτήματα που απασχολούν τόσο τους ασθενείς όσο και το ευρύ κοινό.

Τι πρέπει να γνωρίζεις για τον Σακχαρώδη Διαβήτη (ΣΔ)

Όλοι οι Υδατάνθρακες αλλά και ένα μεγάλο μέρος από τις πρωτεΐνες της τροφής μας ακόμα και τα λίπη θα μετατραπούν τελικά σε γλυκόζη μια απλή μορφή Υδατάνθρακα (μονοσακχαρίτης), ώστε να μπορέσουν τα κύτταρα μας να την χρησιμοποιήσουν σαν ενέργεια. Η γλυκόζη (ζάχαρη) αλλά και οι πρώτες ύλες της τροφής που περισσεύει θα αποθηκευθούν σαν λίπος για να ξαναμετατραπούν σε γλυκόζη όταν το σώμα μας χρειάζεται ενέργεια Η ινσουλίνη είναι η ορμόνη καταλύτης για όλες τις παραπάνω μετατροπές, προάγοντας από τον εγκέφαλο, τους μυς και φυσικά όλους τους άλλους ιστούς την απορρόφηση της γλυκόζης, αλλά και συμμετέχοντας στην αποθήκευση της ώστε να ξαναχρησιμοποιηθεί όταν το σώμα μας χρειάζεται ενέργεια. Το πάγκρεας με ταβ-κύτταρα του παράγει την ινσουλίνη.

Ο Σακχαρώδης Διαβήτης είναι μια χρόνια κατάσταση κατά την οποία η γλυκόζη του αίματος είτε κατά την νηστεία είτε μεταγευματικά λαμβάνει τιμές υψηλότερες του φυσιολογικού.

Οφείλεται στην πλήρη ή σχετική έλλειψη ινσουλίνης που συνυπάρχει με μία «αντίσταση» των κυττάρων μας στην δράση της ινσουλίνης

Πόσοι τύποι διαβήτη υπάρχουν

Διαβήτης τύπου Ι (ή 1), ή νεανικός διαβήτης

Συνήθως αφορά παιδιά και εφήβους, χωρίς να είναι σπάνιος και σε ενήλικες. Γενικά έχει χαμηλή κληρονομικότητα. Η έναρξη του συνήθως είναι αιφνίδια και δραματική. Τα συμπτώματα, μη συνηθισμένη δίψα, πολυουρία, κόπωση και ανεξήγητη απώλεια βάρους, όταν ξεκινήσουν επιδεινώνονται γρήγορα είναι έντονα και χωρίς κατάλληλη θεραπεία μπορεί να οδηγήσουν σε κώμα.

Διαβήτης τύπου ΙΙ (ή 2)

Είναι ο πιο συχνός τύπος (80-90% των διαβητικών).
Η έναρξη και εξέλιξη του ΣΔ 2 είναι αργή με μέση ηλικία διάγνωσης 40-50 έτη. Στην πλειοψηφία συνδυάζεται με κοιλιακή παχυσαρκία Η διάγνωση του από μελέτες σε προηγμένες χώρες υπολογίζεται σε 7 ως 9 χρόνια από την έναρξη του, όταν συχνά έχουν εμφανισθεί και οι επιπλοκές του. Εμφανίζει υψηλά ποσοστά κληρονομικότητας, ιδίως αν συνυπάρχει παχυσαρκία στην παιδική ηλικία. Τα συμπτώματα, εμφανίζονται πολύ καθυστερημένα είναι όπως του τύπου 1 αλλά ηπιότερα και δεν εξελίσσονται για καιρό .

Ακόμα και με σάκχαρο νηστείας 100mg/dl δεν αποκλείεται να έχουμε διαβήτη χωρίς κανένα άλλο σύμπτωμα !

Άλλοι τύποι

Ο διαβήτης της κυήσεως, που εμφανίζεται κατά την κύηση για να υποχωρήσει συνήθως μετά την γέννα. Οι πιθανότητες ωστόσο οι γυναίκες αυτές να επανεμφανίσουν διαβήτη τύπου 2 στην ζωή τους είναι πολύ μεγάλες.
Άλλοι τύποι διαβήτη οφείλονται σε γενετικές διαταραχές στην λειτουργία του β-κυττάρου, η σε γενετικές διαταραχές στην δράση της ινσουλίνης (MODY, LADA).
Τέλος χρήση φαρμάκων (π.χ. κορτιζόνη), η τοξικών ουσιών, νοσήματα της εξωκρινούς μοίρας του παγκρέατος (π.χ. κυστική ίνωση, όγκοι κ.λ.π.).

Είναι το ζάχαρο «ύπουλο», όπως λέει ο λαός μας;

Ναι! Διότι:

ο Σακχαρώδης Διαβήτης είναι συχνός (12-14.5% του πληθυσμού) και ιδίως ο τύπος 2 που για χρόνια δεν εμφανίζει συμπτώματα.
Ο μέσος χρόνος διάγνωσης και θεραπείας του, είναι 7 ως 9 χρόνια από την έναρξη του, (από μελέτες που υπάρχουν σε υγειονομικά αναπτυγμένες χώρες), με κύρια αιτία διάγνωσης κάποια από τις επιπλοκές του.
Ο Σακχαρώδης Διαβήτης είναι παγκοσμίως η πρώτη αιτία τύφλωσης.
Η πρώτη αιτία ακρωτηριασμών των κάτω άκρων μετά τα ατυχήματα (Υπολογίζεται ότι κάθε 30′ ακρωτηριάζεται κάποιο άκρο διαβητικού στον πλανήτη μας)
Η πρώτη αιτία μαζί με την υπέρταση τελικού σταδίου νεφρικής ανεπάρκειας και αιμοκάθαρσης.
Τετραπλασιάζει τον κίνδυνο για καρδιαγγειακά επεισόδια αυξάνοντας την νοσηρότητα μειώνοντας τόσο το προσδόκιμο επιβίωσης όσο και την ποιότητα της ζωής !
Υπολογίζεται ότι 3 στους 4 διαβητικούς θα υποστούν τουλάχιστον 1 καρδιαγγειακό επεισόδιο στην ζωή τους, συχνά θανατηφόρο…

Ποιοι και κάθε πότε πρέπει να ελέγχονται για σακχαρώδη διαβήτη

• Όλοι όσοι είναι ≥ 45 χρονών και ιδίως αν έχουν ΒΜΙ > 26 kg/m² (είναι δείκτης της σωματικής μας μάζας που βρίσκεται αν διαιρέσουμε το βάρος δια του ύψους μας εις το τετράγωνο). Αν τα σάκχαρα νηστείας είναι < 100mg/dl, επανέλεγχος χρειάζεται κάθε 3 χρόνια. Σάκχαρα νηστείας < 85mg/dl θεωρείται οτι σχεδόν αποκλείουν την ύπαρξη Διαβήτη
• Όσοι έχουν καθιστική ζωή, ελλειψη σωματικής ασκησης και είναι παχύσαρκοι (ΒΜΙ > 30 kg/m²).
• Όσοι έχουν 1ου βαθμού συγγενή με σακχαρώδη διαβήτη, η ανήκουν σε εθνότητες αυξημένου κινδύνου.
• Όσες είχαν διαβήτη κυήσεως η γέννησαν παιδί ≥ 5kgr.
• Όσες έχουν σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών
• Όσοι έχουν υπέρταση η καπνίζουν.
• Όσοι έχουν χοληστερόλη HDL < 35mg/dl και/η τριγλυκερίδια > 250mg/dl.
• Όσοι έχουν ιστορικό καρδιαγγειακού επεισοδίου.
• Έλεγχος σε νεώτερες ηλικίες και τουλάχιστον ανά 2ετία πρέπει να γίνεται σε όσους’

Έχουν προ-διαβήτη δηλ. εμφανίζουν σάκχαρα νηστείας από 100 ως 125 mg/dl (παθολογική γλυκόζη νηστείας, IFG), η σάκχαρο 2 ώρες μετά από λήψη 75 γρ γλυκόζης από 140 ως 199mg/dl (παθολογική ανοχή στη γλυκόζη, IGT).

Υπάρχουν ειδικές εξετάσεις για τον Διαβητικό ασθενή;

Η γλυκοζιλιομένη αιμοσφαιρίνη (HBA1c) εκφράζει «μέσες» τιμές ζαχάρου που αντιστοιχούν περίπου στο τελευταίους 2-3 μήνες. Είναι ίσως από τις πιο σημαντικές εξετάσεις μια που συνδέεται ευθέως ανάλογα με τον μακροχρόνιο κίνδυνο όλων των επιπλοκών του Διαβήτη.

Ιδανικά στον πληθυσμό κυμαίνεται φυσιολογικά από το 4.3 ως το 6.2%. Τιμές μεγαλύτερες από το 5.7% δεν αποκλείουν τον διαβήτη, ενώ τιμές μεγαλύτερες από το 6.4% αν επιβεβαιωθούν συνιστούν έναρξη θεραπείας χωρίς καμία άλλη εξέταση. Για τους διαβητικούς καλή ρύθμιση σημαίνει τιμές <7% αν και για τους ανθρώπους μεγάλης ηλικίας τιμές <8% είναι ικανοποιητικές.

Η μικρολευκωματίνη εξέταση που γίνεται είτε σε δείγμα πρωινών ούρων είτε σε 24ωρη συλλογή τους αποτελεί επίσης μια ειδική για τον Διαβήτη προληπτική εξέταση. Γίνεται συνήθως 1 φορά ανά έτος και μας δίνει προληπτικές πληροφορίες τόσο για τους νεφρούς όσο και για την κατάσταση των αγγείων μας.

Όταν μετράμε το ζάχαρο μας ενδιαφέρουν κυρίως 2 τιμές. Το ζάχαρο νηστείας ( τουλάχιστον 7-8 ώρες χωρίς φαγητό< 120mg/dl) και το ζάχαρο 2 ώρες μετά οποιοδήποτε φαγητό (<170mg/dl

Τρώω πολλά γλυκά! Να ανησυχώ;

Η «υπερκατανάλωση» γλυκών σχετίζεται με άγχος και βουλιμία αλλά καθόλου με Σακχαρώδη Διαβήτη τύπου 2. Τα γλυκά περιέχουν μεγάλες ποσότητες ¨καθαρής¨ ενέργειας με τη μορφή γλυκόζης, ευαισθητοποιώντας το πάγκρεας σε υψηλή παραγωγή ινσουλίνης. Η ¨καθαρή¨ γλυκόζη (ζάχαρη) των γλυκών χρησιμοποιείται γρήγορα, ενώ η ¨κατάσταση υπερινσουλιναιμίας ¨ που έχουν εισάγει τα γλυκά στον οργανισμού μας, στην πραγματικότητα μας ανοίγει την όρεξη και μας παχαίνει .Η παχυσαρκία και ο καθιστικός τρόπος ζωής είναι που σχετίζεται στενά δυστυχώς όχι μόνο με κίνδυνο εμφάνισης Σακχαρώδη Διαβήτη τύπου 2 αλλά και με πολύ υψηλό κίνδυνο τόσο για καρδιαγγειακά επεισόδια όσο και για κάποιες μορφές καρκίνου.

Ποια είναι τελικά τα πρώτα συμπτώματα του διαβήτη;

Ο Σακχαρώδης Διαβήτης τύπου 2, για πολλά χρόνια δεν «δίνει» συμπτώματα. Τα πρώτα πάντως αισθητά από εμάς σημάδια είναι όχι απλά το «στέγνωμα» του στόματος αλλά η μη συνηθισμένη δίψα που συνοδεύεται από πάρα πολλά ούρα (δηλαδή, πολυουρία με πολυδιψία μαζί). Ένα ακόμη «παράδοξο» που θα πρέπει επίσης να μας οδηγήσει γρήγορα στον γιατρό, είναι όταν η αυξημένη όρεξη μας (πολυφαγία) οδηγεί σε μείωση αντί για αύξηση του βάρους μας καθώς και ασυνήθιστα συχνές μυκητιασικές λοιμώξεις.

Το σάκχαρο μου ήταν ελάχιστα ανεβασμένο στις τελευταίες μου εξετάσεις. Πειράζει;

Πειράζει, για δύο κυρίως λόγους:

• Γνωρίζουμε πλέον ότι οι βλάβες της αρτηριοσκληρύνσεως ξεκινούν πολύ ενωρίτερα της κλινικής διαγνώσεως του Σακχαρώδη Διαβήτη τύπου ІІ, ενώ είναι γνωστό ότι η μόνη θεραπεία της αρτηριοσκληρύνσεως είναι η πρόληψη.
• Δεύτερος επίσης σοβαρός λόγος είναι ότι αρκετοί Διαβητικοί για πολύ καιρό εμφανίζουν σχεδόν φυσιολογικά πρωινά σάκχαρα νηστείας σε αντίθεση με τις μεταγευματικές τους τιμές (2 ώρες μετά τα κύρια γεύματα) που είναι παθολογικά υψηλές.

Δυστυχώς η κύρια αιτία που μαθαίνουμε ότι έχουμε Σακχαρώδη Διαβήτη είναι οι επιπλοκές του, συνήθως όταν μετά από έμφραγμα η εγκεφαλικό κάνουμε εξετάσεις. Σε μελέτη στις ΗΠΑ σε ασθενείς νοσηλευόμενους σε καρδιολογικές εντατικές το 40% εξ αυτών ήσαν διαβητικοί χωρίς να το γνωρίζουν!

Πώς θα ξέρω αν κινδυνεύω από διαβήτη και πόσο συχνά πρέπει να εξετάζομαι;

• Περισσότερο κινδυνεύουν, οι παχύσαρκοι ιδίως όσοι εμφάνισαν μεγάλη αύξηση του βάρους τους σε σχέση με το αρχικό τους βάρος, οι γυναίκες που εμφάνισαν Διαβήτη της κυήσεως, και αυτοί που έχουν συγγενείς κυρίως  Α βαθμού με Σακχαρώδη Διαβήτη.
• Ακόμη πρέπει να ελέγχονται συχνότερα οι καπνιστές, όσοι κάνουν καθιστική εργασία με σχεδόν ελάχιστη άσκηση στην ζωή τους, οι καρδιοπαθείς, και όσοι λαμβάνουν φάρμακα για αυτοάνοσες παθήσεις(π.χ. κορτιζόνη).
•  Υπολογίζεται ότι περίπου οι μισοί από τους  Διαβητικούς τύπου ІІ στον πλανήτη δεν γνωρίζουν ότι πάσχουν, και ότι οι μισοί από αυτούς θα επισκεφθούν γιατρό όταν ήδη θα έχουν παρουσιάσει επιπλοκές. Ακόμα και στις ΗΠΑ τελευταία μελέτη (2009) αναφέρει ότι το 35% των διαβητικών στην χώρα αγνοεί την νόσο του.