Η εγκυμοσύνη είναι μία περίοδος ιδιαίτερα σημαντική κατά την οποία όλες οι γυναίκες θα πρέπει να έχουν ως προτεραιότητα τη σωματική τους υγεία. Πριν την γέννηση ακόμη η μητέρα τρέφει το έμβρυο μέσω ενός πολύ σημαντικού οργάνου που ονομάζεται πλακούντας και ο οποίος είναι υπεύθυνος για τη μεταφορά, μεταξύ άλλων, των θρεπτικών συστατικών από τη μητέρα στο παιδί. Η ποιότητα λοιπόν της διατροφής της μητέρας είναι ζωτικής σημασίας για την ομαλή εξέλιξη της κύησης και για το λόγο αυτό έχει μελετηθεί εκτενώς από τους επιστήμονες για τις επιδράσεις που έχει στην έκβαση της εγκυμοσύνης. Τα ψάρια αποτέλεσαν για μερικά χρόνια τροφή προς περιορισμό για τις εγκύους λόγω της περιεκτικότητάς τους σε υδράργυρο και άλλες τοξικές ενώσεις όπως τα πολυχλωριωμένα διφαινύλια (PCBs). Σήμερα όμως υπάρχουν σαφείς οδηγίες για την κατανάλωση ψαριών κατά την κύηση, οι οποίες όχι μόνο δεν αποκλείουν τα ψάρια αλλά τονίζουν και την θετική τους επίδραση στην ανάπτυξη του εμβρύου.
Οι απαντήσεις στις παρακάτω ερωτήσεις σκοπό έχουν να καλύψουν πολλές από τις απορίες που τυχόν έχετε για την κατανάλωση ψαριών κατά την εγκυμοσύνη.
Γιατί πρέπει να τρώω ψάρια κατά την εγκυμοσύνη;
Τα ψάρια αποτελούν μία εξαιρετικά θρεπτική τροφή που εκτός της πρωτεΐνης που περιέχουν είναι πλούσια σε βιταμίνη D, σίδηρο, ψευδάργυρο, σελήνιο και ιώδιο μικροθρεπτικά συστατικά απαραίτητα για την ανάπτυξη του εμβρύου. Πιο συγκεκριμένα, τα πολυσυζητημένα καλά πολυακόρεστα ωμέγα 3 λιπαρά των ψαριών έχουν καθοριστικό ρόλο στην ανάπτυξη του εγκεφάλου, ενώ η ικανοποιητική κατανάλωσή τους από τη μητέρα έχει συσχετιστεί με λιγότερες επιπλοκές κατά την κύηση, μικρότερη πιθανότητα εμφάνισης επιλόχειου κατάθλιψης, αλλά και βέλτιστη ικανότητα μάθησης και όρασης των παιδιών στην μετέπειτα ζωή τους. Επίσης δεν πρέπει να ξεχνάμε πως η ναυτία της εγκυμοσύνης περιορίζει αρκετά τις διατροφικές επιλογές της μητέρας, οπότε σε κάθε περίπτωση τα ψάρια είναι μία είναι μία συμπυκνωμένη πηγή θρεπτικών συστατικών.
Γιατί κάποια ψάρια θεωρούνται απαγορευμένα;
Ο μόλυβδος ανήκει στην κατηγορία των βαρέων μετάλλων, αποτελεί έναν «σύγχρονο» ρύπο και τείνει να συγκεντρώνεται στα ανώτερα στρώματα της τροφικής αλυσίδας, όπως για παράδειγμα στα ψάρια. Παρότι ο μόλυβδος δεν αποτελεί απειλή για τους περισσότερους ανθρώπους, εάν φτάσει σε υψηλά επίπεδα στο αίμα μίας γυναίκας που κυοφορεί μπορεί να περάσει στο έμβρυο και να εμποδίσει την ανάπτυξη του νευρικού συστήματος του εμβρύου. Άλλες τοξικές ουσίες που συναντώνται κυρίως σε λιπαρά ψάρια είναι οι διοξίνες και τα PCBs και επιδρούν και εκείνες αρνητικά στις νευρικές λειτουργίες του μωρού. Για το λόγο αυτό έχουν συνταχθεί οδηγίες για την αποφυγή συγκεκριμένων ψαριών κατά την εγκυμοσύνη.
Ποιά ψάρια πρέπει να αποφεύγονται;
Τα ψάρια τα οποία ενδέχεται να είναι τοξικά για μία εγκυμονούσα είναι κυρίως μεγαλύτερα ψάρια που τρώνε μικρότερα, με αποτέλεσμα να συγκεντρώνουν μεγάλες ποσότητες μολύβδου στο σώμα τους.
- Ψάρια τα οποία πρέπει να αποφεύγονται: ξιφίας, καρχαρίας και το σκουμπρί
- Ψάρια τα οποία συνίσταται να καταναλώνονται σε ποσότητες μικρότερες των 170 γραμμαρίων (1 μεγάλη παλάμη) την εβδομάδα: κυρίως τόνος.
- Μην καταναλώνετε ωμά ψάρια λόγω αυξημένου κινδύνου για τροφική δηλητηρίαση.
- Καθαρίζετε καλά τα λιπαρά ψάρια από το δέρμα και τα εντόσθιά τους για να μειώσετε την έκθεση σε τοξίνες.
Αξίζει να σημειώσουμε πως τα παραπάνω ψάρια δεν συναντώνται τόσο συχνά στις Ελληνικές θάλασσες και στην παραδοσιακή κουζίνα της χώρας μας, συνεπώς η ανησυχία για υπερκατανάλωσή τους είναι μικρή.
Ποιά ψάρια μπορούν να καταναλώνονται άφοβα;
Όπως όμως έχουμε ήδη πει τα ψάρια αποτελούν μία εξαιρετική επιλογή κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης τόσο για τη μητέρα όσο και για το έμβρυο. Μάλιστα συνιστάται η κατανάλωση τουλάχιστον 360 γραμμαρίων (3 περίπου παλάμες) θαλασσινών την εβδομάδα κατά τη διάρκεια της κύησης για να αποκομίσει κανείς τα προαναφερθέντα οφέλη.
- Ψάρια τα οποία μπορούν να καταναλώνονται άφοβα: σολομός, γαύρος, ρέγγα, σαρδέλες, πέστροφα, μπακαλιάρος, γλώσσα και οστρακοειδή.
Όπως πολλοί επιστήμονες συνοψίζουν μετράει η ποιότητα του ψαριού και όχι η ποσότητα.
Ήβη Παπαϊωάννου
Διαιτολόγος, Διατροφολόγος
Μέλος της Ακαδημίας Διατροφής και Διαιτολογίας, ΗΠΑ
Πηγές:
1. Leventakou V, Roumeliotaki T, Martinez D, Barros H, Brantsaeter AL, Casas M, Charles MA, Cordier S, Eggesbø M, van Eijsden M, Forastiere F, Gehring U, Govarts E, Halldórsson TI, Hanke W, Haugen M, Heppe DH, Heude B, Inskip HM, Jaddoe VW, Jansen M, Kelleher C, Meltzer HM, Merletti F, Moltó-Puigmartí C, Mommers M, Murcia M, Oliveira A, Olsen SF, Pele F, Polanska K, Porta D, Richiardi L, Robinson SM, Stigum H, Strøm M, Sunyer J, Thijs C, Viljoen K, Vrijkotte TG, Wijga AH, Kogevinas M, Vrijheid M, Chatzi L. Fish intake during pregnancy, fetal growth, and gestational length in 19 European birth cohort studies. Am J Clin Nutr. 2014 Mar;99(3):506-16. doi: 10.3945/ajcn.113.067421.
2. Academy of Nutrition and Dietetics. Eleese Cunningham. Seafood Do’s and Don’ts When Pregnant. June 2014. Last accessed 3/12/2014.
http://www.eatright.org/Public/content.aspx?id=6442469725
3. Mayo Clinic. Pregnancy Week by Week. Pregnancy and fish: What’s safe to eat? Last accessed 3/12/2014.
