Η εξ αποστάσεως εκπαίδευση για μαθητές με δυσλεξία και μαθησιακές δυσκολίες έχει εξελιχθεί, παρέχοντάς τους τη δυνατότητα να παρακολουθούν μαθήματα ή προγράμματα παρέμβασης μέσα από δωρεάν πλατφόρμες (όπως Skype, Zoom Software, Whizzimo, MyOwnConference, Microsoft Teams, Webex) και να έχουν εύκολη πρόσβαση σε αναγνωρισμένες παγκόσμιες καινοτόμες πρακτικές, που θα τους βοηθήσουν να διευρύνουν τις γνώσεις και να ενισχύσουν τις δεξιότητές τους.
Μέσα από αυτές, η διαδικτυακή διδασκαλία μπορεί να αποδειχτεί ιδιαίτερα χρήσιμη, καθώς παρέχεται η δυνατότητα επεξεργασίας αρχείων και ο Ειδικός Παιδαγωγός μπορεί να προσαρμόσει το υλικό με διαδραστικό τρόπο στις εξατομικευμένες εκπαιδευτικές ανάγκες των μαθητών. Σύμφωνα με τους Leon & Diamond1, όταν η εξ αποστάσεως μάθηση γίνεται μέσω στοχευμένων και αναγνωρισμένων προγραμμάτων παρέμβασης, οι μαθησιακοί στόχοι μπορούν να επιτευχθούν με τον πιο ουσιαστικό τρόπο. Ενδεικτικά, ορισμένα αναγνωρισμένα προγράμματα παρέμβασης τα οποία μπορούν να προσαρμοστούν στα ελληνικά δεδομένα, είναι των Orton-Gillingham2, Nancy Bell3 και Hochman & Wexler4.
Η εξ αποστάσεως εκπαίδευση σε μαθητές με δυσκολίες έχει αρκετά πλεονεκτήματα:
1. Τους δίδεται ελευθερία να ακολουθούν τον δικό τους ρυθμό, στο δικό τους σταθερό/ασφαλές περιβάλλον, κάτι που το έχουν μεγάλη ανάγκη. Για πολλούς, το να δουλεύουν στο περιβάλλον του σπιτιού είναι λιγότερο αγχωτικό και αποδίδουν περισσότερο.
2. Εκπαιδεύονται στη σωστή διαχείριση του χρόνου καθώς χρειάζεται να βρίσκονται συγκεκριμένη ώρα παρόντες και να ολοκληρώνουν μια εργασία μέσα σε ένα συγκεκριμένο χρονικό πλαίσιο.
3. Η δομή του διαδικτυακού μαθήματος στηρίζεται σε πολυ-αισθητηριακά πρακτικά εργαλεία, όπου οι μαθητές χρησιμοποιούν όραση, ακοή, αφή και κίνηση. Ορισμένα από αυτά είναι: (α). Ο δίσκος ή το καπάκι ενός τάπερ, με άμμο, ρύζι ή φακή. Ο μαθητής γράφει με τον δείκτη του χεριού του γράμματα, λέξεις και μικρές προτάσεις.(β) Ένας πίνακας με λεία επιφάνεια, όπου ο μαθητής γράφει με ευκολία χωρίς να καταβάλλει μεγάλη προσπάθεια, καθώς ο μαρκαδόρος γλιστράει εύκολα και έτσι δεν ασκεί μεγάλη πίεση στη διάρκεια της γραφής. Καθώς δεν υπάρχουν γραμμές για να τον περιορίζουν, κάνει μεγαλύτερα γράμματα, αφήνει κενά μεταξύ των λέξεων ή προτάσεων και αναγνωρίζει πιο εύκολα τα λάθη του. Έπειτα, υπάρχει αρκετό κενό ώστε πάνω από τη λέξη που έχει γραφτεί με λάθος τρόπο, υπάρχει περιθώριο να γραφτεί ο γραμματικός κανόνας ή λέξεις της ίδιας οικογένειας αν είναι λάθος το θέμα της λέξης. (γ) Ο δείκτης χεριού, ο οποίος φτιάχνεται από ξυλάκι παγωτού και ένα χάρτινο δάκτυλο. Τα γράμματα, τις λέξεις ή τις προτάσεις τα γράφει στον αέρα προφέροντας τους ήχους και έπειτα τα ονόματα των γραμμάτων ή ολόκληρες τις λέξεις. Την ώρα που το κάνει, ο μαθητής βάζει λίγη δύναμη ώστε να αισθάνεται όλη τη διαδικασία. (δ) Ένα ομοίωμα πληκτρολογίου, όπου ο μαθητής το εκτυπώνει από το διαδίκτυο, κατόπιν ακούει τη λέξη που έχει για ορθογραφία, βρίσκει τα γράμματα στο χάρτινο πληκτρολόγιο, τα πατάει με τον δείκτη του χεριού ή τα ζωγραφίζει και μετά γράφει τη λέξη. Το εργαλείο αυτό χρησιμοποιείται στην ακουστικο-κιναισθητική προσέγγιση της ορθογραφίας. (ε) Οι σελίδες γραφής με γραμμές που μεταξύ τους υπάρχει απόσταση 3-5 εκατοστών, σε κίτρινο ή πράσινο φόντο. Αυτά είναι συνηθισμένα χρώματα του περιβάλλοντος και βοηθούν σε θέματα προσοχής και επεξεργασίας μέσω της οπτικής οδού. (ζ) Οι γραφικοί οργανωτές (υπάρχει τεράστια ποικιλία στο διαδίκτυο) που τους χρησιμοποιεί ο μαθητής για να οργανώνει τις πληροφορίες, τις ιδέες του για μια έκθεση, τις σκέψεις και τα βήματα για τη λύση προβλημάτων. (η) Ένα λεξικό που το χρησιμοποιεί για άγνωστες λέξεις, αλλά και για την εύρεση λέξεων συνωνύμων, αντιθέτων, ή της ίδιας οικογένειας. (θ) Οι έτοιμες κάρτες αυτο-διόρθωσης και σημείων στίξης, όπου ο μαθητής εκπαιδεύεται να διορθώνει ο ίδιος τα λάθη του και να χρησιμοποιεί σωστά τα σημεία στίξης. Για παράδειγμα, όταν ο μαθητής ολοκληρώνει μια έκθεση, παίρνει τις κάρτες και βλέπει πχ αν ξεκίνησε με κεφαλαίο, αν έβαλε τα σωστά σημεία στίξης, και αν οργάνωσε σωστά το γραπτό και διόρθωσε τα λάθη του. (ι) Ράβδοι και κύβοι για τα μαθηματικά που αφορούν τη λογική σειρά των αριθμών για το μέτρημα και την αναγνώριση τους. Επίσης, τα φύλλα γραφής με τετράγωνα, τα οποία χρησιμοποιούνται για τις κάθετες πράξεις ώστε να μπαίνουν οι αριθμοί στη σωστή θέση και ο ένας κάτω από τον άλλον. (κ) Τέλος, οι μαθητές με δυσλεξία έχουν τη δυνατότητα, μέσω διαδικτυακών εκπαιδευτικών παιχνιδιών, να βελτιστοποιήσουν τις εργασίες τους, να διαχειρίζονται καλύτερα τον χρόνο τους, να είναι πιο συγκεντρωμένοι και να αναζητούν – εφόσον το χρειάζονται – τη βοήθεια του γονιού ο οποίος με τη σειρά του συμμετέχει στην εκπαίδευση τους παρακολουθώντας τον τρόπο με τον οποίο δουλεύει ο ειδικός.
Υπάρχουν όμως και μειονεκτήματα στην εξ’ αποστάσεως εκπαίδευση: (α) η μη τήρηση προθεσμιών για τις εργασίες από τους μαθητές. Καθώς δεν υπάρχει προσωπική αλληλεπίδραση μαθητή και ειδικού, οι προθεσμίες είναι εύκολο να χαθούν. Χρειάζονται επομένως διαρκείς υπενθυμίσεις ώστε να μην υπάρχουν εκκρεμότητες. Ένας τρόπος είναι η χρήση posts, όπου οι μαθητές σημειώνουν τις υποχρεώσεις τους και τα πετούν όταν τις έχουν ολοκληρώσει ή ένα ημερολόγιο με αυτά που χρειάζεται να κάνουν. (β) Η υπερβολική εξάρτηση από την τεχνολογία, όπως πχ την ώρα του διαδικτυακού μαθήματος κάποιος μαθητής να παίζει παιχνίδια στον υπολογιστή. Είναι σημαντικό ο ειδικός να υπενθυμίζει στους μαθητές του ποια εργαλεία είναι για μάθηση και ποια για παιχνίδι στο τέλος του μαθήματος. (γ) Ορισμένοι μαθητές δεν έχουν τις κατάλληλες γνώσεις για τη χρήση υπολογιστή, μπερδεύονται στο πληκτρολόγιο και αργούν να γράψουν ή να διορθώσουν τα λάθη τους. Ένα από τα διεθνώς αναγνωρισμένα πολυ-αισθητηριακά προγράμματα υπολογιστών είναι το TTRS (Touch-Typing, Reading and Spelling). Μέσα από μια ολιστική προσέγγιση και βασισμένο στο υλικό του Alpha-to-Omega και στη φιλοσοφία του Orton-Gillingham (ένα από τα πλέον αναγνωρισμένα διεθνή προγράμματα παρέμβασης σε μαθητές με δυσλεξία/μαθησιακές δυσκολίες)7,8, οι μαθητές ακούν τις λέξεις με τη χρήση ακουστικών (ακοή), βλέπουν τις λέξεις στην οθόνη, τα χρώματα, τη γραμματοσειρά που επιλέγουν και το ειδικό πληκτρολόγιο που εμφανίζεται στην οθόνη (όραση) και μαθαίνουν πιέζοντας τα πλήκτρα με τα δάκτυλα (κίνηση) τον τρόπο που ακούγονται και γράφονται τα γράμματα, οι λέξεις και οι προτάσεις. Αποτελέσματα ερευνών έδειξαν πως το συγκεκριμένο πρόγραμμα πληκτρολόγησης αφής βοηθάει αποτελεσματικά τους μαθητές με δυσλεξία στην οικοδόμηση των δεξιοτήτων ανάγνωσης, γραφής και ορθογραφίας, ενδυναμώνει τη μνήμη τους και ενισχύει την αυτοπεποίθησή τους. Αν και το συγκεκριμένο πρόγραμμα δεν έχει προσαρμοστεί στα ελληνικά δεδομένα, ο μαθητής με την καθοδήγηση γονιού και ειδικού μπορεί να παρακολουθήσει ένα μέρος του δωρεάν για έναν μήνα, ώστε να εκπαιδευτεί στον τρόπο που μπορεί να διαχειριστεί ένα πληκτρολόγιο αλλά και πώς γίνεται το μάθημα εξ αποστάσεως. (δ) Η έλλειψη συγκέντρωσης ή ενδιαφέροντος στη διάρκεια του διαδικτυακού μαθήματος είναι βασικό μειονέκτημα. Για αυτό τον λόγο το μάθημα οφείλει να είναι διαμορφωμένο με τέτοιον τρόπο, ώστε να ελκύει τους μαθητές για να συμμετέχουν ενεργά. Για παράδειγμα, να γίνονται μικρά διαλείμματα συνοδευόμενα με ασκήσεις κίνησης ή διάφορα παιχνίδια στον υπολογιστή (λαβύρινθοι, αγώνας δρόμου με σημεία εκκίνησης/τέρματος, ζωγραφική, κολλάζ με εικόνες), ώστε να φτιάχνουν ιστορίες.
Συμπερασματικά, ο εκπαιδευμένος Ειδικός Παιδαγωγός πρέπει να καθοδηγεί με σύστημα τους μαθητές με δυσλεξία/μαθησιακές δυσκολίες να χτίζουν σταδιακά την αυτοπεποίθησή τους και να νιώθουν ασφαλείς με τον εξ’ αποστάσεως τρόπο εκπαίδευσης. Μέσα από ένα καλά σχεδιασμένο και αναγνωρισμένο πρόγραμμα προσαρμοσμένο στις εξατομικευμένες ανάγκες του κάθε μαθητή, η εκπαίδευση μπορεί να γίνει με επιτυχία σε όλους τους γνωστικούς τομείς
*Η Ιωάννα Δημητριάδου Ειδική Παιδαγωγός, έχει σπουδάσει Ψυχολογία στην Εκπαίδευση και έχει μετεκπαιδευτεί σε θέματα που αφορούν τη Δυσλεξία και τις Μαθησιακές Δυσκολίες. Ασχολείται με την αποκατάσταση παιδιών με δυσλεξία, μαθησιακές δυσκολίες, υπερκινητικότητα, καθώς και με τη μελέτη των σχολικών τους μαθημάτων. Είναι μέλος της Ελληνικής Εταιρείας Δυσλεξίας και του International Dyslexia Association.
