Η μία μετά την άλλη, οι εταιρείες που αναπτύσσουν τα εμβόλια κατά της νόσου Covid εμφανίζουν ολοένα και μεγαλύτερα ποσοστά αποτελεσματικότητας. Η Pfizer και η BioNTech ανακοίνωσαν σήμερα ότι τα τελικά αποτελέσματα των μελετών τους δείχνουν κατά 95% προστασία από τον κορονοϊό, με άνω του 94% αποτελεσματικότητα στους ηλικιωμένους, οι οποίοι βρίσκονται στον μεγαλύτερο κίνδυνο. Είμαστε στην αρχή του τέλους της πανδημίας;
Κυβερνήσεις και αξιωματούχοι εκφράζουν ελπίδες ότι τα εμβόλια κατά της COVID-19 μπορούν να οδηγήσουν σε «ανοσία αγέλης», με ορισμένους να υπολογίζουν πως η ανοσία μόλις των δύο τρίτων του πληθυσμού θα μπορούσε να σταματήσει την πανδημική ασθένεια και να βοηθήσει στην προστασία ολόκληρων κοινοτήτων ή κρατών.
Όμως η ιδέα συνοδεύεται από προειδοποιήσεις και μεγάλες απαιτήσεις για το τι μπορεί να είναι ικανά να αποτρέψουν τα εμβόλια. Ορισμένοι ειδικοί λένε πως τέτοιες προσδοκίες είναι λανθασμένες.
Αστάθμητοι παράγοντες για την επίτευξη ανοσίας αγέλης
Κατ΄αρχάς, το τι χρειάζεται προκειμένου να επιτευχθεί ανοσία αγέλης με εμβόλια κατά της COVID-19, περιλαμβάνει ένα εύρος παραγόντων, πολλοί από τους οποίους είναι άγνωστοι, λένε οι ειδικοί.
Ποιος είναι ο ρυθμός εξάπλωσης της COVID-19 που προκαλεί ο ιός; Θα είναι ικανά τα πρώτα εμβόλια που αναπτύσσονται να σταματήσουν τη μετάδοση του ιού ή απλώς θα βοηθήσουν ώστε οι άνθρωποι να σταματήσουν να αρρωσταίνουν; Πόσοι άνθρωποι σε έναν πληθυσμό θα δεχθούν ένα εμβόλιο; Τα εμβόλια θα προσφέρουν την ίδια προστασία σε όλους;
«Η ανοσία αγέλης γίνεται μερικές φορές λανθασμένα κατανοητή ως ατομική προστασία», δήλωσε ο Γιόσεπ Γιάνσα, ειδικός στην ετοιμότητα και απόκριση σε έκτακτες καταστάσεις υγείας στο Ευρωπαϊκό Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Ασθενειών (European Center for Disease and Control — ECDC) με έδρα τη Στοκχόλμη.
«Δεν είναι σωστό να σκεπτόμαστε ‘δεν θα επηρεαστώ ο ίδιος επειδή υπάρχει ανοσία αγέλης’. Η ανοσία αγέλης αναφέρεται στην προστασία της κοινότητας, όχι στο πώς ένα άτομο προστατεύεται».
ECDC: Κατώτερο όριο για την ανοσία αγέλης το 67%
Το ECDC χρησιμοποιεί ένα εκτιμώμενο κατώτερο όριο ανοσίας αγέλης στο 67% για τα μοντέλα του, ενώ η καγκελάριος Άγγελα Μέρκελ δήλωσε αυτόν τον μήνα πως οι περιορισμοί λόγω της COVID-19 μπορούν να αρθούν μόνο αν το 60% έως 70% του πληθυσμού αποκτήσει ανοσία, είτε μέσω ενός εμβολίου κατά της COVID-19 είτε μέσω μόλυνσης.
Ειδικοί του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας ανέφεραν επίσης ότι ένα ποσοστό εμβολιαστικής κάλυψης 65%-70% είναι ένας τρόπος να επιτευχθεί η ανοσία του πληθυσμού μέσω εμβολιασμού.
«Η ιδέα της ανοσίας αγέλης είναι να προστατευθούν οι ευάλωτες ομάδες», δήλωσε η Έλινορ Ράιλι, καθηγήτρια ανοσολογίας και μολυσματικών ασθενειών στο Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου. «Και η ιδέα πίσω από αυτό είναι ότι αν, ας πούμε, το 98% του πληθυσμού έχει εμβολιαστεί, θα υπάρχει τόσο μικρή ποσότητα ιού στην κοινότητα που το 2% θα έχει προστασία. Αυτό είναι το νόημα».
Ο ρυθμός αναπαραγωγής είναι κρίσιμος παράγοντας
Κεντρική θέση στους υπολογισμούς δημόσιας υγείας για αυτή την ιδέα για την COVID-19 έχει ο ρυθμός αναπαραγωγής, ή τιμή R, του ιού που την προκαλεί. Είναι ένα μέτρο του σε πόσους άλλους ανθρώπους κατά μέσο όρο ένας άνθρωπος που έχει μολυνθεί θα μεταδώσει ένα παθογόνο σε «κανονικές», δηλ. χωρίς περιορισμούς, συνθήκες.
Στην υπόθεση μιας πλήρους αποτελεσματικότητας του εμβολίου, τα όρια των ποσοστών της ανοσίας αγέλης για μολυσματικές ασθένειες υπολογίζονται με τη διαίρεση του 1 με την τιμή R, αφαιρώντας το πηλίκο από το 1 και πολλαπλασιάζοντας επί 100.
Για παράδειγμα, η ανοσία αγέλης από την πολύ μεταδοτική ιλαρά, με μια εκτιμώμενη τιμή R στο 12 ή και υψηλότερα, θα επιτευχθεί μόνο αν το 92% ή περισσότερο μέσα σε μια ομάδα έχει ανοσία. Για το στέλεχος της εποχικής γρίπης που μπορεί να έχει μια τιμή R 1,3, το όριο θα είναι μόλις 23%.
«Το πρόβλημα είναι ότι για την ώρα δεν γνωρίζουμε ακριβώς πόσο γρήγορα διαδίδεται ο ιός χωρίς προφυλάξεις και με τα κανονικά επίπεδα ταξιδιών και κοινωνικών δραστηριοτήτων που είχαμε πριν από έναν χρόνο», δήλωσε ο Βίνφριντ Πικλ, καθηγητής ανοσολογίας στο Ιατρικό Πανεπιστήμιο της Βιέννης.
Με τόσες πολλές χώρες να εξακολουθούν να λειτουργούν σε συνθήκες που απέχουν πολύ από τις κανονικές, η υπόθεση θα πρέπει να είναι πως η τιμή R για την COVID-19 θα είναι «πιο κοντά στο 4 παρά στο 2», είπε, καθώς ακόμη και με μέτρα μερικού ή ολικού λοκντάουν η τιμή του R είναι γύρω στο 1,5.
Επιπλέον, οποιαδήποτε αποτελεσματικότητα του εμβολίου κάτω από το 100% –όπως 90% ή περίπου τόσο που φαίνεται από πρώιμα στοιχεία εμβολίων της Pfizer-BioNtech και της Moderna κατά της COVID-19– θα απαιτεί μια αντίστοιχη αύξηση του ποσοστού κάλυψης προκειμένου να επιτευχθεί το όριο της ανοσίας αγέλης.
Ο Άμες Αντάλτζα, ακαδημαϊκός στο Κέντρο Τζονς Χόπκινς για την Υγειονομική Ασφάλεια, δήλωσε πως ένας καλός στόχος για ανοσία στις Ηνωμένες Πολιτείες θα ήταν ο εμβολιασμός άνω του 70% του πληθυσμού, πρόσθεσε όμως πως το ποσοστό θα μπορούσε να αυξηθεί αν τα εμβόλια είναι λιγότερο αποτελεσματικά.
