Τα παντζάρια, κατά γενική ομολογία, δεν ανήκουν στη λίστα με τα αγαπημένα λαχανικά των περισσοτέρων. Τα τελευταία όμως χρόνια επιχειρούν να μπουν στη λίστα των υπερτροφών, δηλαδή των τροφών εκείνων που παρουσιάζουν αυξημένη θρεπτική αξία σχετιζόμενη με συγκεκριμένα οφέλη για την υγεία. Τα εδώδιμα μέρη του φυτού είναι τόσο τα φύλλα του, όσο και η ρίζα με το χαρακτηριστικό έντονο κόκκινο χρώμα. Η κατανάλωσή τους προσφέρει στον ανθρώπινο οργανισμό σημαντικές ποσότητες φολικού οξέως, βιταμίνης C, χαλκού, μαγνησίου, φωσφόρου και άλλων καταλυτικών θρεπτικών συστατικών.
Λίγη βιοχημεία είναι απαραίτητη! Την προσοχή όμως έχει τραβήξει ένα άλλο θρεπτικό συστατικό των παντζαριών, τα νιτρικά άλατα. Τα τελευταία μόλις εισέλθουν στο σώμα του ανθρώπου μετατρέπονται σταδιακά, πρώτα στο στόμα και μετά στο στομάχι, σε νιτρώδη άλατα και τελικά σε νιτρικό οξύ. Αυτό είναι ικανό να επηρεάσει τη διάμετρο των αγγείων, αλλά και τη δημιουργία φλεγμονών σε ολόκληρο το καρδιαγγειακό δίκτυο. Το νιτρικό οξύ μπορεί να παραχθεί μέσω 2 μεταβολικών μονοπατιών στον οργανισμό: το πρώτο είναι μέσω του αμινοξέως αργινίνη, που συναντάμε σε πολλά τρόφιμα, και το δεύτερο είναι μέσω των διατροφικών νιτρικών αλάτων που περιγράφηκε πριν λίγο. Σε περιπτώσεις μη επαρκούς οξυγόνωσης του σώματος το πρώτο μονοπάτι «κλείνει», συνεπώς ο ρόλος του νιτρικού οξέως αποκτά ιδιαίτερη σημασία.
Πώς όμως τα νιτρικά άλατα ωφελούν τους αθλητές; Σύμφωνα με τους ειδικούς η κατανάλωση χυμού από παντζάρια μπορεί να βελτιώσει τη μεταφορά οξυγόνου στους μύες, ενώ την ίδια στιγμή μειώνει τον «φόρτο εργασίας» της καρδιάς κατά την φυσική δραστηριότητα. Μία από τις πρώτες μελέτες που αποδείκνυαν τα οφέλη των παντζαριών στην άσκηση είχε πραγματοποιηθεί σε αθλητές του ποδηλατικού γύρου της Γαλλίας. Η «δύναμη» των αθλητών, μετρημένη σε watt, αυξήθηκε μετά την κατανάλωση μισού λίτρου παντζαροχυμού, υποδεικνύοντας την καλύτερη λειτουργία του μυϊκού και καρδιαγγειακού συστήματος. Τα αποτελέσματα ήταν θεαματικά καθώς ο χρόνος των αθλητών βελτιώθηκε κατά 11 δευτερόλεπτα (2.8%) στο check point των 4 χιλιομέτρων και κατά 45 δευτερόλεπτα στα 16 χιλιόμετρα (2.7%).
Νέοι ορίζοντες ανοίγονται: Έκτοτε η βιβλιογραφία σχετικά με τα οφέλη των παντζαριών όλο και μεγαλώνει με αντικείμενα μελέτης όχι μόνο τις επιδόσεις των αθλητών, αλλά και την αρτηριακή πίεση, την εγκεφαλική λειτουργία ατόμων μεγαλύτερης ηλικίας, την κόπωση ασθενών με αναπνευστικά προβλήματα και την υγεία των καρδιοπαθών.
Το τελικό πόρισμα: Εάν είστε αθλητής και αγαπάτε τα παντζάρια, τότε καθημερινή κατανάλωση αυτών για τουλάχιστον 2 εβδομάδες κοντά σε περιόδους προετοιμασίας, ενδέχεται να βελτιώσει κατά 2 με 3% την απόδοσή σας. Οι μελέτες που έχουν πραγματοποιηθεί μέχρι σήμερα αφορούν κυρίως αθλήματα μέτριας και μεγάλης έντασης, διάρκειας κοντά στη μισή ώρα. Το μέλλον είναι εκείνο που θα δείξει εάν τελικά τα παντζάρια θα ανοίξουν το δρόμο για μία ομάδα φυσικών συστατικών που θα δώσει λύση στη μεγάλη ανάγκη των αθλητών για βελτίωση των επιδόσεών τους. Μέχρι τότε η ισορροπημένη διατροφή παραμένει το καλύτερο καύσιμο για το σώμα σας.
Ιδιαίτερη προσοχή χρειάζεται η χρήση σκευασμάτων με νιτρικά άλατα, η οποία μπορεί να έχει καταστροφικές συνέπειες στον οργανισμό. Μη λαμβάνετε σκευάσματα βελτίωσης της σωματικής απόδοσης χωρίς τη συμβουλή κάποιου ειδικού υγείας και χωρίς αυτά να φέρουν την γνωστοποίηση στον Εθνικό Οργανισμό Φαρμάκων.
Ήβη Παπαϊωάννου, MS, RDN
Διαιτολόγος, Διατροφολόγος
Μέλος της Ακαδημίας Διατροφής και Διαιτολογίας, ΗΠΑ
Πηγές:
1. Jae-Seok Lee, Charles L. Stebbins, Eunji Jung, Hosung Nho, Jong-Kyung Kim, Myoung-Jei Chang, Hyun-Min Choi. Effects of Chronic Dietary Nitrate Supplementation on the Hemodynamic Response to Dynamic Exercise. American Journal of Physiology – Regulatory, Integrative and Comparative Physiology, 2015.
2. Katherine E. Lansley, Paul G. Winyard, Stephen J. Bailey, Anni Vanhatalo, Daryl P. Wilkerson, Jamie R. Blackwell, Mark Gilchrist, Nigel Benjamin, Andrew M. Jones. Acute Dietary Nitrate Supplementation Improves Cycling Time Trial Performance. Medicine & Science in Sports & Exercise, 2011; 43 (6): 1125.
3. Ellen Coleman. Reap the Benefits of Beetroot Juice — Evidence Suggests It Improves Heart Health and Athletic Performance. Today’s Dietitian. Vol. 14 No. 2 P. 48
