Και οι γιορτές των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς προκαλούν …αλλεργίες

26-12-2016

Πιστεύουν οι πιο πολλοί ότι οι αλλεργίες παρουσιάζουν έξαρση την άνοιξη και το φθινόπωρο. Ομως αυτό δεν είναι σωστό. Αλλεργίες μπορεί να πάθει ένα ευαίσθητο άτομο οποτεδήποτε. Ακόμη και την περίοδο των εορτών. Τα παιδιά μένουν στο σπίτι, οι νοικοκυρές μαγειρεύουν και ετοιμάζουν γλυκά, κυκλοφορούν πολλά καρυκεύματα. Ακόμη και το στολισμένο δέντρο μπορεί να προκαλέσει αλλεργία. Τι πρέπει να προσέχουμε ιδιαίτερα τις μέρες αυτές των εορτών;

Η συνήθης εποχή για τις αλλεργίες (ρινίτιδα, κυρίως) είναι η άνοιξη, με τις διάφορες γύρεις. Αλλά και το φθινόπωρο, επίσης, παρατηρείται, σε χαμηλότερο βέβαια βαθμό, έξαρση των αλλεργικών συμπτωμάτων. Φυσικά, αλλεργίες υπάρχουν, σε άλλοτε άλλο βαθμό, κάθε εποχή. Με άλλα λόγια, η αλλεργία είναι παντός καιρού!

Αλλεργία στο κρύο και το χειμώνα

Ο χειμώνας, σε αντίθεση με τις άλλες εποχές, είναι μάλλον ήπια αλλεργική περίοδος. Τον χειμώνα, όμως, υπάρχει η γνωστή έξαρση στις κρίσεις άσθματος. Σε όλες τις ηλικίες ασθματικών, η απότομη έκθεση στο ψύχος προκαλεί βρογχόσπασμο. Οι ίδιοι οι ασθενείς, πολλές φορές, λένε «υποφέρω από το άσθμα με τα κρύα του χειμώνα», χωρίς να έχουν λοίμωξη.

Τι είναι το μεταλοιμώδες άσθμα

Κάτι που είναι συχνότερο, μέχρι την ηλικία συνήθως των 6 ετών, είναι το μεταλοιμώδες άσθμα. Πράγματι, λόγω παιδικού σταθμού ή σχολείου, οι πολλαπλές ιογενείς λοιμώξεις του ανώτερου αναπνευστικού συστήματος, δηλαδή τα διάφορα «κρυολογήματα», που πολλές φορές έχουν χαρακτήρα μικροεπιδημίας, μπορεί να συνοδεύονται και από ασθματικές κρίσεις.

Αυτό ισχύει για όλο το χειμώνα, εκτός από τις διακοπές των Χριστουγέννων. Τότε, τα παιδιά δεν πάνε στο σχολείο και επομένως δεν «κολλάνε εύκολα» ιώσεις το ένα από το άλλο. Μάλιστα, από τις διάφορες μελέτες που έχουν γίνει, έχει βρεθεί ότι κατά τη διάρκεια αυτού του 15νθημέρου μειώνονται οι εισαγωγές στα νοσοκομεία από άσθμα.

Υπάρχουν, όμως, και εξαιρέσεις στην εξαίρεση αυτήν! Αλλεργικά παιδιά, π.χ. μπορεί να εμφανίσουν ασθματικό παροξυσμό λόγω ευαισθησίας στα ακάρεα της οικιακής σκόνης.

Αναπνευστικές αλλεργίες λόγω γιορτών των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς

Οι γιορτές, λοιπόν, που τώρα διανύουμε, είναι δυνατόν να προκαλέσουν, ειδικά σε αλλεργικά άτομα, διάφορα συμπτώματα, ανάλογα με την ευαισθητοποίηση του κάθε ατόμου σε διάφορα αντιγόνα. Έτσι, διάφορες αναπνευστικές αλλεργίες μπορεί να συμβούν· όπως, επίσης, και τροφικές που σχετίζονται άμεσα με τα έθιμα των ημερών.

Αλλεργία στο χριστουγεννιάτικο δέντρο

Το ίδιο το χριστουγεννιάτικο δένδρο (!), όταν στα κλαδιά του έχει μύκητες του δάσους, έχει ενοχοποιηθεί για ασθματικούς παροξυσμούς σε ασθματικά άτομα με αλλεργία προς τους μύκητες, κυρίως Cladosporium και Alternaria.

Άλλοτε, πάλι, η ρητίνη έχει προκαλέσει επίμονη δερματίτιδα εξ επαφής (poison ivy). Ακόμα και κνίδωση εξ επαφής έχει παρατηρηθεί, με τις χαρακηριστικές «καντήλες» ή «πετάλες» στο δέρμα. Αντίθετα με τα φυσικά δένδρα, τα τεχνητά (επειδή είναι αποθηκευμένα όλον το χρόνο) μπορεί να έχουν τους μύκητες των χώρων που έχουν υγρασία. Συνήθως σε υπόγεια και άλλους μη αεριζόμενους χώρους αναπτύσσεται μούχλα (Penicillium Notatum). Αλλά και ο μύκητας Aspergillus Fumigatus αναπτύσσεται σε κλειστούς χώρους, κάτω από κατάλληλες συνθήκες υγρασίας και θερμοκρασίας. Ο ασπέργιλος, που δεν συσχετίζεται μόνον με ειδικές παθήσεις των πνευμόνων, με την εισπνοή, όπως είναι γνωστό, επιβαρύνει το άσθμα. Κυρίως, όμως, η σκόνη (ακάρεα) που «έχει μαζέψει, όλον το χρόνο», μέσα στον αποθηκευτικό χώρο το τεχνητό δένδρο, μπορεί να προκαλέσει πολλαπλά φτερνίσματα ή/και μπούκωμα της μύτης (αλλεργική ρινίτιδα), και ασθματικό παροξυσμό ακόμα. Αυτά, βέβαια, είναι δυνατόν να συμβούν σε ευαισθητοποιημένα άτομα, όταν εκτεθούν σε μεγάλο αντιγονικό φορτίο.

Αλλεργία στο …καθισιό

Η έκθεση στα ακάρεα είναι σημαντική αυτή την περίοδο επειδή όλα τα σπίτια έχουν θέρμανση, τα χαλιά είναι στρωμένα και… τα παιδιά βλέπουν πολλή τηλεόραση στον καναπέ! Η αυξημένη θερμοκρασία του σπιτιού ευνοεί τα ακάρεα να αναπτυχθούν, ενώ τα κύρια σημεία όπου βρίσκονται οι μικροί αυτοί μικροοργανισμοί είναι το στρώμα, τα μαξιλάρια, οι κουρτίνες, τα έπιπλα, τα πάνινα παιχνίδια, τα χαλιά, και οι μοκέτες.

Αλλεργία στα ακάρεα

Παράλληλα, καθώς το παιδί δεν πάει στο σχολείο αυτές τις ημέρες, είναι σαφώς περισσότερο εκτεθειμένο στα ακάρεα, ειδικά όταν γίνεται η καθαριότητα, το ξεσκόνισμα και το «συγύρισμα» του σπιτιού, διότι τότε τα ακάρεα αναδεύονται και στον εισπνεόμενο αέρα περιέχεται μεγάλος αριθμός αυτών.

Αλλεργία στα κατοικίδια ζώα

Εκτός από τα ακάρεα, τα κατοικίδια ζώα, κυρίως η γάτα, που έχει πολύ ισχυρό αντιγόνο, έχουν προκαλέσει συμπτώματα. Ετσι, άτομα με αλλεργία στη γάτα μπορεί να παρουσιάσουν συμπτώματα όταν εκτίθενται στο αντιγόνο, όταν πάνε κάπου για να «ευχηθούν», στα «ρεβεγιόν» την παραμονή του χρόνου, κ.λπ. Λιγότερο μεν, αλλά αρκετά συχνά επίσης, έχει παρατηρηθεί και ένα «παράξενο» φαινόμενο. Παιδί που για 18 ή περισσότερα χρόνια ζούσε με σκύλο ή γάτα ή καναρίνι ή κάποιο άλλο κατοικίδιο ζώο, έπειτα από σχετικά σύντομη απομάκρυνση από το σπίτι (πανεπιστήμιο, στρατός, δουλειά κ.ά.), έρχεται για τις γιορτές. Τότε, με την επάνοδο, και ενώ πριν δεν είχε κανένα απολύτως σύμπτωμα, ξαφνικά αρχίζει να φτερνίζεται μόλις πλησιάζει το οικόσιτο ζώο που είχε ζήσει μαζί του τόσα χρόνια.

Η φαινομενικά παράδοξη αυτή αντίδραση εξηγείται από το είδος των αντισωμάτων που το άτομο έχει εναντίον του σκύλου, της γάτας, του καναρινιού, κ.ά. Αρχικά, λόγω της συνεχούς έκθεσης, τα αντισώματα (τύπου γ) ήταν εξουδετερωτικά, δηλαδή παρείχαν προστασία από αλλεργικές εκδηλώσεις. Κατά το διάστημα της απουσίας του, το άτομο ανέπτυξε αντισώματα τύπου ε και έχασε τα αντισώματα τύπου γ. Τα τύπου ε αντισώματα είναι τα χαρακτηριστικά αντισώματα της αλλεργίας. Αυτά τα αντισώματα είναι υπεύθυνα και για τα αλλεργικά συμπτώματα, όπως φτερνίσματα, μπούκωμα μύτης, κοκκινίλα και φαγούρα στα μάτια, με αποτέλεσμα το συχνό τρίψιμο με τα χέρια και διάφορα άλλα ενοχλήματα. Εδώ, να σημειωθεί ότι και το ακριβώς αντίθετο έχει συμβεί.

Συγκεκριμένα, παιδί που έπασχε όλον τον καιρό από ρινίτιδα και άσθμα, με τις διακοπές των Χριστουγένων «ηρέμησε». Είναι προφανές ότι η αιτιολογία των συμπτωμάτων είναι όχι το σχολείο(!), αλλά στο σχολείο. Η αιτία βρέθηκε με τον αλλεργιολογικό έλεγχο. Επειδή ο μικρός ασθενής καθόταν στο θρανίο με «ιδιοκτήτη» γάτας, είχε συμπτώματα. Είναι γνωστό ότι το αντιγόνο της γάτας μεταφέρεται με τα διάφορα αντικείμενα, ρούχα, κ.ά., διότι «κολλάει» και, επιπλέον, παραμένει για πολύν καιρό σε διάφορες επιφάνειες. Ετσι, ο μαθητής με την ευαισθησία στη γάτα μόλις απομακρύνθηκε από το αντιγόνο δεν είχε πλέον συμπτώματα!

Αλλεργία στους κουραμπιέδες και τα μελομακάρονα

Τα έθιμα των ημερών μπορεί να έχουν, επίσης, επίπτωση και σε άτομα με τροφική αλλεργία. Παραδοσιακά, οι κουραμπιέδες μεταξύ άλλων έχουν και βούτυρο. Ειδικά τα πολύ μικρά παιδιά, όταν υπάρχει ιστορικό αλλεργίας στο γάλα, επειδή στο βούτυρο υπάρχουν ίχνη από τις πρωτεΐνες του γάλακτος, ενδέχεται να παρουσιάσουν αλλεργικά συμπτώματα ακόμη και μόλις δοκιμάσουν λίγο κουραμπιέ, για παράδειγμα.

Αλλεργία στους ξηρούς καρπούς

Οι ξηροί καρποί είναι συχνότατα αίτια τροφικής αλλεργίας με τρομερές συνέπειες, καμιά φορά. Τόσο στα γλυκά των εορτών (μελομακάρονα, κουραμπιέδες, δίπλες, κ.ά.) όσο και στη γέμιση της γαλοπούλας, οι ξηροί καρποί (κάστανα, καρύδια, αμύγδαλα, φυστίκια, κ.λπ.) αποτελούν αναπόσπαστο συστατικό. Για τη γέμιση της γαλοπούλας, ειδικά, χρησιμοπούνται κάστανα, αλλά και σε διάφορες συνταγές, κουκουνάρια, που επίσης χρησιμοποιούνται συχνά, τελευταίως, στις διάφορες (gourmet κυρίως) σαλάτες. Τα κουκουνάρια, όπως και οι ξηροί καρποί, έχουν προκαλέσει αλλεργικές αντιδράσεις. Η αυξανόμενη χρήση κουκουναριών στις μοντέρνες συνταγές μαγειρικής («ντομάτες γεμιστές», κ.ά.) είναι πιθανόν να οδηγήσει και σε μελλοντική αύξηση των περιστατικών σε άτομα με ειδική ευαισθητοποίηση στο κουκουνάρι. Η αποφυγή, επομένως, είναι ο καλύτερος προληπτικός τρόπος για άτομα με συγκεκριμένες τροφικές αλλεργίες. Ομως, ο κίνδυνος παραμένει. Τυχαία έκθεση, είτε από άγνοια είτε από κατά λάθος πρόσμειξη (ανακάτεμα, κ.ά.), έχει προκαλέσει σοβαρές αντιδράσεις. Για τον λόγο αυτόν, συνιστάται στα άτομα με γνωστή αλλεργία σε κάποιο τρόφιμο να έχουν, πάντοτε, μαζί τους αυτοενέσιμη αδρεναλίνη, που εάν χρειαστεί μπορεί να σώσει ζωές.

Ολα τα προηγούμενα, στη σημερινή εποχή, δεν αφορούν μόνον το γηγενή πληθυσμό που, πατροπαράδοτα, ακολουθεί κάποια ήθη και έθιμα των Χριστουγέννων. Με την έλευση των μεταναστών, και την αφομοίωσή τους στη νέα πατρίδα, τα ίδια φαινόμενα, σε άλλοτε άλλο βαθμό, είναι δυνατόν να προκύψουν. Είναι επίσης αξιοσημείωτη και η διεθνοποίηση των Χριστουγέννων. Το παράδειγμα της Ιαπωνίας είναι πολύ χαρακτηριστικό. Εκεί παρατηρείται, με αυξανόμενο ρυθμό, η τάση να έχουν χριστουγενιάτικο δένδρο στο σπίτι, γαλοπούλα στο γιορτινό τραπέζι, κ.ά. Εκτός, λοιπόν, από τις κλασικές για τη χώρα αυτήν αλλεργικές αντιδράσεις από το ρύζι (που είναι σπάνιες στο δυτικό κόσμο), αναμένεται με τα χρόνια και η εμφάνιση νέων αλλεργιών.

Για να μην προκύψει, λοιπόν, κάποιο αλλεργικής αιτιολογίας πρόβλημα τις γιορτινές αυτές ημέρες της χαράς, πρέπει τα αλλεργικά άτομα να λάβουν ορισμένα προληπτικά μέτρα. Είναι εύλογο, για παράδειμα, να μειώσουν την έκθεση στα ακάρεα.

Στις οικογενειακές συγκεντρώσεις ή στα σπίτια φίλων, το κάπνισμα δεν απαγορεύεται. Όταν, όμως, υπάρχουν καλεσμένοι με αναπνευστικό πρόβλημα, το κάπνισμα θα πρέπει να…απαγορευτεί!

Λύση για την τροφική αλλεργία

Για τα άτομα με τροφική αλλεργία, η τροποποίηση της συνταγής είναι ό,τι… χρειάζεται. Δηλαδή αντί για βούτυρο, σε περίπτωση αλλεργίας στο γάλα, τα παραδοσιακά γλυκίσματα να γίνουν «νηστήσιμα», χρησιμοποιώντας ελαιόλαδο, που τόσο πλουσιοπάροχα παράγει η γη στη χώρα μας! Άλλοτε πάλι, όταν φυσικά υπάρχει αλλεργικό πρόβλημα, με ή χωρίς τροποποίηση προς «νηστήσιμα», φοινίκια, δίπλες και άλλα γλυκά μπορεί να μετατραπούν σε… διαίτης, αφού δεν θα έχουν αμύγδαλα και καρύδια. Έτσι, όχι μόνον έχουν λίγες θερμίδες (!), αλλά δεν θα βλάψουν τυχόν αλλεργικά άτομα.

Αλλεργία και στα …δώρα

Οι γιορτές, τέλος, δεν είναι μόνο… φαγοπότι! Είναι συνυφασμένες και με την ανταλλαγή δώρων. Συνεπώς, απαιτείται ειδική μέριμνα για τα διάφορα δώρα, όταν υπάρχει αλλεργικό ιστορικό. Αυτό είναι εμφανές αν σκεφτεί κανείς ότι πολλά παιδιά θέλουν για δώρο ένα σκυλάκι ή γατάκι, ενώ είναι ήδη αλλεργικά προς το τρίχωμά τους. Το ίδιο ισχύει και για τα παιχνίδια. Είναι γνωστό ότι οι πάνινες κούκλες και τα άλλα χνουδωτά παιχνίδια (αρκουδάκια, κ.λπ.) γίνονται εστία συλλογής για ακάρεα όπως επίσης και για το αντιγόνο της γάτας (που «κολλάει παντού») αλλά και τους μύκητες, αν τύχει και τα παιγνίδια αυτά βραχούν. Επομένως, στα ειδικά προληπτικά μέτρα θα πρέπει να συμπεριληφθεί και το γράμμα προς… τον Αη Βασίλη!

Δημήτριος Κ. Χατζής

FAAP,

Αλλεργιολόγος Παίδων και Ενηλίκων,

Ass. Professor Columbia University, Ν.Υ.,

Αμ. Επ. Καθηγητής Πανεπιστημίου Αθηνών,

Διευθυντής στο Αλλεργία και Κλινική Ανοσολογία, «ΜΗΤΕΡΑ»