Νούμερο 3 στη λίστα με τους πιο συχνούς καρκίνους. Υπολογίζεται πως περίπου 134.000 νέα κρούσματα θα καταγραφούν στις Η.Π.Α. μέσα στο 2016. «Σκοτώνει» παγκοσμίως 608.000 άτομα, καθιστώντας τον την μορφή καρκίνου με τους περισσότερους θανάτους. Τα νούμερα που μόλις αναφέρθηκαν καταδεικνύουν το μέγεθος της επιρροής που μπορεί να έχει ο καρκίνος τους παχέος εντέρου στην υγεία του ανθρώπου. Ο σημαντικότερος όμως αριθμός για να θυμάται κανείς είναι πως το 50% των κρουσμάτων της μορφής αυτής καρκίνου μπορεί να προληφθούν αλλάζοντας τον τρόπο ζωής.
Φρούτα, λαχανικά, όσπρια και σιτηρά ολικής άλεσης: Εάν έχετε «βαρεθεί» να ακούτε από τους ειδικούς υγείας πως πρέπει να καταναλώνετε περισσότερα τρόφιμα φυτικής προέλευσης, τότε δεν έχετε παρά τους ακούσετε! Μπορεί να ακούγεται αυταρχικό, όμως η επιλογή αυτή αποτελεί μονόδρομο και οι λέξεις ενός άρθρου δεν αρκούν για να περιγράψουν τα πολλαπλά οφέλη που οι τροφές φυτικής προέλευσης προσφέρουν απλόχερα στο σώμα. Από τη μία μεριά βρίσκονται οι φυτικές ίνες που «πιέζουν» το έντερο να λειτουργεί καλά, ενώ ταυτόχρονα οι ίδιες θρέφουν τα καλά βακτήρια που ζουν στο παχύ έντερο. Από την άλλη πλευρά βρίσκονται όλες οι βιταμίνες, τα ιχνοστοιχεία και τα άλλα φυτοθρεπτικά συστατικά που μόνο τα φυτά μπορούν να προσφέρουν. Ο ρόλος αυτών στην «ανθεκτικότητα» των κυττάρων σε εξωτερικές επιθέσεις (ελεύθερες ρίζες, οξειδωτικό στρες) είναι πολύπλοκος, και θα τολμούσαμε να πούμε πως δεν έχει πλήρως διερευνηθεί από τους ειδικούς.
Στο σημείο αυτό αξίζει να αναφέρουμε πως οι αλλαγές στη διατροφή έρχονται σταδιακά. Θέστε ρεαλιστικούς στόχους, που θα σας βοηθήσουν μέρα με τη ημέρα να τρώτε περισσότερα φρούτα, λαχανικά, ξηρούς καρπούς και προϊόντα ολικής άλεσης, παίρνοντας τη θέση έτοιμων και επεξεργασμένων επιλογών.
Σε μία πολύ «έξυπνη» μελέτη η οποία πραγματοποιήθηκε το 2015 20 συμμετέχοντες από την Αφρική κατανάλωσαν για 2 εβδομάδες μία δυτικού τύπου δίαιτα, ενώ 20 Αφρικανοί Αμερικάνοι που ζούσαν στις Η.Π.Α. έλαβαν αντίστοιχα μία τυπική νότιο- Αφρικάνικη διατροφή βασισμένη σε φυτικά τρόφιμα. Τα αποτελέσματα, ακόμη και μέσα σε αυτό το σύντομο χρονικό διάστημα, ήταν θεαματικά. Η ομάδα των Αφρικανών Αμερικανών (φυτική διατροφή) κατάφερε να βελτιώσει την υγεία των τοιχωμάτων του παχέος εντέρου, ενώ μειώθηκε και η παραγωγή χημικών ουσιών (βουτυρικό οξύ) που έχουν συσχετιστεί με την εμφάνιση της νόσου. Ακριβώς αντίθετα, και συνεπώς επιβαρυντικά, ήταν τα αποτελέσματα για την ομάδα των Αφρικανών (δυτική δίαιτα), αποδεικνύοντας πως ο τρόπος διατροφής έχει άμεσο αντίκτυπο στην εντερική λειτουργία.
Κόκκινο κρέας και αλλαντικά: Λέγεται πως για κάθε 50 γραμμάρια (μισή παλάμη) κόκκινου κρέατος που καταναλώνει κανείς, αυξάνει το κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του παχέος εντέρου κατά 20%. Ουσίες όπως οι ετεροκυκλικές αμίνες και τα νιτρώδη, τα οποία είτε δημιουργούνται κατά το ψήσιμο σε υψηλές θερμοκρασίες, είτε παίζουν το ρόλο συντηρητικού φαίνεται πως οφείλονται εν μέρη για το ρόλο του κρέατος στον μηχανισμό εμφάνισης της συγκεκριμένης μορφής καρκίνου. Την ίδια στιγμή τα αλλαντικά επιβαρύνουν δύο φορές περισσότερο την εντερική υγεία σε σχέση με το μαγειρεμένο κρέας. Αντικαταστήστε το κόκκινο κρέας με ψάρι όσο πιο συχνά μπορείτε, και αποφύγετε την κατανάλωση αλλαντικών.
Σκόρδο: Κάποιες μελέτες έχουν δείξει πως η συχνή κατανάλωση σκόρδου έχει συνδεθεί μικρότερο κίνδυνο ανάπτυξης πολυπόδων (πρώιμο στάδιο) και καρκίνου του παχέος εντέρου. Ένα μοναδικό συστατικό που φέρει το σκόρδο και ακούει στο όνομα αλιίνη, φαίνεται πως είναι υπεύθυνο για την προστατευτική αυτή δράση του μπαχαρικού. Στην Ελλάδα είμαστε πολύ τυχεροί, καθώς το σκόρδο είναι συστατικό πολλώ παραδοσιακών συνταγών, συνεπώς εκμεταλλευτείτε το!
Αλκοόλ: Το περίεργο με το αλκοόλ είναι πως σε μικρές ποσότητες είναι ευεργετικό, αλλά εάν παρασυρθείτε τότε επιβαρύνει ποικιλοτρόπως την υγεία. Αυτό φυσικά δεν σημαίνει πως εάν δεν είστε φίλος/η του αλκοόλ, πρέπει να ξεκινήσετε να πίνετε! Όπως επανειλημμένα έχει τονίσει η επιστημονική κοινότητα το παραπάνω αλκοόλ και ο καρκίνος που παχέος εντέρου είναι άρρηκτα συνδεδεμένα. Μάλιστα, η συσχέτιση είναι πολύ εντονότερη στον ανδρικό, σε σχέση με το γυναικείο πληθυσμό. Ποιό είναι όμως το επιτρεπτό όριο κατανάλωσης αλκοόλ; Αυτό οδηγεί σε 2 ποτήρια ημερησίως για τους άνδρες και ένα για τις γυναίκες. Οτιδήποτε πάνω από αυτό, ακόμη και η αποχή όλες τις ημέρες τις εβδομάδος και η κατανάλωση περισσότερων ποτηριών μία και μόνο ημέρα, θεωρείται πως υπερβαίνει τα συνιστώμενα όρια.
Έλεγχος του βάρους: Υπολογίζεται πως το αυξημένο βάρος συνδέεται με 11 διαφορετικές μορφές καρκίνου, ανάμεσα στις οποίες και ο καρκίνος του παχέος εντέρου. Από το έντερο απορροφώνται και διυλίζονται όλες οι τροφές, άρα εάν καταναλώνουμε μεγαλύτερες ποσότητες τροφής είναι φυσικό να το επιβαρύνουμε. Ο ισχυρισμός αυτός θα μπορούσε να γίνει από κάποιον για να σας πείσει πως πράγματι η αυξημένη ενεργειακή πρόσληψη και τα επιπλέον κιλά είναι «επικίνδυνα». Τα πράγματα όμως είναι πολύ περισσότερο πολύπλοκα, καθώς στη σχέση βάρους και καρκίνου εμπλέκονται πολλά διαφορετικά μονοπάτια του μεταβολισμού. Μην υποτιμάτε την απώλεια κιλών. Ακόμα και εάν αυτή δεν είναι δραματική, έχει τεράστια οφέλη στην υγεία σας συνολικά.
Άλλοι παράμετροι του τρόπου ζωής που αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του παχέος εντέρου είναι:
- έλλειψη φυσικής δραστηριότητας
- κάπνισμα
- η έλλειψη θρεπτικών συστατικών όπως η βιταμίνη D και το φολικό οξύ.
Ο Μάρτιος αποτελεί τον παγκόσμιο μήνα ενημέρωσης για τον καρκίνο του παχέος εντέρου. Οι ειδικοί συνιστούν την εξέταση για καρκίνο του παχέος εντέρου, ανά πενταετία σε άτομα ηλικίας άνω των 50 ετών, σε όσους έχουν κάποιο ιατρικό ιστορικό στην οικογένειά τους, αλλά και σε όσους συγκεντρώνουν αρκετούς παράγοντες κινδύνου για εμφάνιση της νόσου (παχυσαρκία, μειωμένη κατανάλωση φρούτων/ λαχανικών, κάπνισμα, αλκοόλ και άλλα).
Ήβη Παπαϊωάννου, MS, RDN
Διαιτολόγος, Διατροφολόγος
Μέλος της Ακαδημίας Διατροφής και Διαιτολογίας, ΗΠΑ
