Μανώλης Κάτσαρης, Πρόεδρος Παννεληνίου Συνδέσμου Φαρμακαποθηκαρίων

Η είδηση είναι αποκαλυπτική: την περίοδο της κρίσης 2.000-3.000 φαρμακοποιοί συμμετέχουν στον κύκλο των εξαγωγών φαρμάκων από την εγχώρια αγορά στο εξωτερικό. Έτσι, τα φάρμακα που προορίζονται για την ελληνική αγορά πωλούνται ακριβότερα σε χώρες όπως η Γερμανία και η Αγγλία, με αποτέλεσμα να καταγράφονται ελλείψεις φαρμάκων στη χώρα μας. Ήδη ο ΕΟΦ έχει ρίξει τα πρώτα πρόστιμα, όμως το φαινόμενο έχει λάβει σοβαρές διαστάσεις. Η αποκάλυψη ανήκει στον κ. Μανόλη Κάτσαρη, πρόεδρο του Πανελλήνιου Συνδέσμου Φαρμακαποθηκαρίων, ο οποίος μιλάει για όλους και για όλα. Μεταξύ άλλων, αποκαλύπτει επίσης πως ο κ. Βορίδης πήρε διάταξη που είχε περάσει ο κ. Γεωργιάδης προσφέροντας στις εταιρείες ένα δώρο αρκετών εκατομμυρίων ευρώ, που ως πρόσφατα εισέρρεαν στον ΕΟΠΥΥ.

Ας τον παρακολουθήσουμε:

Κύριε Κάτσαρη, εκπροσωπείτε έναν επιχειρηματικό κρίκο που βρίσκεται ανάμεσα στις βιομηχανίες και στα φαρμακεία. Πόσο ανθεκτικός αποδείχθηκε ο κρίκος αυτός στη θύελλα που έπληξε την αγορά φαρμάκου;

Κύριε Κτενά, ενώ το ζητούμενο ήταν ο εξορθολογισμός της φαρμακευτικής δαπάνης – αυτό περιμέναμε και επιδιώκαμε – οδηγηθήκαμε σε ορισμένες ιδιαίτερα δυσάρεστες καταστάσεις, όπως για παράδειγμα Έλληνες ασθενείς και κυρίως βαρέως πάσχοντες να τρέχουν από νοσοκομείο σε νοσοκομείο και από φαρμακείο του ΕΟΠΠΥ σε ιδιωτικό φαρμακείο για να εξασφαλίσουν τα φάρμακά τους. Από την άλλη οδηγηθήκαμε στο σημείο η ελληνική φαρμακοβιομηχανία να εκπέμπει σήμα SOS για την επιβίωσή της. Έτσι από τη μια υπερβολή οδηγηθήκαμε στην άλλη: φτάσαμε στο σημείο το ελληνικό φαρμακείο να βάλλεται πανταχόθεν και μαζί με αυτό και η φαρμακαποθήκη, που θεωρούμε ότι αποτελεί έναν σημαντικό κρίκο της αλυσίδας υγείας. Δεν πρέπει ποτέ να ξεχνούμε ότι στο σύνολο των δαπανών υγείας η μείωση της φαρμακευτικής δαπάνης αποτελεί μόνο το 20%. Και όμως τη μεγαλύτερη μείωση δαπανών υπέστη η φαρμακευτική δαπάνη, με όλα τα άσχημα επακόλουθα που αναφέραμε προηγουμένως.

Εσείς ωστόσο εκπροσωπείτε τις φαρμακαποθήκες, οι οποίες, όπως δείχνουν τα πράγματα, αντιμετωπίζουν σοβαρές δυσκολίες.

Βεβαίως αντιμετωπίζουμε και εμείς τις δυσκολίες της μείωσης της φαρμακευτικής δαπάνης: το σύστημα υγείας δεν μπορεί να εξυπηρετηθεί με δαπάνη 2 δισ. ευρώ, όταν η ίδια η πολιτεία αγοράζει φάρμακα 2,5 δισ. και θέλει να πληρώνει 2 δισ. Αυτό γίνεται μέσω του claw back, τεράστιων ποσών που το κράτος ζητάει από τις φαρμακευτικές εταιρείες. Θα το πω ωμά: αυτά τα 3-4 χρόνια έχουν κλέψει ένα μεγάλο μέρος των ιδίων κεφαλαίων των φαρμακαποθηκών. Και ξέρετε πώς; Όταν μειώνουν τις τιμές των φαρμάκων, εμείς χάνουμε διότι έχουμε τεράστια αποθέματα τα οποία αγοράστηκαν σε προηγούμενες υψηλότερες τιμές. Αποτέλεσμα είναι να υφιστάμεθα τεράστιες ζημιές. Προσπαθούν λοιπόν να μειώσουν τη δαπάνη εις βάρος κάποιων άλλων ή να πληρώσουν λιγότερα! Αυτό δεν γίνεται.

Με τι περιθώριο κέρδους εργάζεστε; Έχει υποστεί μείωση την περίοδο της κρίσης;

Κοιτάξτε, η πολιτεία, επειδή ακριβώς έχει αναγνωρίσει τον ρόλο μας, έχει θεσπίσει ένα φαρμακεμπορικό κέρδος το οποίο είναι μέσα στην τιμή του φαρμάκου και το οποίο πληρώνει ο Έλληνας ασθενής. Αυτό ήταν 7,78%, τώρα έχει πάει στο 4,67% δηλαδή έχουμε υποστεί μια μεγάλη μείωση του κέρδους μας. Παράλληλα όμως αντιμετωπίζουμε ένα ακόμη μεγάλο πρόβλημα: είναι οι απευθείας πωλήσεις των εταιρειών προς τα φαρμακεία.

Σας παρακάμπτουν οι εταιρείες;

Ακριβώς, παρακάμπτεται η φαρμακαποθήκη. Έτσι αυτό το περιθώριο που έχει θεσπίσει η πολιτεία για μας το καρπούνται κάποιοι άλλοι. Με δυο λόγια, το περιθώριο 4,67% που θα έπρεπε να αποδίδεται σε εμάς πάει σε κάποιες άλλες τσέπες. Δεν αποδίδεται στον Έλληνα ασθενή, που το πληρώνει στο Ταμείο του, και αποδίδεται στις φαρμακευτικές εταιρείες.

Συνολικά για ποιο ποσό μιλάμε;

Μιλάμε για περίπου 20 εκατ. ευρώ. Ο προηγούμενος υπουργός ο κ. Άδωνις Γεωργιάδης είχε κατανοήσει πόσο μεγάλο θέμα είναι αυτό και ποια ποσά στερούνται τα Ταμεία. Έτσι, είχε θεσπίσει νόμο, σύμφωνα με τον οποίο, οι εταιρείες για όποιες πωλήσεις έκαναν απευθείας προς τα φαρμακεία υποχρεούνται να επιστρέφουν στον ΕΟΠΥΥ τα ποσά που αναλογούν στο φαρμακεμπορικό κέρδος. Ήρθε όμως ο κ. Βορίδης και – περιέργως πώς – αυτό το κατήργησε, στερώντας έτσι πολλά εκατομμύρια ευρώ από τον ΕΟΠΠΥ. Έτσι προσέφερε ένα ανταγωνιστικό όπλο στις εταιρείες έναντι ημών.

Στις σχέσεις σας με τις εταιρείες υπάρχουν και άλλα αγκάθια;

Βεβαίως, υπάρχει επίσης ένα ακόμη στοιχείο. Τα τελευταία χρόνια – επί υπουργίας κ. Γεωργιάδη – θεσπίστηκε μια διάταξη που προέβλεπε την προαιρετική έκπτωση 10% για τα συνταγογραφούμενα φάρμακα και τη δυνατότητα απεριόριστης έκπτωσης για τα μη συνταγογραφούμενα. Αυτό δίνει ένα μεγάλο πλεονέκτημα στην εταιρεία να πηγαίνει απευθείας να πουλάει στα φαρμακεία και να μας παρακάμπτει.

Για τον απλό καταναλωτή θα έλεγα ότι ένα τέτοιο μέτρο είναι θετικό. Πράγματι, μπορεί να στρέφεται εναντίον των δικών σας συμφερόντων, όμως για τον καταναλωτή δείχνει να είναι θετικό.

Έχετε δίκιο. Αυτό όμως θα συνέβαινε αν οι εκπτώσεις αυτές «περνούσαν» στον καταναλωτή. Μάλιστα για τα μη συνταγογραφούμενα φάρμακα υπάρχει το πλαίσιο που θα επέτρεπε κάτι τέτοιο. Ό,τι δηλαδή κέρδιζε ο φαρμακοποιός από τις εταιρείες να μπορεί να το μεταφέρει στον καταναλωτή. Στα συνταγογραφούμενα φάρμακα όμως υπάρχει σταθερή λιανική τιμή. Έτσι δεν μπορεί να μεταβιβαστεί στον καταναλωτή η έκπτωση του 10%.

Κύριε Κάτσαρη, οι εκπρόσωποι των φαρμακαποθηκών θεωρούνται ως ένα βαθμό υπεύθυνοι για κάποιες ελλείψεις φαρμάκων στην αγορά. Ότι δηλαδή ορισμένες εξ αυτών παίρνουν τα φάρμακα που προορίζονται για την εγχώρια αγορά και τα εξάγουν με σκοπό το πρόσθετο κέρδος. Και αυτό διότι τα φάρμακα στην Ελλάδα πωλούνται σε χαμηλότερη τιμή σε σχέση με χώρες του εξωτερικού. Τι έχετε να πείτε γι’ αυτό;

Κύριε Κτενά, οι εξαγωγές είναι μια νόμιμη διαδικασία, και πράγματι γίνονται από τις φαρμακαποθήκες εδώ και πολλά χρόνια. Μάλιστα γίνονται από πολλές χώρες της Ευρώπης, όπως η Ισπανία, η Πορτογαλία και η Γαλλία. Κατευθύνονται μάλιστα προς άλλες χώρες, μεταξύ των οποίων η Γερμανία και η Αγγλία, όπου οι τιμές των φαρμάκων κινούνται σε υψηλότερα επίπεδα. Πρέπει όμως να σας πω ότι πριν από μερικά χρόνια οι εξαγωγές από την Ελλάδα έφθαναν το 1,5 δισ. ευρώ ενώ σήμερα έχουν περιοριστεί στα 300 εκατ. ευρώ. Και αυτό γίνεται διότι οι εταιρείες δεν δίνουν φάρμακα όπως έκαναν παλαιότερα.

Επιτρέψτε μου όμως να ξεκαθαρίσω ότι όταν είχαμε 1,5 δισ. εξαγωγές δεν υπήρχε κανένα πρόβλημα έλλειψης στην ελληνική αγορά. Τώρα πράγματι υπάρχουν κάποιες ελλείψεις τις οποίες θέλουν να τις αποδώσουν στις εξαγωγές, οι οποίες όμως, όπως σας είπα, έχουν μειωθεί στα 300 εκατ. ευρώ. Και ξέρετε γιατί συνέβη αυτό; Όταν ήταν υψηλότερες οι τιμές συνέφερε και τις εταιρείες να δίνουν φάρμακα, που εν γνώσει τους εξάγονταν. Σήμερα όμως, λόγω των μειωμένων τιμών, δεν τους συμφέρει και δεν δίνουν φάρμακα. Άρα οι φαρμακαποθήκες κάνουν εξαγωγές – αυτές δίνουν ρευστότητα στις φαρμακαποθήκες. Αν δεν είχαμε τις εξαγωγές οι περισσότερες θα είχαμε κλείσει. Με αυτές όμως βοηθιέται όλο το σύστημα, διότι αυτό μας προσφέρει τη δυνατότητα να δίνουμε πιστώσεις στα φαρμακεία. Είναι με δυο λόγια «οξυγόνο» στη διακίνηση του φαρμάκου. Κοιτάξτε όμως, η φαρμακαποθήκη δεν μπορεί να εξάγει τα φάρμακά της και να μην τροφοδοτεί το φαρμακείο. Αν έκανε κάτι τέτοιο, δεν θα μπορούσε να σταθεί διότι λειτουργούμε σε μια πολύ ανταγωνιστική αγορά. Εξάλλου το 50% της αγοράς καλύπτεται από τους συνεταιρισμούς. Έτσι αν δεν δώσω εγώ προϊόν, ο φαρμακοποιός θα πάει στον συνεταιρισμό να ψωνίσει. Δεν μπορείς λοιπόν να μη δώσεις, να μην τροφοδοτήσεις το φαρμακείο, αυτό είναι η πρώτη μας επιλογή. Από εκεί και πέρα ό,τι περισσέψει μπορείς να το εξαγάγεις.

Λέτε λοιπόν ότι οι βιομηχανίες δεν δίνουν φάρμακα, όπως το έκαναν πριν.

Ακριβώς. Το έχουμε πει πάρα πολλές φορές, δεν προμηθεύουν. Έχουν περιορίσει πάρα πολύ τις ποσότητες φαρμάκων που δίνουν οι εταιρείες, ειδικά τώρα με το claw back.

Το ερώτημά σας όμως μας δίνει την ευκαιρία να πούμε μία ακόμη αλήθεια. Υπάρχει ένας ακόμη λόγος που δημιουργούνται ελλείψεις φαρμάκων. Μέσα στον «κύκλο των εξαγωγών» εισήλθαν πάρα πολλά φαρμακεία! Τα ίδια τα φαρμακεία κάνουν εξαγωγές – είτε έμμεσα, είτε άμεσα. Αυτό το ξέρει ο ΕΟΦ. Έχει κάνει ελέγχους και έχει βρει πάρα πολλά φαρμακεία.

Αυτή είναι νόμιμη διαδικασία;

Όχι, είναι παράνομη, δεν προβλέπεται από τον νόμο. Επέβαλε μάλιστα πρόστιμα σε πάρα πολλά φαρμακεία. Στη συνέχεια όμως πήγαν στο υπουργείο και έμεινε εκεί το θέμα.

Τι διαστάσεις έχει πάρει αυτό το πρόβλημα;

Αρκετά μεγάλες, γι’ αυτό και ο ΕΟΦ πρέπει να γίνει ακόμη πιο αυστηρός.

Η εξαγωγή φαρμάκων από τους φαρμακοποιούς έχει προϊστορία ή είναι προϊόν της κρίσης;

Ας πούμε ότι είναι προϊόν της κρίσης. Αναπτύσσεται τα τελευταία χρόνια. Αυτό όμως είναι πλέον σημαντικό και δημιουργεί πρόβλημα.

Αν το αποτιμούσατε σε τζίρο, τι διαστάσεις θα είχε;

Δεν το ξέρω, διότι είναι παράνομο, ίσως ξέρει ο ΕΟΦ. Αυτό που ξέρω είναι ότι, σύμφωνα με αυτά που λέει ο ΕΟΦ, 2.000-3.000 φαρμακεία ασκούν τέτοια δραστηριότητα.

Η διακίνηση φαρμάκων πρέπει να ακολουθεί κάποιες προδιαγραφές. Ακούμε πολλές φορές ότι φάρμακα διακινούνται ακόμη και με couriers στα φαρμακεία… Τι νομίζετε ότι πρέπει να γίνει ώστε να μπει μια τάξη σε αυτόν τον τομέα;

Δεν μπορεί από τη μια να λέμε ότι το φάρμακο είναι κοινωνικό αγαθό και από την άλλη να το εντάσσουμε στην κατηγορία του εμπορίου. Αν δείτε τις ντιρεκτίβες που έχουν θεσπιστεί για τη λειτουργία μιας φαρμακαποθήκης, θα καταλάβετε ότι υπάρχουν πολύ αυστηροί κανόνες στη διακίνηση του φαρμάκου. Για παράδειγμα, 2-3 φορές την ημέρα είμαστε υποχρεωμένοι να παίρνουμε τη θερμοκρασία διακίνησης στην αποθήκη. Δεν μπορείς λοιπόν από τη μια να ζητάς όλα αυτά τα πράγματα και από την άλλη να εμπορευματοποιείς και να στέλνεις τα φάρμακα με μια delivery εταιρεία.

Τι πρέπει να γίνει;

Κατ’ αρχήν πρέπει να πούμε ότι για να σταθεί το όλο σύστημα πρέπει να αυξηθεί η φαρμακευτική δαπάνη. Αυτό είναι το νούμερο ένα. Έχουμε συμφωνήσει και με τους άλλους φορείς και τη φαρμακοβιομηχανία ότι κατ’ ελάχιστο πρέπει η συνολική δαπάνη να αυξηθεί κατά 300 εκατ. ευρώ, ώστε το σύστημα να γίνει βιώσιμο. Τώρα στα επί μέρους θέματα, τα δικά μας πρέπει να αποφασίσουν αν μας θέλουν ή όχι. Είναι απαραίτητος ή όχι ο ρόλος της φαρμακαποθήκης; Αφού θεσπίζεις φαρμακεμπορικό κέρδος, το οποίο μάλιστα το πληρώνει ο Έλληνας καταναλωτής, σημαίνει ότι αναγνωρίζεις το ρόλο του. Άρα πρέπει να τον κατοχυρώσεις, δεν είναι δυνατόν να σε ανταγωνίζονται για το κέρδος σου οι εταιρείες. Ζητάνε επίσης ένα σταθερό πλαίσιο λειτουργίας και βέβαια δεν σας κρύβω ότι ζητάνε ένα σταθερό πλαίσιο και για το φαρμακείο, διότι φαρμακείο και φαρμακαποθήκη είναι συγκοινωνούντα δοχεία: αν καταρρεύσουν τα φαρμακεία, οι πρώτοι που θα την πληρώσουν είναι οι φαρμακαποθηκάριοι. Μάλιστα ένα από τα μεγάλα προβλήματα που αντιμετωπίζουμε είναι η επισφάλεια των φαρμακείων. Είναι μικρές ακόμη, όμως υπάρχουν επισφάλειες. Δεν έχουν οδηγήσει σε κατάρρευση τις φαρμακαποθήκες, όμως ο φόβος και οι κίνδυνοι υπάρχουν. Όλοι συμφωνούν – και σε αυτό συνηγορούν και μελέτες που έχουν γίνει – ότι θα έχουμε αρκετά κλεισίματα φαρμακείων, άρα οι πρώτοι που θα κλείσουν θα είναι οι φαρμακαποθήκες.

Σας προβληματίζει η απελευθέρωση στη διακίνηση του φαρμάκου – αναφέρομαι στα super markets, ορισμένα εκ των οποίων κάνουν ήδη εισαγωγές συμπληρωμάτων διατροφής και σκευασμάτων που ως πρόσφατα διακινούνταν μόνο στα φαρμακεία;

Πρέπει να αποφασίσουμε πού θα κατατάξουμε το φάρμακο. Είναι κοινωνικό αγαθό – άρα πρέπει να μπει σε άλλο πλαίσιο – ή είναι ένα κοινό εμπόρευμα που θα διακινείται οπουδήποτε, με οποιεσδήποτε επιπτώσεις, διότι – κακά τα ψέματα – τότε θα έχουμε επιπτώσεις στη δημόσια υγεία.

Είναι αλήθεια ότι σήμερα ο φαρμακοποιός έχει – ή εν πάση περιπτώσει οφείλει να έχει – άποψη για τη χορήγηση ή όχι ενός συμπληρώματος διατροφής ή ενός μη συνταγογραφούμενου φαρμάκου. Στο super market τι θα γίνει;

Μα δεν μιλάμε μόνο για συμπληρώματα, μιλάμε και για όλα τα φάρμακα τα οποία δεν αποζημιώνει το κράτος. Κοιτάξτε, εμείς είμαστε αλληλέγγυοι με τον αγώνα των φαρμακείων. Είμαστε κάθετα υπέρ του να μείνουν τα μη συνταγογραφούμενα φάρμακα στο φαρμακείο. Είμαστε αντίθετοι στην απελευθέρωση – τις κόκκινες γραμμές τις έχει θέσει ο Πανελλήνιος Φαρμακευτικός Σύλλογος – και σε αυτό είμαστε συμπαραστάτες. Ό,τι αγώνα δώσουν εκείνοι, είμαστε μαζί τους.

Ποιες απώλειες δημιούργησε η κρίση και ποια πιστεύετε ότι θα είναι η επόμενη μέρα;

Έκλεισαν αρκετές φαρμακαποθήκες, αλλά αυτό οφείλεται κυρίως στην οικονομική κρίση και στις δυσκολίες άντλησης χρημάτων από τις τράπεζες. Το τραπεζικό σύστημα έπαιξε καθοριστικό ρόλο στο κλείσιμο των αποθηκών. Σίγουρα όμως αυτό βοήθησε τους εναπομείναντες να μπορέσουν – όσοι είχαν τη μικρότερη εξάρτηση από το τραπεζικό σύστημα – να αντέξουν. Και αυτό διότι αύξησαν κατά πολύ τον τζίρο τους.