Αν εξαιρέσουμε τις μάσκες θαλάσσης, τις μάσκες ύπνου, τις αποκριάτικες μάσκες, ίσως και …του Ζορό και κάποιες παραδοσιακές από την Αφρική και την Λατινική Αμερική, η πρώτη εικόνα που έχουμε πλέον όταν ακούμε τη λέξη μάσκα, είναι η ιατρική μάσκα. Η καθολική χρήση μάσκας έχει κριθεί πλέον αναγκαία για τον περιορισμό της εξάπλωσης του κορωνοϊού, ιδίως εν μέσω lockdown. Και αφού φαίνεται ότι ως αξεσουάρ, η μάσκα θα μας συνοδεύει τουλάχιστον για πολλούς μήνες, η ανθρώπινη επινοητικότητα, η δημιουργικότητα και η επιχειρηματικότητα, αλλά και πλέον η τεχνολογία δίνουν ιδέες και λύσεις. Ας δούμε πρώτα τις κλασσικές μάσκες.
Μάσκα Ιατρική (κλασσική)
Είναι κατασκευασμένη συνήθως από τρία στρώματα ειδικών υλικών. Το εξωτερικό στρώμα είναι κατά κανόνα υγροπαωθητικό, έτσι ώστε να μην ευνοεί την απορρόφηση βιολογικών υγρών όπως το σάλιο, το αίμα κ.α. (στην περίπτωση εκτίναξης). Η εξωτερική πλευρά έχει κατά κανόνα χρώμα (συνήθως μπλε, ή πράσινο) ώστε να μην γίνεται λάθος και τοποθετηθεί προς τα μέσα, γιατί τότε οι υδρατμοί που παράγονται από την εκπνοή θα παραμείνουν και θα δημιουργήσουν αίσθημα ασφυξίας. Το ενδιάμεσο (μεσαίο) στρώμα το οποίο φυσικά δεν είναι ορατό, κατακρατά (φιλτράρει) μικροοργανισμούς, αιωρούμενα σωματίδια, σταγονίδια και σκόνη. (συνήθως πρόκειται για ενεργό άνθρακα) Τέλος, το εσωτερικό στρώμα είναι σε χρώμα άσπρο και υδρόφιλο για να απορροφά τους υδρατμούς της εκπνοής. Ο κωδικός της είναι FFP1 και μπορεί να είναι με ή χωρίς βαλβίδα εκπνοής (βλ. παρακάτω) που μειώνει την ανάπτυξη θερμότητας και υδρατμών, αλλά δεν αποτρέπει την εκπομπή σταγονιδιών από το άτομο που τη φορά.
Υπάρχουν και με 4 και 5 στρώματα που προσφέρουν μεγαλύτερη προστασία κυρίως γιατί έχουν ισχυρότερη δράση φιλτραρίσματος (κατακρατούν μικροοργανισμούς έως και 95%). Αυτές οι μάσκες έχουν κωδικούς FFP2, N95 και KN95. Πρόκειται ουσιαστικά για μάσκες με τα ίδια χαρακτηριστικά, απλώς το FFP2 αφορά τα Ευρωπαϊκά πρότυπα, το N95 πληροί τα πρότυπα των ΗΠΑ και το KN95 ανταποκρίνεται στα κινεζικά πρότυπα.
Υπάρχει και μια νέα γενιά αυτού του είδους μασκών με κωδικό FFP3 που προσφέρουν την μεγαλύτερη προστασία, αλλά φυσικά είναι αρκετά ακριβές
Μάσκες Χαλκού
Πρόκειται για μάσκα εμποτισμένη με μικροσωματίδια οξειδίου του χαλκού ο οποίος είναι γνωστό πως έχει ισχυρές αντιιικές και αντιβακτηριδιακές ιδιότητες του και αναχαιτίζει αποτελεσματικά και τον ιό SARS-CoV-2. Η μάσκα αποτελείται από 3 επιστρώσεις. Η εξωτερική επίστρωση προλαμβάνει την είσοδο σταγονιδίων και περιέχει μικροσκοπικά πολυμερή οξειδίου του χαλκού. Η μεσαία επίστρωση συγκρατεί μικροσωματίδια που ενδέχεται να διαπεράσουν την εξωτερική επίστρωση και επιπλέον προλαμβάνει τη μετάδοση υγρών/σταγονιδίων. Η εσωτερική επίστρωση εφάπτεται στη μύτη και το στόμα και σχεδιάστηκε ώστε να απορροφά την υγρασία. Πρόκειται για μάσκα που βασίζεται στην καινοτομία μιας ειδικής γάζας εμποτισμένης με οξείδιο του χαλκού για επούλωση τραυμάτων, η οποία αποδείχθηκε ασφαλής και αποτελεσματική κατά ιών και βακτηρίων. Με την εμφάνιση της πανδημίας αξιοποιήθηκε η τεχνογνωσία από Ισραηλινούς επιστήμονες και το αποτέλεσμα ήταν αυτή η μη υφασμάτινη ιατρική μάσκα προσώπου η οποία είναι επαναχρησιμοποιούμενη και προσφέρει πολύ καλή προστασία.
Μάσκα Υφασμάτινη
Προφανώς κατασκευασμένες από ύφασμα δεν προορίζονται για χρήση σε δομές υγείας ή από επαγγελματίες υγείας. Χρησιμοποιούνται στην καθημερινότητα με στόχο την κάλυψη μύτης και στόματος. Μπορούμε να την κατασκευάσουμε μόνοι μας από διάφορα υλικά με πιο συνηθισμένο το βαμβακερό ύφασμα, αλλά χρησιμοποιούνται και λινά και μεταξωτά. Για να έχει ένα βασικό επίπεδο ασφαλείας πρέπει το ύφασμα να έχει πυκνή ύφανση (π.χ. βαμβακερά T-shirt, σεντόνια, πετσέτες κουζίνας κλπ) κι ακόμα καλύτερα να έχουμε δύο στρώματα κι αυτό επιβάλλεται σε λινά και μεταξωτά. Για τις υφασμάτινες μάσκες συνίσταται πλύσιμο στους 60-90 βαθμούς και σιδέρωμα με ατμό (όχι στα ελαστικά μέρη) και αυτό είναι καλό να γίνεται πριν από κάθε χρήση. Φυσικά οι υφασμάτινες δεν αποτελούν επιλογή για επαγγελματίες υγείας κλπ. Σε αυτή την κατηγορία είδαμε εκατοντάδες μάσκες τις τελευταίες εβδομάδες, από εταιρείες, καλλιτέχνες κλπ.
Μάσκα Πλαστική
Οι πλαστικές μάσκες … δεν είναι ακριβώς μάσκες! Είναι κατά κανόνα διαφανείς, λέγονται προσωπίδες και έχουν σχετική ή μικρή προστασία από τα μικρόβια καθώς επιτρέπουν την ελεύθερη αναπνοή. Συνήθως συνδυάζονται με άλλες μάσκες πχ. υφασμάτινες για μεγιστοποίηση της προστασίας. Είναι φυσικά πολλαπλών χρήσεων, καθαρίζεται και είναι χρήσιμη για χώρους εστίασης, κλπ.
Μάσκα με βαλβίδα
Οι μάσκες με βαλβίδα καθιστούν ευκολότερη την αναπνοή και έτσι είναι πιο άνετες για μεγάλο χρονικό διάστημα. Έχουν φτιαχτεί αρχικά για να φιλτράρουν τον εισπνεόμενο αέρα (αλλά όχι τον εκπνεόμενο) και έτσι να προστατεύουν αυτόν που τις φοράει, π.χ. τους εργάτες σε έργα κατασκευών από τις σκόνες και τα χημικά ή τους νοσηλευτές στα νοσοκομεία από τους ασθενείς με ιούς και μικρόβια. Όμως φαίνεται πως οι μάσκες με βαλβίδα εκπνοής δεν εμποδίζουν τον κορωνοϊό. Όπως δημοσιεύτηκε στο περιοδικό φυσικής “Physics of Fluids”, οι βαλβίδες επιτρέπουν στον αέρα να διαφεύγει από τη μάσκα χωρίς αυτός να φιλτράρεται, πράγμα που ακυρώνει τον στόχο της μάσκας. Όπως είπε ο επικεφαλής της ερευνητικής ομάδας, Μάθιου Στεϊμέιτς του Εθνικού Ινστιτούτου Προτύπων και Τεχνολογίας (NIST) των ΗΠΑ, «αν δείτε κάποιον να περιφέρεται στο σουπερ-μάρκετ ή στο φαρμακείο φορώντας μάσκα με βαλβίδα, καλύτερα να κρατήσετε τις δέουσες αποστάσεις».
Μάσκες από το μέλλον!
Στην Ιαπωνία, ανακοινώθηκε πως το Φεβρουάριο θα κυκλοφορήσει η μάσκα C-Face, μια μάσκα -μεταφραστής από την εταιρεία “Donut Robotics”! Αυτή θα λειτουργεί μέσω Bluetooth με μια εφαρμογή σε smartphone που θα επιτρέπει στους χρήστες να διατηρούν τη σωστή απόσταση που μπορεί να φτάνει και τα δέκα μέτρα! Η μάσκα C-Face θα μπορεί να μεταφράσει από τα Ιαπωνικά σε άλλες γλώσσες, όπως Αγγλικά, Κορεάτικα και Ινδονησιακά… Πάντως θα είναι χρήσιμη για γιατρούς που θέλουν να μιλήσουν επικοινωνήσουν με τους αλλοδαπούς ασθενείς τους, διατηρώντας παράλληλα μία απόσταση ασφαλείας.
Στη Σιγκαπούρη, σχεδιάζεται ένας άλλος τύπος μάσκας υψηλής τεχνολογίας που θα είναι εξοπλισμένη με αισθητήρες που μετρούν τη θερμοκρασία του σώματος, τον καρδιακό ρυθμό, την αρτηριακή πίεση, το επίπεδο του οξυγόνου στο αίμα και θα στέλνουν αυτά τα δεδομένα σε ένα smartphone μέσω Bluetooth, επιτρέποντας έτσι στους φροντιστές να διατηρούν τις αποστάσεις τους από όσους χρειάζεται να εξετάσουν για τις βασικές βιολογικές σταθερές.
Στη Νότια Κορέα, η LG Electronics έχει σχεδιάσει μια μάσκα καθαρισμού αέρα με δύο φίλτρα σε κάθε πλευρά του προσώπου και έναν ανεμιστήρα για να διευκολύνει την κυκλοφορία του. Τα φίλτρα θα προσαρμόζονται στην ικανότητα αναπνοής του χρήστη και θα μπλοκάρουν τα περισσότερα από τα επιβλαβή σωματίδια. ΚΗ μάσκα θα είναι χρήσιμη και για την αντιμετώπιση της ρύπανσης στις μεγάλες πόλεις,
