Μάτια που δεν αντέχουν την άνοιξη

26-12-2016

Την άνοιξη βρίσκονται σε έξαρση πολλές αλλεργίες, μερικές από τις οποίες εντοπίζονται στα μάτια. Κοινές οφθαλμολογικές αλλεργιολογικές παθήσεις αφορούν κυρίως τον επιπεφυκότα, δηλαδή τη διάφανη μεμβράνη που καλύπτει τόσο το σκληρό, το άσπρο μέρος που βλέπουμε στο μάτι, όσο και την έσω επιφάνεια του βλεφάρου.

Οι οφθαλμολογικές αλλεργικές παθήσεις περιλαμβάνουν την εποχιακή αλλεργική επιπεφυκίτιδα, την αλλεργική επιπεφυκίτιδα έναντι σε κάποιο αλλεργιογόνο, την εαρινή ή ανοιξιάτικη κερατοεπιπεφυκίτιδα, τη γιγαντοκυτταρική θυλώδη επιπεφυκίτιδα, η οποία συνήθως παρουσιάζεται σε χρήστες φακών επαφής, και την ατοπική κερατοεπιπεφυκίτιδα, που παρουσιάζεται κυρίως σε άτομα με ατοπία ή έκζεμα.

Η αλλεργική επιπεφυκίτιδα έχει συμπτώματα τα οποία μπορεί να είναι σχεδόν τα ίδια (ερεθισμοί των ματιών, κοκκίνισμα του επιπεφυκότα, φαγούρα) με διάφορα άλλα, όπως η ξηροφθαλμία, η βλεφαρίτιδα, η τοξική δράση φαρμάκων, οι μολύνσεις από χλαμύδια και χρόνια επιπεφυκίτιδα.

Η αλλεργική επιπεφυκίτιδα είναι μία αντίδραση υπερευαισθησίας, η οποία ξεκινάει από την έκθεση του επιπεφυκότα σε κάποιο ξένο ερέθισμα που ονομάζεται αλλεργιογόνο. Η υπερευαισθησία αυτή μπορεί να χωριστεί σε τρεις διαφορετικές φάσεις: αρχικά, στην περίοδο ευαισθητοποίησης, μετά, στην πρώιμη φάση και τελικά, στην ώριμη φάση.

Όταν ένα εξωτερικό αλλεργιογόνο, όπως π.χ. η γύρη ορισμένων δέντρων, έρχεται σε επαφή με ένα μακροφάγο, ένα κύτταρο που βρίσκεται στην επιφάνεια του επιπεφυκότα, και κατόπιν πέψης του αλλεργιογόνου παράγονται σωματίδια αλλεργιογόνα, τα οποία έρχονται σε άμεση επαφή με εξειδικευμένα κύτταρα του επιπεφυκότα, τα μαστικά κύτταρα, ξεκινώντας έτσι μια πολύπλοκη διαδικασία ανοσοποιητικής αντίδρασης στο συγκεκριμένο αλλεργιογόνο.

Το ενεργοποιημένο πια μαστοκύτταρο ελευθερώνει ουσίες, οι οποίες δρουν σαν μεσολαβητές για την εξέλιξη του φαινομένου της αλλεργίας, όπως η ισταμίνη, προσταγλανδίνες, λευκοτριαίνες, κυτοκινάσες, τριπτάση, Eosinofil Chemotactic Factor (ECF-A), ηπαρίνη και χημάση.

Η πρώιμη φάση της αλλεργικής αντίδρασης ξεκινά μέσα σε λίγα λεπτά από την έκθεση στο αλλεργιογόνο και μπορεί να κρατήσει μέχρι και μερικές ώρες. Στην περίοδο αυτού του φαινομένου τα μαστικά κύτταρα έχουν ενεργοποιηθεί κι ελευθερώνουν τις ουσίες που προαναφέραμε.

Συμπτώματα

Τα συμπτώματα σε αυτήν την περίοδο είναι φαγούρα (κνησμός), κοκκίνισμα των ματιών και οίδημα του επιπεφυκότα και των βλεφάρων, που φαίνεται στον ασθενή σαν πρήξιμο των βλεφάρων και σαν να έχει μαζευτεί υγρό κάτω από τον επιπεφυκότα. Ο κνησμός (φαγούρα) οφείλεται κυρίως στη δράση της ισταμίνης, το κοκκίνισμα οφείλεται τόσο στη δράση της ισταμίνης που διαστέλλει τα ήδη υπάρχοντα αγγεία μέσα στον επιπεφυκότα, έτσι ώστε αυτός να φαίνεται πια κόκκινος, όσο και του παράγοντα ενεργοποίησης των αιμοπεταλίων, αλλά και στις προσταγλανδίνες και τις λευκοτριένες. Το οίδημα τώρα παράγεται κυρίως από τη δράση των κιτοκινών και της τρυπτάσης.

Οσον αφορά την εκτεταμένη ανοσολογική αντίδραση, αυτή είναι κυρίως παράγοντας του Eosinofil Chemotactic Factor, δηλαδή του παράγοντα ο οποίος ενεργοποιεί τα ηωσινόφιλα κύτταρα του αμυντικού μας συστήματος.

Στην ώριμη φάση, προέρχεται ως αποτελέσμα από την ενεργοποίηση και την εισροή στην περιοχή του επιπεφυκότα διαφόρων φλεγμονωδών κυττάρων. Ξεκινάει περίπου δύο ώρες μετά την έκθεση στο αλλεργιογόνο και τα συμπτώματα εδώ είναι οίδημα ή πρήξιμο, πόνος σε ορισμένες στιγμές καθώς επίσης και αίσθηση ξένου σώματος ανάμεσα στα βλέφαρα και τα μάτια.

Πρόληψη

Παράγοντες λοιπόν για την αποφυγή της οφθαλμικής αλλεργίας είναι φυσικά η αποφυγή της έκθεσης στο αλλεργιογόνο, όταν αυτή είναι δυνατή, το συχνό πλύσιμο των χεριών, έτσι ώστε να μη μεταφέρονται στα μάτια αλλεργιογόνες ουσίες, όπως κάποια σκόνη ή το τρίχωμα οικιακών ζώων ή γύρη, το να αποφεύγετε το τρίψιμο των ματιών, γιατί αυτό επιταχύνει και μεγαλώνει την έκκριση ισταμίνης, και η χρησιμοποίηση ειδικών φίλτρων στους χώρους εργασίας ή σπιτιού που απομονώνουν όλα τα αλλεργιογόνα, όπως επίσης και συστήματα κλιματισμού.

Θεραπεία

Ως θεραπεία, οι πιο εύκολες λύσεις είναι οι κρύες κομπρέσες, η ύγρανση του κερατοειδούς με συνθετικά δάκρυα – πολλές φορές οι ασθενείς καταφεύγουν σε αυτήν τη λύση και μόνοι τους, πλένοντας και φέρνοντας άφθονο νερό στα μάτια τους που τους φέρνει ανακούφιση. Είναι προτιμότερο να χρησιμοποιούνται λιπαντικά δάκρυα και κατά προτίμηση χωρίς συντηρητικά.

Μία έξυπνη λύση, όταν αυτό είναι εφικτό, είναι να βρίσκονται στο ψυγείο, έτσι ώστε να ανακουφίζουν και μέσω της ψύχρανσης τον επιπεφυκότα.

Δεύτερο μέσο θεραπείας είναι ουσίες αντιισταμινικές που έχουν επίσης την ιδιότητα να κατευνάζουν τη συμφόρηση στα αγγεία που προκαλεί η αλλεργία.

Τρίτη κατηγορία φαρμάκων είναι τα φάρμακα που σταθεροποιούν τα μαστικά κύτταρα, τέταρτη, τα αντιφλεγμονώδη μη στεροειδή και πέμπτη κατηγορία, τα κορτικοστεροειδή, δηλαδή αυτά που αποκαλούμε κοινά κορτιζόνη. Υπάρχουν διαθέσιμα στους οφθαλμίατρους σήμερα πολλά κολλύρια, είτε είναι αντιισταμινικά, δηλαδή περιορίζουν τη δράση της ισταμίνης και προσφέρουν άμεση ανακούφιση, είτε είναι σταθεροποιητές των μαστικών κυττάρων.

Αυτά προλαμβάνουν το φαινόμενο της αλλεργίας, αλλά με μακροχρόνια δράση, δηλαδή ο ασθενής πρέπει να τα χρησιμοποιήσει 7 έως 14 ημέρες πριν από την εποχή που περιμένει να προσληφθεί από το φαινόμενο της αλλεργίας, έτσι ώστε κατά τη διάρκεια της έκθεσης στο αλλεργιογόνο τα μαστικά κύτταρα να είναι πολύ πιο σταθερά από τη χρήση του φαρμάκου και να ελαττώνεται το φαινομένο της αλλεργίας.

Αν τα τοπικά φάρμακα δεν είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικά, ο οφθαλμίατρος σε συνεργασία με τον αλλεργιολόγο μπορούν να συστήσουν τη χρήση συστηματικών αντιαλλεργικών φαρμάκων που θα ανταποκριθούν τόσο στα συμπτώματα αλλεργικής επιπεφυκίτιδας που μπορεί να εμφανιστούν στα μάτια όσο και στα άλλα συμπτώματα αλλεργίας που εκδηλώνεται την άνοιξη, όπως η ρινόρροια, το φτάρνισμα, η αλλεργική φαρυγγίτιδα κ.λπ.

Αναστάσιος Ιωάννης – Κανελλόπουλος,

Χειρουργός -Οφθαλμίατρος,

αναπληρωτής καθηγητής Οφθαλμολογίας στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης

www.laservision.gr